مانگێكی تر پێویستە تا ئەنجامەكانی پشكنین ڕابگەیەنرێت
سیروان جەلال بەڕێوەبەری گۆڕە بەكۆمەڵەكان لە وەزارەتی شەهیدان و ئەنفالكراوانی هەرێمی كوردستان، لەم دیمانەیەی "وشە"دا ئاشكرای دەكات كە ئەو گۆڕە بە كۆمەڵەی لە سەماوە هەڵدرایەوە، هیچ پێوەندییەكی بە خەڵكی گەرمیانەوە نییە و دانیشتووانی ناوچەیەكی تری هەرێمی كوردستانن. دووپاتیشی كردەوە "دوای مانگێكی تر بەشێوەی فەرمی داوای پشكنینی خوێن لە هاووڵاتییانی ئەو ناوچەیە دەكەین تا پرووسكەكان بناسرێنەوە".
دوای گۆڕە بەكۆمەڵەكەی سەماوە، تیمی هەڵدانەوەی گۆڕە بە كۆمەڵەكان ئێستە بەرنامەی هەڵدانەوەی گۆڕی تریان هەیە؟
ماوەیەكە كارەكانمان وەستاون، بەهۆی سكاڵای كەسێك بەناوی "تەیموور" كە داوای كردووە ئەو گۆڕانە هەڵنەدرێنەوە، لەبەرئەوەی كەسوكاری ئەون و داوا دەكات بەرپرسانی ئەنفالكردنی ئەو خەڵكە بدرێن بە دادگا و سزا بدرێن، ئینجا گۆڕەكان هەڵبدرێنەوە.
كەواتە كۆمەڵێك گۆڕی تر هەن كاری هەڵدانەوەی بۆ ناكەن؟
دوو گۆڕە بەكۆمەڵە نوێیەكە دەستنیشان كراون و بڕیار بوو لە مانگی ئەیلوول هەڵبدرێنەوە و هی ئەنفالكراوانی كوردە لە سەردەمی ڕژێمی بەعسی عێراق، بەڵام تا پرۆسەی هەڵدانەوە دەست پێ نەكرێتەوە، ناتوانین بڵێین خەڵكی كام ناوچەن، بۆیە ئێستە چاوەڕوانی دەست پێكردنەوەین.
تا ئێستە بۆتان ڕوون نەبووەتەوە ژمارەی ئەو كەسانەی ئەنفال كرابوون لە یەكەمین گۆڕ كە هەڵتان دایەوە، چەند بوو؟
بەداخەوە لەو گۆڕە بەكۆمەڵەی سەماوە، رووفاتی 171 ئەنفالكراوی كورد هەبوون، بەشی زۆری منداڵ بوون و تەمەنیان شەش مانگ و سێ مانگ تا ساڵێك دەبوون، ئەوانی تریش زیاتر ژن بوون.
ماوەیەكە كارەكانمان وەستاون، بەهۆی سكاڵای كەسێك بەناوی "تەیموور" كە داوای كردووە ئەو گۆڕانە هەڵنەدرێنەوە، لەبەرئەوەی كەسوكاری ئەون و داوا دەكات بەرپرسانی ئەنفالكردنی ئەو خەڵكە بدرێن بە دادگا و سزا بدرێن، ئینجا گۆڕەكان هەڵبدرێنەوە.
سەرەتا وا بڵاو كرایەوە كە پرووسكی رووفاتەكان هی خەڵكی ناوچەی گەرمیانن، ئەمە یەكلا بووەتەوە بەشێوەی زانستی؟
پێویستە ئەو ڕاستییە بگوترێت ئەو گۆڕەی دۆزرایەوە هیچ پێوەندییەكی بە خەڵكی گەرمیانەوە نییە و دانیشتووی شوێنێكی تر و ناوچەیەكی تری كوردستان بوون ئەنفال كراون، بەڵام ئێستە ڕای ناگەیەنین، چاوەڕوانین ئەنجامەكان لە پزیشكی دادوەری دەردەچێت.
بەڵام ماوەی زیاتر لە 48 رۆژە پرووسكی ئەو رووفاتانە براون بۆ پزیشكی دادوەری، كەی ئەنجامەكان ڕادەگەیەنرێت؟
ڕەنگە مانگێكی تر پێویست بكات بۆ دەركەوتنی كۆتایی ئەنجامەكان، ئەو كاتە داوا لە دانیشتووانی ئەو ناوچەیە دەكەین سەردانمان بكەن تا جۆری خوێنیان وەربگرین و لەگەڵ نموونەی ئێسك و پرووسكی ئەو ڕووفاتانە پشكنین و بەراورد بكرێن و ناسنامەی ڕووفاتەكان ئاشكرا بكەین.
هیچ ئامادەكارییەك كراوە بۆ هێنانەوەی ئەو ڕووفاتانە؟
پرۆسەی پشكنینی ئەو رووفاتانە لە بەغدا لە كۆتایی نزیك بووەتەوە، ئێستە دەستیان بە ئامادەكاریی كردووە بۆ هێنانەوەی رووفاتەكان بەرەو هەرێمی كوردستان، چونكە سەرجەمیان رووفاتی ئەنفالكراوانی كوردن، بۆیە ئێمەیش بەردەوام ڕۆژانە لەگەڵ دەزگەی شەهیدانی عێراق گفتوگۆ دەكەین.
بۆچی هەنگاوەكان بەخاوی بەڕێوە دەچن؟
پزیشكی دادیی دەستی كردووە بە گواستنەوەی ڕووفاتەكان بۆ بەغدا تا نموونە لە ئێسك و پرووسكەكان وەربگیرن بەمەبەستی ئەنجامدانی پشكنین، ئەوەش بۆ ناسینەوە و دیاریكردنی ناسنامەی قوربانیان، سەرەتا پێشبینی 80 كەسمان دەكرد، كەچی ژمارەكە بوو بە 171 كەس و لەگەڵ ڕووفاتەكان بەڵگەی پێویستمان دۆزیوەتەوە.
كاریگەرترین وێنە لەناو ئەو گۆڕە بەكۆمەڵانە چی بوو؟
جێی تێڕامانە و ئەوەیشی سەردانی ئەو شوێنەی دەكرد، ئەو هەست و سۆزەی دەبینی، ئەویش دایكێك خۆی بەسەر منداڵەكەیدا دابوو تا خۆڵ داینەپۆشێت، دایكێكی تر كۆرپە سێ مانگەكەی لە باوەش گرتبوو، دایكێكی تریش بەدەم هاوارەوە بۆ كۆرپەكەی گیانی لە دەست دابوو.
زانیاری
ئەو گۆڕە بەكۆمەڵەی ئەنفالكراوانی كورد لە بیابانی پارێزگای سەماوە لە باشووری عێراق، هەڵدانەوەی كۆتایی هاتووە، ڕۆژی سێشەم 23ی تەمووزی 2019 دوای 31 ساڵ لەو جینۆسایدە، دەست بە هەڵدانەوەی كرا.
گۆڕە بەكۆمەڵەكان بەدووری 100كم دەكەونە بیابانەكانی باشووری شاری سەماوە، ناوەندی پارێزگای موسەننا. پرووسكی ناو گۆڕەكان هی بەشێك بوون لەو كوردانە كەوتنە بەر پەلاماری حكوومەتی بەعس لەژێر ناوی ئەنفال كە لە هەشت پرۆسەدا لە 1983 دەستی پێ كرد و لە 14ی نیسانی ساڵی 1988 گەیشتە كۆتایی و لەلایەن حكوومەتی بەعس بە سەرۆكایەتیی سەدام حوسێنی لەداردراو، بەڕێوە چوو.
تەیموور تاقانەی ئەنقالە و لە ماڵباتەكەی تەنیا خۆی ماوەتەوە و لە گۆڕێكی بە كۆمەڵدا توانیویەتی بە برینداری هەڵبێت، كتێبیش لەسەر ژیانی و رووداوەكەی نووسراوە.