محەمەد عەلی قەرەداغی: یەكەم دەستنووسی قورئان لە كوردستان نووسراوەتەوە

مامۆستا محەمەد باسی لەوە كرد، سەرقاڵی لێكۆڵینەوەیە لە دەستنووسەكانی قورئان، زۆر دەستنووسی كۆنی قورئانی بینیوە، وەك خۆیشی باسی دەكات زیاتر لە 15 ساڵە سەرقاڵی كاركردنە لەسەریان.

لەبارەی بەرهەمەكانی لە بواری دەستنووسەكانی قورئان مامۆستا محەمەد ڕای گەیاند: "كتێبی بووژانەوەی مێژووی زانایانم هەیە لە ڕێگەی دەستنووسەكانیانەوە كە كتێبێكە دەیان و سەتان دەستنووسی مامۆستایان و زانایانی كوردی تێدایە، لەگەڵ كتێبی كنوزول كوردم هەیە، ئەویش دووبارە كۆمەڵێكی زۆر دەستنووسی تێدایە، كەشكۆڵی كەلەپوورم هەیە، ئەویش هەر كۆمەڵێك زۆر دەستنووسی تێدایە. ئەمانەم هەموو ئامادە كردوون، ئەمەش پەرتووكی "مێژووی قورئانی پیرۆز لە كوردستان" دوا كارە بۆ قورئانم كردووە كە تێیدا تا ئێستە لەم بەرگەدا 120 دەستنووسی قورئانم باس كردووە.

گوتیشی: دەتوانم بڵێم یەكەم دەستنووس كە لە كوردستان نووسراوەتەوە، قورئانی پیرۆز بووە. لەو كاتەوە تا ئێستە بە سەتان و هەزاران دەستنووسی قورئان نووسراونەتەوە. سەدان كەس كاریان لەو بوارە پیرۆزەدا كردووە، قورئان كتێبی خوێندن بووە، وانەی تێدا گوتراوەتەوە و خوێنراوە.

محەمەد عەلی محەمەد ساڵح كاكە شیخی قەرەداغییە ،لە ساڵی 1949 لە دێی تەكیەی قەرەداغ لە خانەوادەیەكی ناسراو خواناس هاتۆتە دنیاوە.

ماوەیەك لە ولیان لە ماڵی كاك عەلی ناسر بووە و لای مامۆستا شێخ مستەفا دەرسی دەخوێند. ساڵی 1959 چووەتە  سلێمانی لە مزگەوتی شێخ وسو دەستی بە خوێندن كردووە.

ساڵی 1967-1968 چووەتە بەغدا و لە مزگەوتی شێخ عەبدولقادری گەیلانی لە خزمەت مامۆستا مەلا عەبدولكەریمی مودەڕیسدا دامەزراوە.

هەر لە ساڵی 1968 دا ئیجازەی لە خزمەت مامۆستا مەلا عەبدولكەریمدا وەرگرتووە، هەر لەو ساڵەشدا بووە بە پێشنوێژی نوێژی بەیانی لە مزگەوتی شێخ عەبدولقادری گەیلانی، هەر لەوێشەوە پۆلی هەشتەمی پەیمانگەی ئیسلامی لە (باب الشێخ) تەواوكرد و چوو بۆ كۆلێجی ئیمام ئەعزەم، پێنج ساڵ لەو كۆلێجەدا بووە تا تەواوی كرد.

دوای نسكۆی شۆڕش و گەڕانەوەی بۆ بەغدا ، هەر لە ساڵی 1975-1976 دا كۆلیجی ئیمامی ئەعزەمی لە بەغدا تەواوكرد، بەڵام ساڵی 1976 لەلایەن ڕژێمی بەعسەوە گیراوە تا 19-05-1977 لە زینداندا بووە دواتر ئازاد كراوە.

لە چەندان لاوە لەدەرەوە و ناوەوەی عێراق ڕێزی لێنراوە و خەڵات كراوە،  لەلایەن یونسكۆ و ئیسیسكۆوە خەڵاتی باشترین زانا لە بواری مێژووی زانایاندا لەسەر ئاستی دنیا بۆ ساڵی 2018 ی پێ بەخشراوە، خەڵاتی فارابی بۆ گەورەزانایانی دنیا لە تاران لە ساڵی 2018 پێبەخشراوە، خەڵاتی ناودارانی كوردی لە شاری سنە پێبەخشراوە.

لە ساڵی 1972 وە دەستی بە نووسین لە بوارەكانی ئایین و مێژوو و كەلەپووردا كردووە. زیاد لە 70 ناونیشانی پەڕتووكی بڵاوكردووەتەوە كە هەیانە دە بەرگ زیاترە، زۆریەیان زیاتر لە جارێك چاپكراونەتەوە، تیاندایە حەوتجار چاپكراوەتەوە، زیاد لە 650 گوتاری بە عەرەبی و كوردی لە ناوەوە و دەرەوەی وڵاتدا بڵاو كردووەتەوە.