حزبوڵا له دوای ده‌ركه‌وتنی له ساڵانی هه‌شتاكانی سه‌ده‌ی ڕابردوودا وه‌ك میلیشیایه‌كی سه‌ربه ئێران كه به ره‌نگاری له داگیركاریی ئیسرائیل ده‌كرد، ئه‌و حزبه گه‌شه‌ی كردووه و بووه‌ته هێزێكی تێكه‌ڵاو، له هه‌مان كاتدا پارتێكی سیاسی لبنانییه، میلیشیایه‌كی به‌هێزه و ئه‌كته‌رێكی هه‌رێمییه كه له چه‌ندان گۆڕه‌پان و شانۆدا كار ده‌كات. سه‌قامگیریی فشه‌ڵی لبنان و كاریگه‌رییه فراوان و تواناكانی حزبوڵا به چه‌كه‌وه، وه‌ك هه‌ژمارێكی گرنگ ده‌مێننه‌وه، له هه‌ر هه‌وڵێكدا بۆ گه‌یشتن به ئاشتییه‌كی درێژخایه‌ن له ناوچه‌كه‌دا.
دوایین جار مشتومڕ له‌سه‌ر چه‌كه‌كانی حزبوڵا به‌شێوه‌یه‌كی به‌رچاو خێراتر بووه. له ژێر فشاری زۆری ئه‌مه‌ریكادا، حكوومه‌تی لبنان هه‌وڵی جێبه‌جێكردنی نه‌خشه‌ڕێگه‌یه‌كی گه‌وره ده‌دات بۆ چه‌كداماڵینی گرووپه‌كه تا كۆتایی ساڵی 2025. به‌ڵام ڕووداوه‌كانی مانگی ئاب و ئه‌یلوول، به‌تایبه‌تی پێشنیارێكی چه‌كداماڵینی ئه‌مه‌ریكا، ته‌قینه‌وه كوشنده‌كان له دامه‌زراوه سه‌ربازییه‌كان، كشانه‌وه‌ی كابینه و هێرشه به‌رده‌وامه‌كانی ئیسرائیل، ئه‌وه پێشان ده‌ده‌ن كه ئه‌م پرۆسه‌یه چه‌ند ناسه‌قامگیره. دووپاتی ده‌كه‌نه‌وه كه بۆچی حزبوڵا به ئاره‌زووی خۆی ده‌ستبه‌رداری چه‌كه‌كانی نابێت.
بنه‌مای ستراتیجی بۆ به‌رگری له چه‌كداماڵین
ڕه‌تكردنه‌وه‌ی حزبوڵا بۆ چه‌كداماڵین قووڵترین ڕه‌گوڕیشه‌ی له جیهانبینی ستراتیجیدا هه‌یه. یه‌كه‌م به ئایدۆلۆجیای ڕێگریكردنی له ئیسرائیل، حزبوڵا تواناكانی چه‌كداری خۆی وه‌ك تاكه به‌رگری باوه‌ڕپێكراوی لبنان له دژی هێزی سه‌ربازی ئیسرائیل ده‌بینێت. شه‌ڕی 2006 ئه‌و باوه‌ڕه‌ی به‌هێزتر كرد كه چه‌كه‌كانی ڕێگرن له ئیسرائیل و سه‌روه‌ریی نیشتمانی ده‌پارێزن. دووه‌م، وه‌ك پێكهاته‌یه‌كی سه‌ره‌كی له‌وه‌ی پێی ده‌گوترێت "ته‌وه‌ره‌ی به‌رگری"، حزبوڵا گرنگترین بریكاری ئێرانه و بۆ ستراتیجی ڕێگریكاری هه‌رێمی تاران زۆر پێویسته. سه‌ره‌ڕای سه‌ركه‌وتنی ئیسرائیل له ماوه‌ی ساڵی ڕابردوودا له له‌ناوبردنی سه‌ركرده‌كانیان و هه‌ندێك له تواناكانی چه‌كداریی میلیشیاكه، حزبوڵا كۆگه‌یه‌كی مووشه‌كی و تواناكانی شه‌ڕی ناهاوسه‌نگی هه‌یه، كه وه‌ك قه‌ڵغانی پێشه‌وه‌ی ئێران له دژی ئیسرائیل و به‌رژه‌وه‌ندییه هه‌رێمییه‌كانی ئه‌مه‌ریكا كار ده‌كات. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش، چه‌كه‌كانی حزبوڵا ده‌بێته هۆی زاڵبوونی سیاسی له سیستمی تایفی لبناندا، به‌مه‌ش كاریگه‌ریی ناوخۆیی به گرووپه‌كه ده‌به‌خشێت. ده‌ستبه‌سه‌رداگرتنی به‌یرووت له ساڵی 2008 له وه‌ڵامی ڕێوشوێنه‌كانی حكوومه‌تدا پێشانی دا، چۆن چه‌ك هێڵه سووره سیاسییه‌كانی ده‌پارێزێت. بۆ حزبوڵا، چه‌ك گره‌نتی بوونه، نه‌ك سه‌روه‌ت و سامانی دانوستان.
بنكه‌ی سیاسیی ناوخۆیی حزبوڵا
ئه‌م كێشه ته‌ناهییه له‌لایه‌ن حكوومه‌تی لبنانه‌وه بۆ ده‌یان ساڵه به‌رده‌وامه. حكوومه‌ته یه‌ك له دوای یه‌كه‌كانی لبنان به‌ڵێنیان داوه هه‌موو چه‌كه‌كان له ژێر ده‌سه‌ڵاتی ده‌وڵه‌تدا یه‌كبخه‌ن. به‌ڵام سوپای لبنان سه‌ره‌ڕای ڕاهێنانی به‌هێز و یارمه‌تی ڕۆژئاوا، كه‌میی توانای سه‌ربازی هه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی ڕاسته‌وخۆ یان ناڕاسته‌وخۆ ڕووبه‌ڕووی حزبوڵا ببێته‌وه. هه‌ر ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌یه‌ك مه‌ترسیی تێكچوونی هاوسه‌نگی تایفی له‌ناو سوپای لبناندا دروست ده‌كات. ئه‌م كێشه‌یه له‌وه سه‌رچاوه ده‌گرێت كه چۆن پێكهاته كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانی لبنان، له‌سه‌ر بنه‌مای هێڵه تایفییه‌كان بنیات نراون. سیستمی ددانپێدانانی لبنان به شێوه‌یه‌كی پێكهاته‌یی ڕێگه به پێگه‌ی چه‌كداری حزبوڵا ده‌دات. وه‌ك ئه‌كته‌ری باڵاده‌ستی شیعه، حزبوڵا خۆی وه‌ك پارێزه‌ری كۆمه‌ڵگه‌ی شیعه‌ی خۆی پێشان ده‌دات. داواكارییه‌كانی چه‌كداماڵین له‌لایه‌ن سیاسه‌تمه‌دارانی مه‌سیحی یان سوننه‌وه، زۆرجار گومانی تایفی قووڵتر ده‌كه‌نه‌وه وه‌ك هه‌وڵێك بۆ كه‌مكردنه‌وه‌ی كاریگه‌ریی شیعه‌كان وێنا ده‌كرێن.
سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش، داڕمانی ئابووری لبنان له ماوه‌ی چه‌ند ساڵی ڕابردوودا، كاریگه‌رییه‌كی بێوێنه‌ی به حزبوڵا به‌خشیوه. قه‌یرانی ئابووری لبنان له ساڵی 2019ه‌وه ده‌سه‌ڵاتی ده‌وڵه‌تی كه‌م كردووه‌ته‌وه به‌ڵام به‌شێوه‌یه‌كی پێچه‌وانه كێشی ڕێژه‌یی حزبوڵای به‌هێزتر كردووه. له ڕێگه‌ی سیستمی خۆشگوزه‌رانی و مووچه‌ی هاوته‌ریبه‌وه، گرووپه‌كه دڵسۆزی له‌ناو لایه‌نگرانی خۆیدا ده‌هێڵێته‌وه و له كه‌مبوونه‌وه‌ی توانای ده‌وڵه‌ت ده‌یانپارێزێت.
فشاره ده‌ره‌كییه‌كان
ئه‌كته‌ره نێوده‌وڵه‌تییه‌كان، به‌تایبه‌تی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا و وڵاتانی ڕۆژئاوا، به‌رده‌وام داوای چه‌كداماڵینی حزبوڵایان كردووه. گرنگترین ده‌ستپێشخه‌ری دوایی له مانگی ئابی 2025دا هات، كاتێك نوێنه‌ری ئه‌مه‌ریكا تۆم باراك نه‌خشه‌ڕێگه‌یه‌كی چوار قۆناغی بۆ چه‌كداماڵینی ته‌واوی حزبوڵا تا كۆتایی ساڵ پێشنیار كرد. له به‌رانبه‌ردا لبنان پاكێجێكی ئاوه‌دانكردنه‌وه‌ی وه‌رده‌گرت كه له‌لایه‌ن واشنتۆن، پاریس، ڕیاز و ده‌وحه‌وه پشتیوانی ده‌كرا. شایانی باسه پرۆسه‌كه كشانه‌وه‌ی هێزه‌كانی ئیسرائیلی له خاكی لبنانیش له‌خۆ گرتبوو.
پلانی باراك گه‌وره‌ترین ده‌ستپێشخه‌ری چه‌كداماڵینی ده‌ره‌كییه له چه‌ندان ساڵدا. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش، حزبوڵا و هاوپه‌یمانه‌كانی له دانیشتنه‌كانی حكوومه‌ت كشانه‌وه وه‌ك ناڕه‌زایه‌تی، جووڵه‌كه‌یان وه‌ك ده‌ستێوه‌ردانی بیانی ناو برد. هه‌ندێك له‌م دژایه‌تییه له ئێرانه‌وه دێت كه وه‌ك گره‌نتیكه‌ری كۆتایی توانای سه‌ربازی حزبوڵا ده‌مێنێته‌وه. سوپای پاسدارانی تاران بۆ ده‌یان ساڵه ڕاهێنان، چه‌ك و ئاراسته‌ی بۆ حزبوڵا دابین كردووه. حزبوڵایه‌كی لاواز یان چه‌كداماڵراو پاشه‌كشه‌یه‌كی ستراتیجی گه‌وره ده‌نوێنێت، پێگه‌ی تاران له دوای هێرشه‌كانی دوایی ئه‌مه‌ریكا و ئیسرائیل زیاتر داده‌ڕمێنێت.
تێبینییه‌كی گرنگتر ئه‌وه‌یه، نیگه‌رانییه ته‌ناهییه‌كانی ئیسرائیل له‌سه‌ر حزبوڵا ده‌مێنێته‌وه كه چۆن ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه له‌گه‌ڵ ئه‌م گرووپه ئه‌نجام بده‌ن، ئه‌گه‌ر ئه‌وان ڕه‌تی بكه‌نه‌وه چه‌ك دابماڵن و چه‌كه‌كانیان ڕاده‌ستی سوپای لبنان بكه‌ن. ئیسرائیل چه‌كه‌كانی حزبوڵا كه به زیاتر له 100,000 مووشه‌ك مه‌زه‌نده ده‌كات، وه‌ك هه‌سته‌وه‌رترین هه‌ڕه‌شه‌ی ئاسایشی خۆی ده‌بینێت. ئیسرائیل به وریاییه‌وه پێشوازی له نه‌خشه‌ڕێگه‌ی چه‌كداماڵینی ڕاگه‌یه‌نراوی لبنان كردووه، نه‌ته‌نیاهۆ به "ده‌رگایه‌ك بۆ كشانه‌وه‌ی ئیسرائیل" ناوی بردووه. به‌ڵام هێرشه ئاسمانییه‌كانی ئیسرائیل و فڕۆكه بێ فڕۆكه‌وانه‌كانی بۆ ناو لبنان به درێژایی مانگی ئاب و ئه‌یلوول به‌رده‌وام بوون، هه‌ر جووڵه‌یه‌كیان بۆ چه‌كداماڵین كه‌م ده‌كرده‌وه.
مشتومڕه ناوخۆییه‌كانی حزبوڵا
حزبوڵا به ئاشكرا هه‌ڵوێستێكی یه‌كگرتوو له دژی چه‌كداماڵین پێشان ده‌دات؛ به‌ڵام مشتومڕی ناوخۆیی بوونیان هه‌یه. له‌لایه‌كه‌وه ساڵانێكی زۆر له شه‌ڕكردن له سووریا هێزی مرۆیی و وره‌ی كه‌م كرده‌وه، بووه هۆی فشارێكی سه‌ربازی له‌ناو گرووپه‌كه‌دا. له‌لایه‌كی تره‌وه ته‌قینه‌وه‌ی وادی زبقین له مانگی ئابدا كه شه‌ش سه‌ربازی لبنانی كوشت له كاتی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی ته‌قه‌مه‌نییه‌كانی سه‌ربه حزبوڵادا، مه‌ترسی و ناسه‌قامگیریی ده‌وروبه‌ری چه‌كه‌كانی حزبوڵای ده‌رخست.
باری ئابووری له لبنان كاریگه‌ریی له‌سه‌ر هه‌ردوولا هه‌بووه كه قه‌یرانی ئابووری كاریگه‌ریی له‌سه‌ر بنكه‌ی جه‌ماوه‌ری خودی حزبوڵا هه‌بووه، پرسیاری له‌سه‌ر به‌رده‌وامیی ژێرخانی سه‌ربازی فراوانی و وه‌به‌رهێنانه‌كانی له چه‌كدا ورووژاندووه، له هه‌مان كاتدا كاریگه‌ریی له‌سه‌ر ئه‌وه هه‌بووه كه چۆن سوپای لبنان ده‌توانێت به‌شێوه‌یه‌كی كاریگه‌ر جێگه‌ی پێگه‌ی حزبوڵا بگرێته‌وه. ئه‌مه ده‌بێته مشتومڕێك له‌سه‌ر وێنه‌ی سیاسیی گرووپه‌كه، كه هه‌ندێك له‌ناو حزبوڵادا ددان به‌وه‌دا ده‌نێن، سه‌ربازیكردنی لبنان و سزاكانی زیاد ده‌كات، هه‌رچه‌نده ده‌ترسن كه چه‌كداماڵین بنكه‌كه‌یان بخاته به‌ر هه‌ڕه‌شه ده‌ره‌كییه‌كان. ئه‌نجامه‌كه‌ی نه‌رمی تاكتیكی حزبوڵایه به‌بێ ئاماده‌ییه‌كی ڕاسته‌قینه بۆ ده‌ستبه‌رداربوون له چه‌كه سه‌ره‌كییه‌كانی.
پێشهاته دواییه‌كان و ڕێگه ئه‌گه‌رییه‌كان
پێشهاته‌كانی مانگه‌كانی ڕابردوو، ناسه‌قامگیری سروشتی هه‌وڵی چه‌كداماڵینی لبنان پێشان ده‌ده‌ن:
ناساندنی پلانی قۆناغ به قۆناغی ئه‌مه‌ریكا (7ی ئاب). پلانه‌كه بڕیارێك له ماوه‌ی 15 ڕۆژدا، هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی قۆناغ به قۆناغی چه‌كه‌كان، كشانه‌وه‌ی ئیسرائیل، یارمه‌تی ئاوه‌دانكردنه‌وه له‌خۆ ده‌گرێت. وه‌زیره هاوپه‌یمانه‌كانی حزبوڵا وه‌ك ناڕه‌زایه‌تی كشانه‌وه.
• ته‌قینه‌وه‌ی وادی زبقین (9ی ئاب). ته‌قینه‌وه‌یه‌كی كوشنده له كۆگه‌یه‌كی سه‌ربه حزبوڵا له كاتی كاره‌كانی هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی سوپادا شه‌ش سه‌ربازی كوشت. مه‌ترسییه‌كانی پرۆسه‌ی چه‌كداماڵینی ده‌رخست.
• قه‌یرانی دانیشتنی كابینه (5ی ئه‌یلوول). كابینه‌ی لبنان "پێشوازی" له پلانی چه‌كداماڵینی سوپای لبنان كرد، به‌ڵام هیچ كات و ورده‌كارییه‌كی نه‌خسته‌ڕوو. پێنج وه‌زیری شیعه (هاوپه‌یمانی حزبوڵا و ئه‌مه‌ل) كشانه‌وه. حزبوڵا دواتر به "فرسه‌تێك بۆ گه‌ڕانه‌وه بۆ عه‌قڵ" ناوی برد، سوور بوو له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه چه‌كداماڵین، ده‌بێت به‌ند بێت به كشانه‌وه‌ی ئیسرائیل له ناوچه داگیركراوه‌كان و ڕاگرتنی هێرشه ئاسمانییه‌كان.
• ڕووداوی فڕۆكه‌ی بێ فڕۆكه‌وانی ئیسرائیل (سه‌ره‌تای ئه‌یلوول). فڕۆكه بێ فڕۆكه‌وانه‌كانی ئیسرائیل نارنجۆكیان له نزیك هێزه‌كانی ئاشتیپارێزی یونیفیل فڕێدا، بووه هۆی ناڕه‌زایه‌تییه‌كی دیپلۆماسی. ڕووداوه‌كه پشتیوانی له به‌ڵگه‌ی حزبوڵا كرد كه تواناكانی چه‌كداریی بۆ پاراستنی ڕێگریكردن له ئیسرائیل پێویستن.
به‌كۆی گشتی، ئه‌م پێشهاتانه پێشان ده‌ده‌ن كه پرۆسه‌ی چه‌كداماڵین چه‌ند ناسه‌قامگیر و مشتومڕاوییه، هه‌ر هه‌نگاوێك به‌ره‌وپێشه‌وه ڕووبه‌ڕووی پاشه‌كشه یان به‌رگریی سیاسی ده‌بێته‌وه. له‌م ڕووه‌وه چه‌ندان ڕێگه‌ی پێشه‌وه بوونیان هه‌یه كه ئه‌گه‌ریترین سیناریۆ، به‌رده‌وامی هاوسه‌نگیی ئێسته‌یه: حزبوڵا چه‌كه‌كانی ده‌هێڵێته‌وه، ده‌وڵه‌ت لێی قبووڵ ده‌كات، ئه‌كته‌ره ده‌ره‌كییه‌كان بۆ گۆڕانكاری فشار ده‌كه‌ن به‌بێ جێبه‌جێكردنێكی مانادار. سیناریۆیه‌كی تر چه‌كداماڵینێكی به‌شێكی یان هێمایی ده‌بێت، وه‌ك گواستنه‌وه‌ی چه‌كه قورسه‌كان له سنوور یان "ڕه‌نگه" تێكه‌ڵكردنی چه‌كداره‌كان له‌گه‌ڵ سوپای لبناندا. به‌ڵام ئه‌م جووڵانه جوانكاری ده‌بن و پێكهاته‌یی نابن، سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش بۆ ئیسرائیل، ئه‌مه‌ریكا، یان ته‌نانه‌ت هه‌ندێك گرووپی سیاسی له لبناندا قبووڵكراو نابن. به‌م پێیه چه‌كداماڵینی زۆره‌ملێ و شه‌ڕی ناوخۆیی وه‌ك ئه‌گه‌ركراو ده‌مێنێته‌وه، ئه‌گه‌رێك كه مه‌ترسیی هه‌ڵگیرساندنه‌وه‌ی ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه تایفییه‌كان له سه‌رانسه‌ری لبناندا دروست ده‌كات.
ده‌رئه‌نجامه ستراتیجییه‌كان
بۆ لبنان مشتومڕی به‌رده‌وامی چه‌كداماڵین، وێنه‌ی لاوازی ده‌وڵه‌ت و نه‌توانینی تاكڕه‌وانه به‌كارهێنانی هێز به‌هێزتر ده‌كات. چه‌مكی ڕۆڵی ڕێگریكاری حزبوڵا به‌رده‌وامه له پاراستنی لبنان له كرده‌وه تاكلایه‌نه‌كانی ئیسرائیل و ناكۆكییه‌ك له نێوان پاراستنی ڕاسته‌قینه و دۆخێكی ناسه‌قامگیردا دروست ده‌كات. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ش نه‌خشه‌ڕێگه‌ی چه‌كداماڵین، مه‌ترسیی قووڵكردنه‌وه‌ی جه‌مسه‌رگیری تایفی هه‌یه ئه‌گه‌ر به‌بێ ڕه‌زامه‌ندیی فراوان له‌گه‌ڵ گرووپه سیاسییه جیاوازه‌كانی وڵاتدا جێبه‌جێ بكرێت.
له جیۆگرافیای سیاسیی فراوانتری ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا، حزبوڵا به‌هێزترین باڵی ئێران ده‌مێنێته‌وه. ئه‌مه‌ش له به‌رانبه‌ردا ده‌یكاته هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی به‌رده‌وام بۆ سه‌ر ئیسرائیل و ئیسرائیلییه‌كان ناچار ده‌كات پلان بۆ ئه‌گه‌ره فره به‌ره‌ییه‌كان دابنێن، مه‌ترسیی په‌ره‌سه‌ندنی چه‌كداری له‌سه‌ر چه‌ندان ته‌وه‌ره‌ی كه سووریا، ئێران و یان سه‌روه‌ت و سامانه هه‌رێمییه‌كانی ئه‌مه‌ریكا له‌خۆ ده‌گرێت زیاد ده‌كات. بۆ سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تی، سووربوونی ڕۆژئاوا له‌سه‌ر چه‌كداماڵینی ته‌واو به‌بێ چاره‌سه‌ركردنی ڕۆڵی ئێران له‌گه‌ڵ حزبوڵا یان هه‌ڵوێستی ته‌ناهیی ئیسرائیل مه‌ترسیی شكست زیاد ده‌كات. به پێچه‌وانه‌وه، سه‌رنجێكی پراگماتیك له‌سه‌ر كه‌مكردنه‌وه‌ی قۆناغ به قۆناغ و سنوورداركردنی چالاكییه سه‌ربازییه‌كانی حزبوڵا له كاتێكدا دامه‌زراوه شه‌رعییه‌كانی ده‌وڵه‌ت، به تواناكانی سوپای لبنانیشه‌وه به‌هێز ده‌كرێن، ڕه‌نگه ڕێگه‌یه‌كی به‌رده‌وامتر بێت له ئامانجه زۆره‌كانی چه‌كداماڵین.
چه‌كداماڵینی حزبوڵا، بێگومان سه‌رچاوه‌یه‌كی ناسه‌قامگیریی مه‌ترسیی جیۆگرافیای سیاسییه. پلانی چه‌كداماڵینی پشتیوانیكراو له‌لایه‌ن ئه‌مه‌ریكاوه و گفتوگۆكانی كابینه‌ی لبنان، جووڵه‌یه‌كی نوێ له‌م ئاراسته‌یه‌دا پێشان ده‌ده‌ن، به‌ڵام به‌رگریی سیاسی به‌رده‌وام و كشانه‌وه‌ی وه‌زیره شیعه‌كان ڕێگه‌یه‌كی پڕ له كێشه ئاشكرا ده‌كه‌ن. حزبوڵا به ئاره‌زووی خۆی چه‌ك داناماڵێت، تا كاتێك ئیسرائیل وه‌ك هه‌ڕه‌شه‌یه‌كی هه‌ستپێكراو بۆ سه‌ر لبنان بمێنێته‌وه، گرنگتر له هه‌مووی، ئێران وه‌ك ڕێگرێكی پێشه‌وه پشتی پێ ده‌به‌ستێت به‌بێ گوێدانه ئاسایشی لبنان وه‌ك نه‌ته‌وه‌یه‌ك. ئه‌گه‌ریترین ده‌رئه‌نجامی نزیكیش ماوه كه به‌رده‌وامی قه‌یرانه ناوخۆییه‌كانه‌وه، سووته‌مه‌نی بۆ دابین ده‌كرێت و ته‌نیا ڕێوشوێنی هێمایی یان به‌شه‌كی ئه‌گه‌ری هه‌یه. گۆڕانكاری ڕاسته‌قینه نه‌ك ته‌نیا پێویستی به ڕه‌زامه‌ندییه‌كی به‌كۆمه‌ڵی لبنانی هه‌یه، به‌ڵكو پێویستی به داڕشتنه‌وه‌یه‌كی بنه‌ڕه‌تی هاوسه‌نگی هه‌رێمی نێوان ئیسرائیل، ئێران و ئه‌مه‌ریكا هه‌یه. تا كاتێك ئه‌م جۆره ڕێكخستنه‌وه‌یه ڕوو نه‌دات، چه‌كه‌كانی حزبوڵا به‌رده‌وام ده‌بن له كاركردن وه‌ك ڕێگرێك، سه‌رچاوه‌یه‌كی ناسه‌قامگیری، سه‌رچاوه‌یه‌كی ئاڵۆزی سیاسی له لبنان و ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستی فراوانتردا.
د. محه‌مه‌د ئه‌لدۆح
جیۆپۆله‌تیكه‌ڵ مۆنیته‌ر
وشه