خوێندنەوەیەك بۆ گوتارەكەی سوودانی لە نیویۆرك.. ئەو چی بەدنیا گەیاند؟

تەمەنی حكوومەتی محەمەد شیاع سوودانی لە ساڵێك نزیك دەبێتەوە، ئەو حكوومەتی لەسەر بنەمای رێككەوتنی سیاسی ناو هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت دامەزرا، كە چەند لێكگەیشتن و بەڵێنی لەخۆ گرتووە و تا ئێستە شیعە خۆی لێیان دەدزێتەوە، لەوانە بودجە و یاسای نەوت و غاز و رێككەوتنی شنگال و مادەی 140 و گەڕانەوەی بارەگەكانی پارتی و هیتریش، لەم چەند رۆژەی دوایی سوودانی، سەردانی نیویۆركی كرد و لەوێ گوتارێكی خوێندەوە، بەڵام تا چەند سەركەوتوو بوو و چی بە دنیا گەیاند؟

چاودێر بۆ حكوومەتەكەی سوودانی بۆی دیارە كە زۆرینەی كارەكانی ئەو حكوومەتە كۆبوونەوەی ئەنجوومەنی وەزیران و بڕیاری رۆتینی و ئیداری ئاسایی و لابەلا بووە، بەتەواوەتی خۆی لە تەنگژە گەورە و گرنگەكان بەدوور گرتووە، ئەو دەستكەوتانەشی هەبوون، زیاتر هی حكوومەتی پێش خۆی بووە، لەوانە بەندەری فاو و رێگەی پەرەپێدان و چەندان بابەتی تر، تەنانەت نەیتوانیوە تەنگژە سەرەكییەكان چارەسەر بكات و بگرە قووڵتر بوونە.

لە سەردانە شەش رۆژییەكەی سوودانی و بەشداریكردنی لە 78مین خولی كارەكانی كۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان لە نیویۆرك، ئەو چەند دیدارێكی ساز كرد، بەر لە سەردانەكە خەڵك خواستیان هەبوو سوودانی لەو سەردانە هەندێك بابەت لەگەڵ بەرپرسانی ئەمەریكا برووژێنێت، لەوانە نرخی دۆلار، بەڵام دەركەوت كە سوودانی تەنیا ئەوەندە لە بابەتەكان چووەتە پێش، كە خۆی بە گونجاویان دەزانێت، نەك ئەوەی واشنتن دەیەوێت.  

سادق عەبدوڵا، سیاسەتوان دەڵێت، سوودانی لە دیدارەكانی لە نیویۆرك سەرنجی خستووەتە سەر سێ دۆسییە، وەبەرهێنان ئابووری و خستنەڕووی پڕۆژەكانی حكوومەتەكەی لە رێگەی بەندەری فاو و پڕۆژەی رێگەی پەرەپێدان و دووپاتكردنەوە لە سەقامگیریی تەناهی و ئاماژەدان بۆ تەنگژەی ئاو و مەترسییەكانی لەسەر عێراق. 

زیاتر گوتی، هاوكات سوودانی خۆی لە باسكردنی دۆسییە ئاڵۆزەكان بەدوور گرت، لەوانە شەڕی ئۆكراینا و رێككەوتنی خۆر عەبدوڵا لەگەڵ كوێت، ئەو ویستی باسی بابەتی دۆلار لەگەڵ ئەمەریكییەكان دوور لە ئێران و میلیشیاكانی لە عێراق بكات، هاوكات دەركەوت كە بەغدا لە گرنگترین خاڵەكانی گرنگیدان و ستراتیجیەتی دەرەوەی ئەمەریكا نەماوە.

لای خۆیەوە حامد سەید، گوتەبێژ بەناوی بزاوی وەعی دەڵێت، سوودانی توانی بەشداریكردنی لە كۆبوونەوەكانی كۆمەڵەی گشتیی نەتەوە یەكگرتووەكان بكاتە سەردانێكی خۆنمایشكردن، گوتارەكەشی لەبەردەم نەتەوە یەكگرتووەكان تەنیا دارشتن بوو، بە شێوازێك نووسرابوو كە ئاراستەی قسەكردنی ناوخۆیی بێت نەوەك بۆ دنیا، بەڵام سەردانەكە لە رووی راگەیاندنەوە وەك هەر سەردانێكی تری فووی تێ كرا.    

سەباح عوگەیلی، شرۆڤەكاری سیاسی گوتی، گوتارەكەی سوودانی لە نیویۆرك گشتی بوو و باسی ئەو بابەتانەی نەكرد كە بە پلەی یەك پێوەستن بە ژیانی هاووڵاتییانەوە، كاتێك زۆرینەی بڕگەكانی بۆ بەبازاڕكردنی حكوومەتەكەی بوو، لەوكاتەی چەندان دۆسیە هەبوون دەیتوانی رووناكیان بخاتە سەر، بەڵام لەبەر هۆكاری زانراو ئەو خۆی لە باسكردنیان پاراست، بۆیە لاوازییەك لە گوتارەكەی هەبوو، چونكە باسی كێشەی هاووڵاتیان و چارەسەری بۆیان نەكرد، بەگشتی گوتارەكە ئاماژەیەك بوو بۆ سەرەتای قۆناغێكی لاواز كە حكوومەتەكەی پیایدا تێپەڕ دەبێت. 

هەر لەو بارەوە حوسێن سەعبری، پەرلەمانتاری عێراق دەڵێت، گوتارەكەی سوودانی لە رووی خستنەڕووی پرسەكان لە ئاستی پێویست نەبوو، ئەو پەنای بۆ دیپلۆماسیەت و موجامەلە لە خستنەڕووی كێشەكانی عێراق برد، نەچووە ناو وردەكاریی بابەتەكان، لەوكاتەی خستنەڕووی كێشەی عێراقییەكان لەبەردەم كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی زۆر گرنگ بوو. 

لای خۆیەوە محەمەد نەعناع، شرۆڤەكاری سیاسی گوتی، سەردانەكەی سوودانی بۆ نیویۆرك شكستخواردوو بوو، ئەو تەنیا ویستی بازاڕ بۆ خۆی و حكوومەتەكەی دروست بكات لە رێگەی خستنەڕووی سێ بابەت لەبەردەم كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، ئەوانیش سیاسی و ئابووری و وبەرهێنان، كەچی هیچ قبووڵكردنێكی ناودەوڵەتی بەدەست نەهێنا. 

روونی كردەوە، ئەوەی سوودانی گەڕێكی نوێی شكستخواردن بوون، كاتێك خۆی و تیمەكەی ویستیان سێ وێناكردنی سیاسی و ئابووری و وبەرهێنان بۆ كەسی خۆی و حكوومەتەكەی بخەنە روو، بەڵام نەیانتوانی ئەو وێناكردنانە بكەنە كردەنی و قبووڵكراو و قەناعەت بە وڵاتان بكەن ببنە هاوبەش و پاڵپشتیی لە حكوومەتەكەی بكەن، سوودانی ویستی لە رووی سیاسییەوە بێلایەنیی خۆی لە ئێران و سەربەخۆیی دامەزراوەكانی حكوومەتەكەی لە هەژموونی راستەوخۆ و ناراستەوخۆی میلیشیاكان و ئەجینداكانی ئێران دووپات بكاتەوە.

روونی كردەوە، هەروەها لە رووی ئابوورییەوە ویستی ئەو شێوازە ئابوورییەی خۆی دەیەوێ و پێڕەوی دەكات بە بازاڕ بكات، بەوەی سەقامگیری و یەكسانی لە دابەشكردنی سامانەكانی وڵات پیادە دەكات، بەتایبەتی لە نێوان هەردوو حكوومەتی فیدراڵی و هەرێمی كوردستان، جیا لەوەی پابەند بووە بە جێبەجێكردنی یاسای بودجە، لە رووی وەبەرهێنانیشەوە بە حكوومەت و كۆمپانیاكانی گوت كە هەلی وەبەرهێنان لە بوارەكانی غاز هەیە.

نەعناع دووپاتی كردەوە كە سوودانی ئەو سێ خاڵەی لەناو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی خستە روو، بەڵام هیچ جۆرە قبووڵكراوییەكی بەدەست نەهێنا، چونكە ئەو كۆمەڵگە شارەزایە لە سیاسەت و ئابووری و تەناهی تەنیا پشت بە قسەكردن نابەستێت، بەڵكو مامەڵە لەگەڵ سیاسەت و ئابووری و ئاسایش وەك زانست و هونەر و لەسەر بنەما و ئەنجامی كردەنی دەكات، بۆیە سەردانەكە گۆڕانكاری بوو لە شكستێكەوە بۆ یەكێكی تر لە ناوخۆ و دەرەوە، لەگەڵ نزیكبوونەوەی ساڵێك لە تەمەنی حكوومەتەكەشی، وا دەكات ئەو حكوومەتە بكەوێتە ژێر گوشارێكی بەردەوام كە وا دەكات متمانەی گەل لەدەست بدات.