لە ساڵی 2023، كە یاسای بودجە لە پەرلەمانی عێراق دەرچوو و پشكی هەرێمی كوردستان و مووچەی فەرمانبەران دیاری كرا، كەچی لەو ساتەوە بەغدا هەموو مانگێك مووچەی فەرمانبەران هەفتەیەك و دوو هەفتە و سێ هەفتە دوا دەخات و چوار مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی نەداوە، ئێستەش پێی وایە كە بۆ ساڵی 2025 پشكی مووچەی هەرێم كۆتایی هاتووە و دادگای فیدراڵیش بێدەنگە، شارەزایان پێیان وایە ئەوەی بەغدا دەیكات زۆر خراپە و دەیەوێ بەو كارانەی دۆخێكی خراپ لە هەرێم دروست بكات.
سەرەڕای ئەو هەموو كارە نایاساییانە، بەڵام دادگای فیدراڵی هیچ هەڵوێست و قسەیەكی نییە و بگرە ناتوانێت بەرگری لەو بڕیارانەی خۆشی بكات كە بەرانبەر بە مووچەی فەرمانبەران داویەتی بەوەی نابێت مووچە تێكەڵی پرسە سیاسییەكان بكرێت، دەسەڵاتدارانی بەغداش بەردەوامن لە سیاسەتی چەوتی خۆیان بەرانبەر بە هەرێم و دەیانەوێ لە نزیكی هەڵبژاردن لەسەر دژایەتیكردنی كورد خەڵك بۆ لای خۆیان رابكێشن و كاری شۆڤینیانەی خۆیان ئەنجام بدەن.
لەوبارەوە كاوە فەتحوڵا مامۆستای زانكۆ بە "وشە"ی گوت، دادگەی باڵای فیدراڵی بەپێی مادەی 92ی دەستووری عێراق پێناسە كراوە، لە بڕگەی یەكی ئەو مادەیە دەڵێت، دادگای باڵای فیدراڵی لە رووی كارگێڕی و داراییەوە دادگایەكی سەربەخۆیە، بەڵام لە رووی كارگێڕییەوە هیچ كات بڕیارەكانی وا نابینرێت كە سەربەخۆ بن و بەردەوام دوورن لە یاسا و بڕیاری سیاسین، ئەوەی لە عێراق هەیە دەسەڵاتی حزب و كەسە نەك حكوومەتێك، ئەگەرنا چۆن دادگای فیدراڵی بڕیار دەردەكات و وەزارەت یان حكوومەت پێوەی پابەند نابن، بۆیە ئەوەی بەغدا دەیكات زۆر خراپە و دەیەوێ بەو كارانەی دۆخێكی خراپ لە هەرێم دروست بكات.
ئەو باسی لەوەش كرد، دادگای فیدراڵی وەك ئامرازێكە و بەكار دەهێنرێت، ئەگەرنا چۆن دادگای وڵاتێك بڕیار دەردەكات و حكوومەت جێبەجێی ناكات، بۆیە بەغدا ئامادە نییە ئەو مافانەی كە بە عێراقییەكانی داوە، بە هاووڵاتییانی هەرێمی كوردستانی بدات، لە رابردوودا چەندانجار ئەوە رووی داوە، هەرچەندە بە بڕیار شت بكرێت، دەبوو ئەگەر رێككەوتنەكانیش جێبەجێ نەكرابایە، پابەندی بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی بن.
لای خۆیەوە ئیدریس ئیسماعیل ئەندامی خولی پێشووی پەرلەمانی كوردستان، بە "وشە"ی راگەیاند، بەغدا هیچ كاتێك لەگەڵ ئەوەدا نییە سەقامگیریی تەواو لە كوردستان هەبێت، بەغدا كوردستان وەك بەشێك لە خاكی عێراق سەیر ناكات، هەموو هەوڵی بەغدا دژایەتیكردنی هەرێمی كوردستانە، بەدوای ئەوەدا دەگەڕێت چۆن دژایەتیی بكات و رووبەڕووی هەرێم ببێتەوە، دەسەڵاتداران و حكوومەتە یەك لەدوایەكەكانی عێراق هەموو لەسەر دژایەتیكردنی كورد خۆیان بردووەتە پێشەوە، شۆڤینیانەو نەزانانە، وا دەزانن ئاوا دەمێننەوە، دەبێت بە یاسا ئەوانە سزا بدرێن كە مووچەی خەڵك نادەن.
روونی كردەوە، بەغدا ئامادە نییە ئەو مافانەی كە بە هاووڵاتییانی عێراقی داوە، بە هاووڵاتییانی هەرێمی كوردستانیش بدات، لە رابردوودا چەندانجار ئەوە رووی داوە، هەرچەندە بە بڕیاریش بكرێت، بەڵام حكوومەتی عێراق هیچ كات نایەوێ هاووڵاتییانی هەرێمی كوردستان خۆشگوزەران بن، بە بەراورد بە خزمەتگوزاریی شارەكانی لای خۆیان ئەو جیاوازیە هەبێت، بەغدا هەموو هەڵسەنگاندێك لە هەموو بوارەكان بۆ كوردستان دەكات، بۆیە بڕیاری دژ دەردەكات، هەموو بڕیارەكانیشی نایاسایین و دادگای فیدراڵیش هیچ رۆڵێكی نییە و وەك ئەوەی نەبێت.
پێوەست بە بڕیارەكانی دادگای فیدراڵی محەمەد عادل چاودێری سیاسی بە "وشە"ی راگەیاند، بەغدا هیچ كات نایەوێ هەرێمی كوردستان بەهێز بێت و ئەو كارە بۆ ئەوە دەكات، بە هەموو شێوەیەك لە پێگەی هەرێمی كوردستان بدات، ئەوانە ئەقڵییەتێكیان هەیە بەرانبەر بە كورد و كوردستان نەگۆڕاوە، هەر بەو جۆرەی كە هەبوون هەر ئاوا لەگەڵ كورد مامەڵە دەكەن، كەچی باسی یاساش دەكەن.
وشە/ هۆشیار عەلی