ئەمڕۆ یەكێك لە گۆڕانكارییەكانی ناو بنیاتی سیستمی سیاسیی دنیا گەڕانەوە و زیندووبوونەوە و هەستانەوەی رووسیایە. دیارە دوای رووخانی یەكێتی سۆڤیەت، ئەمەریكا رابەر و برا گەورەی سیستمی سیاسیی نێودەوڵەتی بووە. پایە و پەیكەرە سەرەكییەكەی ئەو سیستمەی داڕشتووە، وێنەكانی ناوی دیزاین كردووە.
دوای بەهاری عەرەبی ئەم دۆخ و فۆڕمە لە رێكخستنی سیاسیی جیهانی گۆڕانكاری بەسەردا دێت، رووبەڕووی دەستكاریكردنی بەها و رۆڵ و پێگەكان دەبێتەوە.
رووسیا سەرەتا لەڕێی دەستوەردان لە كاروباری جۆرجیاوە دەگەڕێتەوە بۆ ناو ململانێكانی دنیا. دواتر لەڕێی دوورگەی كریم و ئۆكرانیاوە، بەڵام بەشێوەیەكی كرداری و لەرێی سەرباز و سوپاوە و بە هاتنی بۆ ناو سووریاوە جارێكی تر دەگەڕێتەوە.
گەڕانەوەی رووسیا جووڵەیەك نییە بۆ دابەشكردنی دنیا بەسەر دوو بلۆك، بەرە، جەمسەر و كایەی ئایدۆلۆجیی وەك هەندێك كەس بانگەشە بۆ ئەو حیكایەتە دەكەن و مانیفێستی دەكەن. بەڵكو رووسیا لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بەدوای جیۆپۆڵەتیك و جیۆئابووری و هاوبەشدا دەگەڕێت، دەیەوێ لەڕێی دنیای عەرەبییەوە ناسنامەی سیاسەتی دەرەوەی تازە بكاتەوە.
ناسنامە بەمانای ئەوەی چۆن لەگەڵ ئەمەریكا بەهاوبەشی دنیا بەڕێوە ببەن نەك رووبەڕووی یەكتر ببنەوە، یان ناوەند و پەراوێزی ئایدۆلۆجی و ئابووری دروست بكەن هاوشێوەی جەنگی سارد.
رووسیا جارێكی تر بە ئەدەبیات و نۆستالیجیای جەنگی ساردەوە خۆی رێك ناخاتەوە، داوای رۆڵ و ناسنامە ناكات. ئامادەبوونی رووسیا لە سووریا هەوڵێكە بۆ بەرهەمێنانی هاوپەیمان، دۆست و هاوڕێی سیاسیی تازە تا لەڕێیەوە ئەركەكان و رووبەرە جیۆپۆڵەتیكییەكان دابەش بكرێن.
دیارە رووسیا خۆی دەكات بە راگری رژێمی ئەسەد، بەرگری لێ دەكات و لە كەوتن و داڕمان دووری دەخاتەوە، بۆ ئەوەی وەك حەوشەی پشتەوەی خۆی بەكاری بێنێت، لەرێی سووریاوە لە دنیادا ئامادە بێت و دەرفەت بە مۆنۆپۆڵكردنی جیۆئیكۆنۆمی ناوچەكە نەدات لەلایەن ئەمەریكاوە.
رووسیا ئەمڕۆ دەیەوێ لەگەڵ هەموو هێزەكان سیستمی پێوەندییەكانی خۆی پەرە پێ بدات و درێژ بكاتەوە و لە پچڕان رزگاری بكات.
رووسیا و سووریا
گریمانەی سەرەكی گەڕانەوەی رووسیا ئەوەیە سووریا دەكات بە دەرگە و دەروازەی سەرەكی بۆ گەڕانەوەی بۆ خۆرهەڵاتی ناوەڕاست. رووسیا هیچ سنوورێكی وشكانی و زەوینی لەگەڵ سووریادا نییە، بە هەزاران كیلۆمەتر لە یەكتر دوورن و هیچ ناوەندێكی وشكانی بەیەكتریان نابەستێتەوە و گرێیان نادات، بگرە رووسیا لەم دۆخەدا تەنیا لەڕێی ئاسمانەوە لەگەڵ سووریا هاوبەش و هاوڕێ و هاوپەیمانە.
بەڵام رێسای جیۆپۆڵەتیكی و جیۆئابووری بەتەواوی لێرەوە زاڵە بەسەر پێوەندییەكاندا. پێ دەچێت رووسیا زیاتر لەڕێی كردە و مامەڵەی سنووردارەوە لەگەڵ هێزەكان مامەڵە بكات و كۆی سیستمی پێوەندییەكان دابڕێژێتەوە.
لە دوای 11ی سێپتێمبەرەوە رووسیا تووشی دۆخێك دەبێت دەرفەتی گەڕانەوە و هەڵسانەوە و هەژموونی لێ دەسێنرێتەوە، سنووردار و كەم دەبێتەوە. ئەم رووداوە بەرنامە و خولیای گەڕانەوەی رووسیا دوادەخات بۆ دوای بەهاری عەرەبی. نزیكەی دەیەیەك رووسیا چاوەڕێی گۆڕان، داڕشتنەوە، دەرفەت و سەرهەڵدانی بزووتنەوەی سیاسی و كۆمەڵایەتی تازە دەكات لە ناوچەكەدا بۆ ئەوەی بیكات بە بیانوو و هەل تا خێراتر و ئاسانتر بگەڕێتەوە. بەتایبەت گۆڕان و دروستبوونی هێزی سیاسی تازە لە دنیای عەرەبیدا.
رووداوەكانی ساڵی ٢٠٠٨ی جۆرجیا و قەوقاز، دەرگەیەكی بچووكی بەسەر رووسیادا كردەوە، بەڵام لە ئاست متمانە و چاوەڕوانی و خەیاڵە سیاسی و ستراتیجییەكانیدا نەبوون. بەهاری عەرەبی و دۆخی سووریا زیاتر دەرگەی بەسەر خەونە جیۆپۆڵەتیكی و جیۆسیاسییەكانی رووسیادا كردەوە و قۆناغێكی تازەی لە پێوەندیی رووسیا بە دنیاوە دروست كرد و ئامادە كرد. لە هەمانكاتدا رووسیا مەبەستیەتی بەشدار بێت لەو هێڵە ستراتیجی و پڕۆژە جیۆئابوورییەی كە (چین) كاری بۆ دەكات لەژێر ناوی (پڕۆژەی ئاوریشم)ەوە.
لێرەوە سووریا بایەخێكی ستراتیجی هەم بۆ رووسیا و خەیاڵەكانی و هەمیش بۆ چین و هەژموونە ئابوورییەكەی دەبینێت لە داهاتوودا، بەتایبەت لە حاڵەتێكدا ئەگەر دنیا بەرەو دووجەمسەری هەنگاو بنێتەوە.
سێیەم/ رووسیا و ترس لە فەندەمێنتەڵیزمی ئیسلامی
رووسیای فیدڕاڵ لە دوای جەنگی سارد و جیابوونەوەی بەشێك لە كۆمارەكانی لە جەستە سیاسی و جیۆگرافییەكەی، رووبەڕووی تەنگژە و هەڕەشە و مەترسی فۆڕمێك لە ئیسلامی توندڕۆ بووەتەوە. ساڵانی نەوەتەكانی سەدەی رابردوو گرووپە چیچانی و چەكدارە چیچانییەكان، هەڕەشەی ژمارە یەك و بنەڕەتی بوون بۆ سەر دەسەڵاتی مۆسكۆ. لەوسات و كاتەدا مۆسكۆ و دیمەشق لە پێوەندیدا بوونە لەڕووی هەواڵگرییەوە تا بتوانن پێوەندی و لینكی نێوان چەركەسەكانی سووریا و چەكدارە چیچیانییەكان بپچڕێنن و مەودای گەشە و بەرەوپێشچوونیان پێ نەدەن.
ئەم فۆڕمە لە پێوەندیی هەواڵگری لە نێوان رووسیا و سووریا ئامادەیی هەبووە، دواتر لە دوای بەهاری عەرەبییەوە دووبارە رووسیا ترسی دەبێت لەوەی گرووپە چەكدارە ئیسلامییە توندڕۆكانی وەك بەرەی نوسڕە و دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و شام دەست بۆ جیۆگرافیای چیچان ببەن و بیكەن بە ترانزێت/رووبەڕی تێپەڕ تا بە رووسیا بگەن، بەتایبەت رێژەیەكی بەرچاو لە چیچانییەكان لەناو ئەو گرووپە چەكدارانەی سووریا ئامادەییان هەبوو و دەبینران.
رووسیا هەوڵی دا لەڕێی ئامادەبوونی لە سووریا، رێ لە گەشەی گرووپە ئیسلامییە توندڕۆكان بگرێت. دەرفەتی جووڵە و خۆئامادەكردن و خۆڕێكخستنەوەی زیاتریان پێ نەدات. پێ دەچێت گەڕانەوەی رووسیا تا ئەندازەیەك نوێنەرایەتی ئەم ترسە بكات كە رووسیا لە جەستە و پەیكەری سیاسی و جیۆگرافی خۆیدا هەڵیگرتووە لە بەرانبەر ئەو پاشخانەی لە رابردوودا لەگەڵ ئیسلامی سیاسی چەشتوویەتی و ئەزموونی كردووە.