لە چەند رۆژی رابردوودا، کاتێ گەڕی نوێی شەڕی ئیسراییل و بەشێک لە فەلەستینییەکان دەستی پێ کرد، بە شێوەیەکی زۆر خێرا ڕای گشتی کوردستان و تەنانەت بەشێک لە سەرکردە و دەستەبژێری سیاسی کورد، کەوتنە پاڵپشتی لایەک دژ بە لاکەی تر. هەرکامیان لە سۆنگەیەکەوە، پرسەکەیان شی دەکردەوە و ئارگیۆمێنت و بۆچوونی خۆیان بۆ پاڵپشتی یان دژایەتی لایەک، دەخستە ڕوو. ئەمە تا ئاستێك بۆ زۆر کۆمەڵگە و وڵاتی تریش راستە، دیاردەیەک نییە تایبەت بێت بە کورد. بەڵام ئەوەی ئێمە جیا دەکەتەەوە ئەوەیە، ئێمە کەم ئەم پرسیارانەی خوارەوە دەکەین یان هەر ناپرسین:
ئەم شەڕە چۆن دەتوانێ کاریگەریی لەسەر قەوارەی سیاسی هەرێمی کوردستان دابنێت؟ چۆن جیۆپۆڵەتیکی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست رەنگڕێژ دەکاتەوە؟ لەم رەنگڕێژکردنەدا، ئاخۆ ئالنگاری و هەڕەشە بۆ سەر ئێمە وەک کورد زیاتر دەبێت یاخۆ دەرفەتەکانمان گەورەتر دەبن؟ ئاخۆ ئەم شەڕە جێی ئەوەی هەیە بکرێتە قازانج و خێر و بەرژەوەندی بۆ گەلی کوردستان؟ ئەگەر دەکرێت چۆن و لە چ رێگایەکەوە؟
ئەم پرسیارانە زۆر جێی تێڕامانانن و حەقە دەستەبژێری کورد و بڕیاردەر و بڕیارسازانی نەتەوەكە بە وردی لەسەری بوەستن، بە ئاسانی لەگەڵ ئەو شەپۆلە جەماوەرییە نەکەون و تەنیا وەک چاوەدێرێکی پەسیڤ (Passive) لە دوورەوە سەیری شەڕەکە نەکەن. بەڵكوو پێویستە کورد ئەم وێستگە و قۆناغانە بکات بە خاڵی وەرچەرخان و کەموکورتییەکانی لە بواری تێروانینی سیاسی، چۆنیەتی سیاسەتکردن، چۆنیەتی قۆستنەوەی رووداوەکان، چۆنیەتی تێگەیشتن لە جیهانی نوێ، فۆرمی بەشداری لەم رووداوانەدا.... راست بکاتەوە و چاکیان بکاتەوە. دەبێ فێر بین لاگیری یان دژایەتی لایەک لەم پرسەدا کاری کورد نییە، بەڵكوو لێکدانەوەی بابەتیانەی قۆناغەکە كاری كوردە، لەگەڵ دیاریکردنی هەڕەشە و دەرفەتەکانە و ئەگەر بۆیشی کرا، لەم ئاوە لێڵەدا ماسییەکی نازدار ڕاو بکات.
1- لە سەرەتادا ناکرێ ئەم شەڕە لە کۆی ئەو ململانێ و ئاڵۆزییانە جیا بکرێتەوە کە جیهانی ئێستەی گرتووەتەوە، هەر لە رۆژهەڵاتی ئەورووپاوە بۆ رۆژهەڵاتی ئاسیا و ئەفەریقیا و هەروەها بەریەککەوتنەکانی تری رۆژهەڵاتی ناوەڕاست.
ئەوەی راستی بێت بە چاک یان خراپ، جیهان لە قۆناغێکی راگوزەردایە. نەزمی پاش هەرەسهێنانی یەکێتی سۆڤیەت داڕووخاوە، ئەو نەزمەی ئەمەریکا تێیدا هێزی هەژموون و باڵادەستی بێ رکابەر بوو. بەڵام سەرەڕای ئەمە، هێشتا سیستمی تازە و جەمسەربەندی نوێی جێگیر، لەدایک نەبووە. کەواتە هێزی گەورەکان چ لە ئاستی نێودەوڵەتی و چ لە ئاستی هەرێمەکاندا، بەربوونەتە گیانی یەک و هەر کامیان دەیانەوێت زیاترین پشک و رۆڵیان لە داهاتوودا هەبێت و جەمسەری سەرەکی هێز بن.
ئەگەر بمەوێت زۆر خۆمانەتر قسە بکەم، ئەم دۆخە دۆخی ژانە، ژانی لەدایکبوونی جیهانی نوێیە. هەر جارەو لە شوێنک سەر هەڵدەدات و جیهان دەگرێتەوە و کاریگەریی بەسەر داهاتووەوە دادەنێت.
ئەم پێکدادانە جارێ لە سەرەتادایە و ئەگەری پەلهاویشتن و فرەوانتربوونیشی هەیە، جارێ جەمسەرەکان پێکدا دەدەن. هەر جارەو یەکێکیان دەستپێشخەر دەبێت یان جارجار بۆ یەکتریش تەڵە دەنێنەوە و بەرانبەر، پێوەی دەبێت. هەربۆیە ئەم شەڕە تەنیا شەڕێکی ئاسایی نێوان گرووپێکی فەڵەستینی و دەوڵەتی ئیسراییل یان ململانێی هەمیشەیی نێوان تاران و تەلئەبیب نییە. پێویستە لەم چوارچێوە فرەوانەدا بخوێنرێتەوە، پێدەچێت وا بکەین تابلۆکەمان ورد و رێکتر لێ دەرکەوێت.
2- چۆنیەتی وڵامدانەوەی ئەموریکا رۆڵی سەرەکی دەگێڕێت لە دیاریکردنی چارەنووسی ئەم گەڕەی شەڕ و ململانێکاندا و هەروەها چارەنووسی هەرێمی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست وەک بەشێکی سیستمی نێودەڵەتی داهاتوو.
ئەموریکاییەکان لە دۆخێکی زۆر قورسدان، لە دووڕیانێکدا گیریان کردووە هەردوو بژاردەکەی تاڵ و ئازاربەخشن. ئەوان چاک دەزانن رکابەرەکانیان لە ئاستی نێودەوڵەتی و هەرێمیدا ئاواتەخوازن ئەمەریکا بە توندی بێتە سەرهێڵ و بەشداری شەڕەکە بکات، بەڵام ئەمە بۆ ئەمەریکا زۆر قورس و کارەساتبارە.
ئەوان /ئەمەریكا/ دەمێکە بەپێی لیست و ریزبەندی نوێی ئەولەویتەکانیان، بایەخی کەمتر بە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەدەن و نایانەوێت بەهۆی ئەم ناوچەیەوە باری سەرنجیان لەسەر رۆژهەڵاتی ئاسیا، مەبەست چینە و رۆژهەڵاتی ئەورووپا مەبەستم رووسیایە، تێکبچێت. بەشدارییان لەم شەڕەدا و خۆشترکردنی ئاگری شەڕەکە، رێک مانای ئەوەیە دەرفەتێکی زێڕین بە چین و رووسیا دەدەن و لەوێوە ئەوان گۆڵ لە ئەمەریکا دەکەن.
ئەگەر راستەوخۆ و بەپێی پێویستیش بەشداری شەڕەکە نەکات، پرۆکسی و بریکارەکانی لە ناوچەکە زیاتر تووشی شکست و پاشەکشێ دەبن. وەک ئەوەی لە 2017 تا ئێستە تێیکەوتوون، بە بەردەوام پرۆکسی و دۆستەکانی ئەمەریکا لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا لە پاشەکشێ و کەوتندان. ئەمەیش واتە لە داهاتووی ناوچەكەدا، ئەمەریکا جێی زیاتر لێژ دەبێت و رکابەرەکانی پاڵی زیاتری پێوە دەنێن.
ستراتیجیستە ئەمەریکاییەکان تا ئێستە دڕدۆنگ و دەستەوەستانن و نازانن چۆن ئەم دوو بژاردە قورسە لە بژاردەیەکی گونجاو و کۆکەرەوەدا یەك بخەن، بێ ئەوەی بە قورساییی جارانەوە بێنەوە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و هاوكات باری سەرنجیان لەسەر چین و رووسیا لاببەن، بۆ ئەوەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و پرۆکسییەکانیان و هێز و پێگەی خۆیان، بپارێزن.
کورد دەبێت بە وردی چاودێری ئەم رەوتە بکات، چۆنیەتی وڵامدانەوەی ئەمەریکا بۆ پرسی ئیسرائیل لەوانەیە زۆر سیاسەت و ستراتیجی ئەمەریکا بۆ کۆی ناوچەکە و بەتایبەت بۆ کوردیش ڕوون بکاتەوە. ئەگەر ئەمەریکا دەستی دەستی بکات و داوای دانبەخۆداگرتنی زیاتر لە ئیسرائیل بکات و رێگە لە فرەوانتربوونی شەڕەکە بگرێت، ئەوە دەریدەخات كە واشنتۆن لاری لەوە نییە لەم قۆناغەیشدا تا رادەیەکی تر بریکارەکانی تووشی پاشەکشێی تر ببن. پێچەوانەی ئەمەیش راستە، ئەگەر ئەمەریکا بە قورسایی زیاترەوە بگەڕێتەوە شکانی پرۆکسییەکانی بۆ ماوەیەک دەوەستێت.
3- لە پاڵ ئەمانەدا، کورد دەبێت ئەوە بزانێ كە جیهان بە خێرایی بەرەو شەڕ و ململانێی قورس دەڕوات و لەم جیهانەیشدا کە تەنیا کار بە زمانی دارستان و نەریت و بنەمای بێ بەزەییانەی ریالیستی دەکرێت، ئەگەر چەک و چۆڵت نەبێت، دەبی بە نێچیرێکی چەور و لووش دەدرێی.
ئێستە کۆی ئەو هێز و لایەنە دەوڵەتی و نادەوڵەتییانەی لە ناوچەکەدا سیاسەت و شەڕ دەکەن، دەستیان بە چەکی زۆر پێشکەوتوو و کاریگەر گەیشتووە، تەنانەت فەڵەستینیی لە کەرتی غەزە بەو هەموو گەمارۆیەوە چەکی نوێ و ستراتیجی تازەی شەڕیان هەیە. بۆیە کورد دەبێت بپرسێ، تا چەند بۆ شەڕەکانی داهاتوو ئامادەیە؟ ئەو شەڕانەی لە بەردەرگان و تەنیا لەسەر کات وەستاوەن. هەروەها دەبێت ئەوەش بڵێت کاتێ هەموو پرۆکسییەکانی ناوچەکە چەکی پێشکەوتوویان هەیە، کورد چی دەکات؟ ئەمە ئەو پرسیارانەن كە دەبێت کورد لە خۆی بكات، نەك لاگیری فەلەستین یان ئیسراییل.