هاووڵاتییەك لە پێنجوێن زیاتر لە چوار هەزار قەلی كوردی بەخێو دەكات

:: AM:09:08:13/02/2020 ‌

هاووڵاتییەكی پێنجوێن بە بەخێوكردنی چوار هەزار قەلی كوردی بەشێوەی كلاسیك، لەم وەرزە سارد و سەرمایەدا بازاڕێكی گەرمی بۆ خۆی دابین كردووە. پزیشكێك لەبارەی خۆراك پێی وایە، بەهای خۆراكیی قەل زۆر لە هی مریشك زیاترە، چونكە بە عەلەفێكی كەمتر پێ دەگات. 

سەرچڵ حوسێن پێنجوێنی دانیشتووی شارۆكەی پێنجوێن، لە منداڵییەوە خولیای بەخێوكردنی جۆرەكانی پەلەوەر، بەتایبەتی قەلە. ئەو لە دوو شوێنی نزیكی شارەدێی گەرمكی سەربە پێنجوێن و زێدی خۆی كە گوندی قزڵجەیە، زیاتر لە چوار هەزار قەل بەخێو دەكات. 
خۆی بە"وشە" دەڵێت "كەشەكە چەند ساردتر بێت، بازاڕی من گەرمتر دەبێ، ئاخر لە سەرمادا خواردنی قەل یان عەلەشیش تامێكی تایبەتی هەیە".
سەرچڵ بۆ "وشە" باسی لە هەندێك تایبەتمەندیی قەل كرد و گوتی، قەل پەلەوەرێكە زیاتر خۆی خۆشەویست دەكات لای مرۆڤ، بە پێچەوانەی قازەوە، كاتێك مرۆڤ لە قاز نزیك دەبێتەوە، بەكۆمەڵ لێت دوور دەكەونەوە، كەچی كاتێك دەچیتە ناو ژمارەیەكی زۆری قەل، ئەوان بەرەوڕووت دێن.

سێ جۆری دیاری قەل هەن، یەكەمیان قەلی مەسڵەحە كە لە هۆڵ (قاعە) بەخێو دەكرێت و هاتنە دەرەوەیان نییە تا ئەوكاتەی بێچووەكان گەورە دەبن. جۆری دووەم بریتییە لە قەلی كشاوەرزی، ئەم جۆرەیان ئێرانییە و ماوەی چەند ساڵێكە لە ئێرانەوە هاوردەی هەرێمی كوردستان دەكرێت، سیفەتی وایە كە تا ماوەی یەك مانگ ناتوانرێ بخرێنە بازاڕەوە. سەرچڵ هۆكارەكە بۆ ئەوە دەگەڕێنێتەوە كە ئەم جۆرە قەلانە بچووكن و لەگەڵ قەلی كوردی جیاوازییەكی وایان نییە.

جۆری سێیەم قەلی كوردییە، ئەمە خواستێكی زۆری لەسەرە و بەردەوام خەڵكێكی زۆر داوای دەكەن، جگە لەوەی كە بۆ فرۆشتنە، هاوكات بەشێكی هاووڵاتییان و بەتایبەتیش دانیشتووانی شارۆكە و شارەدێ و گوندەكان، بۆ خۆیان بەخێوی دەكەن، یان خۆیان دەیخۆن یان لە بازاڕدا دەیفرۆشنەوە.

هەتا جەو سارد بێت بازاڕی قەلەكانی سەرچڵ گەرم دەبێ.
خاوەن پەلەوەرگەكە چوار هەزار قەلی كوردیی هەیە و بە پرۆتین و وێنجە خۆراكیان دابین دەكات. ئەو بەشێوەی كلاسیكی قەلەكانی بەخێو دەكات، بەیانیان دەیانباتە دەشت و چیاكانی دەوروبەری گوندەكەیان و ئێوارانیش خواردنیان دەداتێ، بەم شێوازە كلاسیكە تامی گۆشتی قەلەكان زۆر خۆش دەبێت، كیلۆیەك گۆشتی قەلی كوردی نرخەكەی لە 15 هەزار دینارەوە دەست پێ دەكات.

وەك سەرچڵ پێنجوێنی تیشكی خستەسەر، لە بازاڕ و چێشتخانەكان خواستێكی زۆر لەسەر گۆشتی قەل هەیە، بەشی زۆری قەلەكانی بازاڕیش توركی و ئێرانین كە لە دەواجن بەخێو دەكرێن، یان قەلی بەقاچاخ هێنراوی ئێرانین، وەك قەلی كوردی تامیان خۆش نییە، چونكە جیناتیان دەستكاری كراوە. بۆیە سەرچڵ بیری لە پڕۆژەی بەخێوكردنی قەل كردەوە.

دكتۆر لوقمان خالید پسپۆڕی بواری خۆراك، بۆ "وشە" ئاماژەی دا، بەهۆی هەبوونی چەند تایبەتمەندییەكەوە، بەخێوكردنی قەل لەڕووی ئابوورییەوە باشترە لە بەخێوكردنی مریشك، چونكە گەشەی خێرایە و لە تەمەنی هەشت هەفتەدا كێشەكەی دەگاتە نزیكەی چوار بۆ پێنج كیلۆ، هەروەها بۆ بەرهەمهێنانی هەر كیلۆیەك گۆشتی زیندوو، 1.66 كیلۆ ئالیكی پێویستە، مریشك لەو تەمەنە ناگاتە ئەو كێشە و خۆراكی زیاتریشی پێویستە، ئەمە لەكاتێكدایە بەها خۆراكییەكەشی لە گۆشتی مریشك زیاترە.

ئەو روونی كردەوە بەپێی لێكۆڵینەوەكان، دەركەوتووە قەلی رەش و سپی و سوور لەرووی رەگەزەوە جیاوازن. رەش زیاتر بۆ گۆشت، سپی بۆ هێلكە، سووریش بۆ هەردوو مەبەست گونجاوە.

پزیشكەكە لەبارەی یەكێك لە سوودە گرنگەكانی خواردنی گۆشتی قەلەوە ئاشكرای كرد، لە كۆنەوە گوتراوە گۆشتی قەل یارمەتیدەرە بۆ خەوتن، چونكە رێژەیەكی زۆر ترشەڵۆكی تربتوفانی تێدایە، كە دەبێتە هۆی گۆڕینی سیروتونین بە مادەی میلاتونین لە لەش و خەو لێكەوتن.

وشە/ رێبین پێنجوێنی





وشە - وشه‌