سیاسەتوانێكی ناسراوی عێراق، چوار هۆكاری سەرەكی بۆ كێشەكانی
ئێستەی نێوان هەرێم و عێراق دەخاتە ڕوو، بە گوتەی خۆیشی، "رەنگە ئەو سەختی مامەڵەكردنە و گرتنەوەی پارە لە هەموو شتێك بۆ خزمەتی ئێران، كۆتایی بە عێراق بێنێ وەك دەوڵەت".
ارۆژی 25-03-2023 هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان لەڕێگەی بەندەری جەیهانی تورکیاوە راگیرا، ئەوەش دوای ئەوەی دادگای ناوبژیوانیی نێودەوڵەتی لە پاریس لە بەرژەوەندی سكاڵایەكی حكوومەتی عێراق دژی توركیا، یەکلا کردەوە و فرۆشتنی نەوتی هەرێمی قەدەغە كرد..
لەو كاتەوە عێراق یاریی بە هەستی مووچەخۆرانی كوردستان دەكات و پارەی پێویست نانێرێت بۆ هەرێمەكە، هەرچەندە خۆشحاڵییەك بە پەسندكردنی بودجەی 2023-2025 دروست بوو، بەڵام ئەوە سێ مانگ بەسەر ئەو یاسایەشدا تێپەڕیوە و تەنیا یەك جار 598 ملیار دیناری بۆ كوردستان ناردووە.
ئینتیفاز قەنبەر سەرۆكی پارتی ئایندەی عێراق، لە لێدوانێكدا بۆ "وشە" چوار هۆكار بۆ كرۆكی كێشەكان دادەنێت و بابەتەكە گەورەتر لەوە دەبینێ كە ژمارە و بودجە بێت، بەڵام نیگەرانیشە لەوەی ئەو هەڵسوكەوتەی بەغدا، وەك ئەو دەڵێ "كۆتایی بە عێراق دێنێت وەك دەوڵەت".
ئەمڕۆ پێنجشەم 31 ئاب، قەنبەر گوتی، یەكەم هۆكاری ناكۆكییەكان، ئەو شۆڤێنیزمەیە كە لە بەغداد دژی كورد و هەموو كەمینەكان چەسپاوە. ئەو رەگی ئەو بیركردنەوەیە دەگەڕێنێتەوە بۆ "دامەزراندنی دەوڵەتی عێراق لە ساڵی 1921 كە وردە وردە چەرەكەی كردووە تا ڕژێمی بەعس و سەدامی دكتاتۆر و ئیتر بووە بە پرۆژە و رەگی داكوتاوە، ئەم تەوژمە ڕقی لە كورد و هەموو كەمینەكانی عێراقە.
"بەڵام ئێستە تازەگەرییەك لە شۆڤێنییە نوێیەكاندا هەیە كە دەبێت هەمووان گوێڕایەڵ و كۆیلەی بەغدا بن و بوونی هەرێم و فیدراڵی و حوكمڕانی ناوخۆیی رەت دەكەنەوە، ئەمەیان نوێیە لەو ئاراستە ستەمكارییەدا، بەڵام هەرێمی كوردستان چەسپاوە و دەستوورییە، ئەوەیش دژی مەیلی شۆڤێنییەكانە، بۆیە هۆكارێكی گەورەی كێشەی نێوان بەغدا و هەولێر، ئەو ناكۆكییەیە" قەنبەر وا دەڵێ.
بەگوتەی ئەو، دووەم هۆكاری كێشەكان، نەزانییە لە دەستوور، ئەندامانی ئەنجوومەنی نوێنەران و حكوومەت، تەنانەت دادوەرەكانیش لە دەستوور تێناگەن و نازانن ڕۆحی دەستوور و مەبەستی دەستوورنووسان چی بووە. لە كاتێكدا نووسەرانی دەستوور فیدراڵییان بۆ سەقامگیری و یەكگرتوویی عێراق داڕشتووە، چونكە ناوەندگەرایی لە بەغدا شكستی هێنا و بووە هۆی ئەو وێرانكاریانەی بەسەر عێراقدا هاتن.
بۆ ئەوە قەنبەر ئارگۆمێنتی ئەوە دەخاتە ڕوو كە بەرهەمی ناوەندگەرایی كوشتنی ملیۆنان عێراقی و سەتان هەزار كورد بووە لە هەڵمەتە تاوانكارییەكانی ئەنفال و كیمیاباراندا، بۆیە سەیرە ئێستە كەس لە مەسەلەی فیدراڵی تێناگات و ئارەزووی ئەوە دەكەن بەغدا بەرەو ناوەندگەرایی ببەنەوە.
لەبارەی هۆكاری سێیەمیش ئەو ساسەتوانە ناسراوەی عێراق كە لە واشنتۆن دەژی، ئاماژەی بەوە دا كە دەستێوەردانی دەرەكی هەیە و ئێران گوشار دەخاتە سەر بەغدا، چونكە بۆ ئێران فیدراڵیزم لە عێراق باش نییە و لێی دەترسێت، چونكە ڕەنگە بۆ كوردانی ئێرانیش ببێت بە خواست لە داهاتوودا، هەروەها عێراقی ناوەندگەران بۆ ئێران تیكەیەكی ئاسانترە لەوەی سیتسمێكی فیدراڵی كۆنترۆڵ بكات كە بۆی ناكرێ، ئەمەیش هۆكاری سێیەمی كێشەكانی هەولێر و بەغدایە.
"دوای ڕژێمی سەدام، ئەقڵییەتی تاكی عێراقی گۆڕا بۆ عەقڵییەتی خێڵەكیی داخراو، بۆیە بیركردنەوە لەوەی مامەڵەیەكی یەكسان لەگەڵ هەرێمی كوردستاندا بكەن، زۆر نامۆیە و ئەوان هەوڵی دەستەمۆكردن دەدەن بۆ ئەوەی هەرێمەكە لە مەزاجی خێڵەكیانەیان نەدا، ئەمەیش چوارەم هۆی نەگەیشتنە بە رێككەوتن و تێگەیشتنی هاوبەش لە نێوان هەردوو لادا" ئینتیفاز قەنبەر وای گوت.
دووپاتیشی كردەوە كە ئەوە ڕوونە حكوومەتی هەرێمی كوردستان دەیەوێت كێشەكان لە بەرژەوەندیی گەلەكەی چارەسەر بكات، لە كاتێكدا چینێكی سیاسی هەن لە بەغدا هەست بە هیچ بەرپرسیارێتییەك ناكەن لە بەردەم گەلەكەیاندا، بەڵكو بەرانبەر ئێراندا هەست بە بەرپرسیارێتی دەكەن و دەیانەوێ لە هەموو خەڵكی عێراق بگرنەوە و بودجە زەبەلاح و خەیاڵییەكەی وڵات، هەمووی بكەن بە قوڕگی ئێراندا.
ئەو سیاسەتوانە نایشارێتەوە كە لە زانینی ئەو باكگراوندانە و وردبوونەوە لە هەڵسوكەوتی بەغدا، سەختە گەیشتن بە ڕێككەوتن، بەڵام ئەمە كارەساتێكی گەورەیە بۆ عێراق و ڕەنگە ببێتە هۆی كۆتاهێنان بە عێراق وەك دەوڵەت.