نووسەر و وەرگێڕێكی دیاری كورد، گوتارێكی لەبارەی بیرۆكەكانی ئەمدواییەی ئۆجەلان نووسیوە و پێی وایە ئێستە ئۆجەلان بە تەواویی چەمكی دەوڵەتی كوردی ڕەت دەكاتەوە، بەڵام هیچ ئاماژە و قسەیەكی لەسەر چەمكی دەوڵەتی توركی نییە.
پێشرەو محەمەد سەرەتا بەقسەیەكی تیۆدۆر هێرتزل دەست پێ دەكات كە دەڵێت: "ئەگەر بتەوێت، چیتر خەیاڵ نییە دەوڵەتی جوو".
"گەشتی تیۆدۆر هێرتزل بەرەو دەوڵەتی جوو لە سەردەمێكدا سەریهەڵدا، كە ڕزگاریی جوو لەناو كۆمەڵگە خانەخوێكاندا شكستی هێنابوو. سەرەتا هێرتزل باوەڕی بە ئاوێتەكردن (ئینتگراسیۆن)ی جووەكان لەناو كۆمەڵگە و دەوڵەتە ئەوروپییەكاندا هەبوو، هاوكات پێی وابوو ئاسیمیلاسیۆن "توانەوە" دەبێتە ڕزگاریی گەلی جوو، كاتێك بتوانن بە مافە كولتوورییەكانیان بگەن و لە پەراوێزی هەزاران ساڵە بێنە دەرێ". نووسەر وا دەڵێت.
باسی لەوەش كردووە، هەڵكشانی زیاتر و زیاتری دژەجوویی وای لە هێرتزل كرد پێی وابێت توانەوە و ئاوێزانبوون و ئاوێتەبوون لە وەهمێك بترازێت چیتر نییە. مەرگی زووی هێرتزل بواری ئەوەی پێ نەدا جینۆسایدی جووەكان لە ئاوشڤیتز بەدەستی نازییەكان ببینێت، بەڵام پێش ئەوە هۆشداریی دابوو، تەنانەت توانەوەش دادی جووەكان نادات و هەر هەوڵی لەناوبردنیان دەدرێت.
"هێرتزل خەونبین بوو، پێی وابوو دەبێت دەوڵەتی جوو دروست ببێت و ئەمەش تەنیا گەرەنتیی پاراستنی ژیان و كەرامەتی جووەكانە، دەرفەتیان پێ دەدات كولتوور و زمان و ناسنامە و شكۆیان چرۆ بكات و بڕیار لە چارەنووسی خۆیان بدەن. نەك مانەوە لە ژێر حوكمی بێگانەدا، بەڵكو خۆحوكمكردن بریتییە لە حەتمییەتی مێژوو دەبێت ڕوو بدات: نیشتمانێكی یەكگرتوو، نەك سازشكردن". پێشرەو وادەڵێت.
نووسەر ئاماژەی بەوە داوە، ئەم بۆچوونانەی هێرتزل لەگەڵ ئۆجەلانی سەردەمی پێشگیراندا یەك دەگرنەوە، ئاپۆ دەبێتە پاڵەوانی ڕزگاریی كوردستان. هەروەها بە فراوانیی بەشداریی لە دروستكردن و هەم ڕادیكاڵیزەكردنی وشیاریی نەتەوەیی كورددا دەكات. بۆ ئۆجەلان و لایەنگرانی، كوردستان وڵاتێكی داگیر كراوە و داننان بە كوردستان تەنیا لە ڕێگەی خەبات بۆ سەربەخۆبوونەوە ڕوو دەدات.
گرتنی ئۆجەلان و گۆشەگیركردنی لە ئیمراڵی، وەرچەرخانی فیكریی سیاسیی زۆری بەدووی خۆیدا هێنا. قۆناغی دوای گیران بریتی بوو لە مەوداگرتنی تەواوەتیی لە دەوڵەتی كوردستان و ڕۆیشتن بەرەو "چارەسەری دیموكراتیی شارستانیی" (كە فۆرمەكەی دیار نییە چۆنە و چییە. بەبڕوای پێشرەو محەمەد ئەم چارەسەرەش پاشان چەمكی "كۆنفیدراڵیزمی دیموكراتیی بەدووی خۆیدا دەهێنێت. ئەم وەرچەرخانە لە هەنگاوی یەكەمدا بەرهەمە هەرە درەوشاوەكەی ڕۆژئاڤای كوردستان بوو، نیمچە-دەوڵەتێك كە ئێستە گەڕانەوە لێی مەحاڵە: یان دەبێت بچێتە ناو فۆرمێكی وەك باشووری كوردستان یان هەڵوەشاندنەوەی تەواوەتی، ئەمەی دووەمیان هیچ كوردێك خەیاڵیشی ناكات، كورد قوربانیی بۆ داوە.
لە درێژەی چیرۆكەكەی رابەری جوودا، پێشرەو دەڵێت: هێرتزل كەوتە گفتوگۆ و تەنانەت داواكردن لە قەیسەری ئەڵمانیاش بۆ دروستكردنی دەوڵەتێكی جوو لە ژێر پارێزبەندیی ئەڵمانیادا. بەڵام بەپێچەوانەی هێرتزلەوە، لێدوانەكانی ئەمدواییانەی ئۆجەلان، پاشەكشەی زۆر گەورەیان تێدایە، تەنانەت لە هەموو ئەو چەمكانەی قۆناغی پاش گیرانیش بانگەشەی بۆ دەكردن: نا بۆ كۆنفیدراڵیزمی دیموكراتی، نا بۆ سەربەخۆیی كولتووری و هتد.
هاوكات ئەوەشی گوتووە، ئێستە بەپێچەوانەوە تێپەڕینێك ڕووی داوە كە ڕیشەی لەناو ئیمپراتۆری ڕووە و هەڵوەشانەوەی عوسمانیدا هەبوو: ئینتگراسیۆن كە ئێستە تەنیا یەك پاشگری بۆ زیاد كراوە: دیموكراتی: ئینتگراسیۆن بۆ ناو دەوڵەت و كۆمەڵگەی توركی. ئەگەرچی ئۆجەلان بە تەواویی چەمكی دەوڵەتی كوردی ڕەت دەكاتەوە، بەڵام هیچ ئاماژە و قسەیەكی لەسەر خودی چەمكی دەوڵەتی توركیی نییە. لەم ڕووەوە چەمكی داگیركردنی كوردستان وەردەگێڕدرێتە سەر یەكێتی و برایەتیی نێوان تورك- كورد لەناو چوارچێوەی دەوڵەتی توركیدا.
"ئەم پەیامانەی ئەمدواییانە تێیاندا پرسی كوردستان و پرسی نەتەوەیی كورد، كورت دەبنەوە بۆ «ڕەهەندی كۆمەڵایەتیی»، وەك ناكۆكیی ناوخۆیی هاوشێوەی توندوتیژیی خێزانیی لە ناوەوەی كۆمەڵگە و نەتەوەی توركیدا. بنیاتنانی كوردستان دەبێتە «بنیاتنانەوەی كۆمەڵگەی توركیی لە ڕێگەی پرەنسیپە دیموكراتییەكانەوە".
وانەیەك لە هێرتزلەوە: بنیاتنانی ڕاستەقینە پێویستی بە هەوڵدان بۆ گەڕاندنەوەی بواری گشتیی لە پێناوی سەروەریی نەتەوەییدا هەیە، واتا گۆڕین و وەرگرانی گۆڕانە ئایدیۆلۆجییەكان بۆ ناو دامەزراوەكان، نەك بۆ ناو چەند ڕێككەوتنێكی نێوان دەوڵەت و لایەنی بێدەوڵەت لە پرسی كۆمەڵایەتیدا، كە لەم حاڵەتەدا هیچ ڕوو نادات جگە لەوەی یان ناسنامەی كوردیی بەتەواوی ون دەبێت، یان بۆ ماوەیەكی زیاتر پاشەكشێ دەكات و دەكەوێتە پەراوێزەوە. نەك ئینتگراسیۆن، بەڵكو هەوڵ بۆ خۆحوكمكردنی ڕاستەقینە دەتوانێت پارێزبەندیی بۆ كورد دروست بكات.
پێشڕەو محەمەد دەپرسێت: ئایا كورد دەیەوێت ئاوێتەی توركان ببێت یان بەدووی فۆرمی تری ڕاستەقینەدا بگەڕێت؟، جا ئایا بەدی دێت یان نا؟ ئەمەیان پرسێكی ترە.