فەتحوڵا حوسێن ئەندامی نوێنەرایەتی باكور و رۆژهەڵاتی سووریا: نە ئێمە و نە ئەنەكەسە نەبووینەتە مەترسی لەسەر یەكتر
لەگەڵ ئەوەی مەترسییەكان لەسەر رۆژئاوای كوردستان زیاتر دەبن، فەتحوڵا حوسێن ئەندامی نوێنەرایەتی باكور و رۆژهەڵاتی سووریا لە هەرێمی كوردستان، ددان بەوەدا دەنێت تا ئەمەریكییەكان بوونیان هەبێت، ئەوا ناوچە كوردییەكان ئارام دەبن.
حوسێن لەم دیمانەیەی "وشە"دا، باس لە ناوەندگیری ئەمەریكا لە نێوان رۆژئاوا و توركیا دەكات و هاوكات پێوەندییەكانیان لەگەڵ رژێمی ئەسەد لەلایەك و ئەنەكەسە لەلایەكی تر.روون دەكاتەوە و رای دەگەیەنێت "لەگەڵ ئەنەكەسە نەبووەتە مەترسی و ناكۆكییەكانیش هێندە گەورە نین چارەسەر نەكرێن".
هەڵسەنگاندنتان بۆ دۆخی ئێستەی رۆژئاوای كوردستان چییە؟
بە بەراورد بە ناوچەكانی تری سووریا سەقامگیرییەكی باش هەیە، هاوئاهەنگییەكی لەشكری باش لەگەڵ ئەمەریكا هەیە، ئەمەش دەبێتە گوشار بۆ رزگاركردنی عەفرین لە دەست توركیا، وەك هەوڵ هەیە بۆ رزگاركردنی جەرابلوس و ناوچەكانی تریش كە لەژێر دەستی توركیادان.
بەگشتی سێ پڕۆژە لە سووریا هەن، پڕۆژەی رژێم، كورد، ئیسلامییە سوننەكان، تا ئێستە هیچ هەوڵێكی نێودەوڵەتی ئاقاری چارەسەری سیاسی بۆ سووریا روون نەكردووەتەوە تا ئەو سێ لایەنە مەتبەخێكی سیاسی دروست بكەن و گفتوگۆ بكەن.
مەترسییەكان لەسەر رۆژئاوا لە ئاستی سووریا، لەلایەن رژێم، هێزە چەكدارە ئۆپۆزسیۆنەكان و داعش هەیە، لە ئاستی هەرێمایەتیش لەلایەن توركیا. دەپرسم مەترسی سەرهەڵدانەوەی داعش لەسەر رۆژئاوا لە كوێدایە؟
تا دەوڵەتێكی گەورە و زلهێزی وەك توركیا پشتگیری لە داعش بكات كە هەموو دنیا دەزانێت، مەترسی داعش نەك تەنیا لە رۆژئاوا، بەڵكو لەسەر عێراقیش هەیە، هەموو ئەو هەڕەشانەی لە رۆژئاوای كوردستان دەیكات پەرچەكرداری شكانی داعشە.
كەواتە چۆن لە هەڕەشەی ئەردۆغان تێدەگەن كە دەڵێ قبووڵی ناكەین باكوری سووریا وەك باكوری عێراق "هەرێمی كوردستان"ی لێ بێت؟
توركیا پێوەندییەكی بازرگانی و ئابووری باشی لەگەڵ هەرێمی كوردستان هەیە، هەرێمەكە دیفاكتۆیەكە و بە دەستوور ددانی پێدا نراوە، بۆیە توركیا ناتوانێ هەرێمی كوردستان رەت بكاتەوە.
ئێمە لە رۆژئاوای كوردستان دەتوانین دراوسێیەكی باشی توركیا بین ئەگەر وەك دراوسێ مامەڵەمان لەگەڵ بكات، ئەگەریش وەك دوژمن مامەڵەمان لەگەڵ بكات، ئێمەش ناچارین وەك دوژمن مامەڵەی لەگەڵ بكەین، دواجاریش توركیا ناچارە مامەڵە لەگەڵ رۆژئاوای كوردستان بكات، چونكە سنوورێكی كراوە هەیە، چۆن وەك قەوارەیەكی دەستووری مامەڵە لەگەڵ هەرێمی كوردستان دەكات، ئاوا لەگەڵ رۆژئاوای كوردستان دەبێ بیكات، ئەگەرنا زیانێكی گەورە دەكات.
ناوەندگیری ئەمەریكا بە چی گەیشتووە؟
تا ئێستە هیچ شتێكی روون نییە، دیارە ئەمەریكا كاتێكی زۆری پێویستە تا لەگەڵ توركیا بگاتە ئەنجام. گفتوگۆكانیش تەنیا لەسەر رۆژئاوای كوردستان نین، بەڵكو زۆر تەوەری تری هاوبەشی نێوانیان هەیە.
ئێمە هیچ كات نەمانویستووە ببین بە هەڕەشە بۆ سەر هیچ لایەك، چەندان جار شاندی ئێمە سەردانی توركیای كردووە و ئەوەیان دووپات كردووەتەوە كە هەڕەشە نین بەسەر توركیاوە. عەقڵیی توركیا قبووڵی ئەوە ناكات كورد لەسەر سنووری ئەو دیفاكتۆ و قەوارەیەكی هەبێت، بەڵام قبووڵ دەكات داعش و بەرەی نەسڕە هەبێت.
ئێمە گەشبینین لە داهاتوودا لەگەڵ وڵاتان بگەین بە رێككەوتن كە كورد لە سووریا پڕۆژەیەكی ئاشتیخوازانەی هەیە نەك دژی وڵاتانی دراوسێ، رێز لە سنووری هەموو وڵاتان دەگرین، بەڵام قبووڵیشی ناكەین یەكێك رێز لە سنووری ئێمە نەگرێت.
ئەمەریكا پێشوەختە لەگەڵ ئیدارەی رۆژئاوا باسی ناوەندگیرییەكانی كردووە، ئایا هەوڵەكانی لەشكركێشی توركیا رادەگرێت؟
بێگومان، رۆژانە دانیشتن و گفتوگۆ هەیە و ئێمەیش مەرجەكانی خۆمان بە ئەمەریكاییەكان گوتووە. هەنگاو بە هەنگاو ئاگاداری رەوشی گفتوگۆكانین، بە رێیەكی ناڕاستەوخۆ بەشداری كۆبوونەوەكانین. هەوڵەكانی ئەمەریكایش ئامانج لێی راگرتنی لەشكركێشییە و باوەڕیش ناكەین ئەردۆغان سەركێشییەكی وا بكات.
ئەی چ دڵنیاییەك هەیە ئەمەریكا پشت لە رۆژئاوا ناكات بەرانبەر بە هەڕەشەكانی توركیا؟
چەندە هەڕەشەكانی توركیا زیاتر دەبن، ئەوەندە چەكی زیاتر و سەربازی زیاتری ئەمەریكی دەگەنە رۆژئاوا و هاوئاهەنگی زیاتر دەبێت. جگە لەمەیش، یەپەگە هێزێكی لۆكاڵی نییە و زیاتر لە 80 هەزار شەڕڤانی ئەزموونداری لە جەنگی دژ بە داعش و گرووپەكانی تر هەیە، بۆیە رۆژئاوای كوردستان هێڵێكی سوورە و دەبێ توركیا پێداچوونەوە بە هەڵوێستەكانی بكات.
بەڵام بینیمان لە عەفرین رووسەكان كوردیان جێهێشت و كەوتە دەست توركیا، ئێستە پێوەندیتان لەگەڵ رووسیا چۆنە؟
سەرەتا پێوەندییەكان زۆر باش بوو، دوای هاتنی ئەمەریكاییەكان و دروستبوونی پێوەندی لەگەڵ ئەوان، رووسەكان وردە وردە كشانەوە و باجی ئەوەشمان دا و لە عەفرین پشتیان تێ كردین. ئێستە وردە وردە پێوەندییەكان ئاسایی دەبنەوە، ئەوەش روونە مۆسكۆ پێی ناخۆشە كورد هاوپەیمانی ئەمەریكایە و هی رووسیا نییە.
لە كاتێكدا مۆسكۆ بڕیار بەدەستی سووریایە نەك دیمەشق، كەواتە مەترسی هەمان سیناریۆ هەیە دووبارە ببێتەوە؟
سووریا دابەش كراوە، باكور و رۆژهەڵاتی فورات لای هەمووان روونە ناوچەی هەژموونی ئەمەریكایە، رۆژئاوای سووریا لەژێر دەسەڵاتی گرووپ و چەتەكانی سەربە توركیایە و ئەوەی تریشی مۆسكۆ، بۆیە رووسیا و توركیا هەرچەند هەوڵ بدەن ناتوانن یەك مەتر بێنە ناو ناوچەی هەژموونی ئەمەریكا كە ناوچە كوردییەكانە، تا ئەمەریكاییەكانیش لەو ناوچەیە بن، ئەوا ئارام دەبێت.
بەرانبەر بە مەترسی رژێمی ئەسەد هیچ بەڵێنێكتان لە ئەمەریكا وەرگرتووە كە دوای ئیدلب نۆرەی رۆژئاوا نایەت؟
سوپای ئەسەد، سوپای 2011 نییە و وەك جارانیش نیشتمانی نییە، بەڵكو تایفییە و زۆریش لاواز بووە و توانای ئەوەی نییە لە خۆی زیاتر جووڵە بكات، ئەو شەڕانەیشی دەیكات 80%ی رووسەكانن. لەگەڵ ئەوەشدا تا ئەمەریكا لەوێ بن رۆژئاوای كوردستان ئارام دەبێت و ئەستەمە ئەو هەموو هێز و چەكە قورسە بە بڕیارێكی سیاسی بە ئاسان بكشێتەوە.
پێوەندیی كانتۆنەكانی رۆژئاوا لەگەڵ رژێمی ئەسەد چۆنە؟
هەوڵەكان هەن و لە سێ كۆبوونەوەی رابردوو نەگەیشتین بە ئەنجام. دیمەشق بە حیسابی 2011 و پێش هاتنی داعش قسە دەكات، بەڵام ئێستە ئەو هێزەی جارانی نییە، دەبێت بزانێ رۆژئاوای كوردستان دیفاكتۆیە و مەحاڵە لەگەڵ رژێم لە سفرەوە دەست پێ بكەینەوە، بۆیە ئەگەر رژێم حیساب بۆ قوربانی و خەباتی كورد نەكات، ئەستەمە بگەین بە رێككەوتن.
كەواتە هەڕەشە لەلایەن توركیا و سووریا لەسەر رۆژئاوا هەیە؟
هەردوولا هەڕەشە و گەف دەكەن، بەڵام شەڕ دروست نابێت. ئەگەر لە رۆژئاوای كوردستان شەڕ دروست بێت، ئەوا گەورە دەبێت و شەڕێكی نێودەوڵەتی دەبێت نەك هەرێمایەتی، بۆیە لە بەرژەوەندی هیچ كەسێك نابێت نە توركیا، نە ئێران، نە رووسیا، ئەمەریكا و هیچ لایەك.
پرسی دەستوور بە چی گەیشت؟
رووسیا و ئەمەریكا بە هاوبەشی لیژنەكە دروست دەكەن، زیاتر لە 10 جار لەگەڵ رووسەكان لە مۆسكۆ گفتوگۆمان كردووە، ئەوان دەڵێن ئەگەر لیژنەكە دروست بێت ئەوا كورد بەشێكی سەرەكی دەبێت لە نووسینەوەی دەستوور، هەموو كەسیش دەزانێت داواكانی كورد چین كە خۆسەری دیموكراسییە و بە سیستەمێكی لامەركەزی و فرەیی و پەرلەمانی پێوەندییەكانی لەگەڵ دیمەشق رێك دەخرێت.
لەگەڵ ئەنەكەسە چۆنن؟
دەرگەی گفتوگۆ دانەخراوە و ئەگەر دەیانەوێ ببن بە بەشێك لە خۆسەری دیموكراتی كە بەشێكە لە رێككەوتنی دهۆك، گەشبینین بەوەی بەشداری لە ئەركی ئەخلاقی و سیاسی بكەن لە ناوچە كوردستانییەكانی رۆژئاوا و بڕیاری كردنەوەی سەرجەم بارەگەكانیشیان دراوە كە هێشتا نەیانكردووەتەوە. بەڵام ئەگەر بچنە وڵاتانی دراوسێ و شەڕی پڕۆژەی كوردی بكەن، ئەوا جێی قبووڵ نییە.
بەڵام ئەوان دەڵێن ئێوە رێككەوتنی دهۆكتان جێبەجێ نەكردووە؟
نەخێر وانییە، دەرگە كراوەیە دەتوانن بێنە رۆژئاوا كاری سیاسی بكەن و ئێمە پێیەوە پابەند بووین، ئەوە ئەنەكەسە بوو جێبەجێی نەكرد. بەگشتی ئەو پڕۆژەیەی لە ناوچەكە هەیە لە ئەنەكەسە گەورەترە و ئەوان ئێستە حەڵقەیەكی بچووكی ناو پڕۆژەكەن، وا بزانێ ئەو گەورەیە و دەتوانێ شتێك بگۆڕێت، ئەوا ناتوانێ.
ئاخۆ گەیشتن بە رێككەوتن ئەوەندە قورسە وا سەنگەرتان لەیەك گرتووە؟
یەك بڕیاری سیاسی پێویستە كە پارتی دیموكراتی كوردستان بیدات، بە ئەنەكەسە بڵێت بڕۆنەوە ئیشی خۆتان بكەن. ناكۆكی نێوان حزبە كوردییەكان هێندە گەورە نین چارەسەر نەكرێن. نە ئێمە و نە ئەنەكەسە نەبووینەتە مەترسی لەسەر یەكتر، بە پێچەوانەوە ئێمە هاوبەشی خاك و نیشتمان و میلەتێكین و دەبێ بە بەرپرسیاریەتییەوە لە یەكتر نزیك ببینەوە، چ پێویست دەكات بچین لە پاریس رێككەوتن بكەین و نەتوانین لە قامیشلۆ بیكەین، چەند جاریش داوامان كردووە، بەڵام بڕیار لای ئەنەكەسە نییە.
پێوەندیتان لەگەڵ حكوومەتی هەرێمی كوردستان چۆنە و داواتان كردووە نوێنەرایەتی خۆی لە رۆژئاوا بكاتەوە؟
پێوەندیمان باشە. ناكۆكی ستراتیجیمان نییە لەگەڵ پارتی و ئەنەكەسە، كەواتە ناكۆكییەكان گەورە نین و دەتوانین رێك بكەوین. ئاگاداریش نیم داواكاری كرابێت یان نا، بەڵام هەندێك لە حزبەكان نوێنەرایەتییان لە قامیشلۆ هەیە و هەموو حزبەكانیش دەتوانن نوێنەرایەتی بكەنەوە.
*
عەقڵیی توركیا قبووڵ ناكات كورد لەسەر سنووری ئەو دیفاكتۆ و قەوارەیەكی هەبێت
*
لە رۆژئاوای كوردستان شەڕ دروست بێت، گەورە دەبێ و شەڕێكی نێودەوڵەتی دەبێت
*
ناكۆكی نێوان حزبە كوردییەكان هێندە گەورە نین چارەسەر نەكرێن
*