دزه‌كردنه‌ نێو دڵی ئه‌مه‌ریكاوه‌...چین چۆن ده‌ستی گه‌یشت به‌ دۆڵی سلیكۆنه‌وه‌؟

:: AM:09:23:05/08/2022 ‌
له‌ دوای گرتنه‌ ده‌ستی ده‌سه‌ڵاتی ڕه‌های چین له‌ 2013 له‌لایه‌ن شین جین پینگه‌وه‌ كه‌ تا ئێسته‌یش له‌ حوكمكردنی ئه‌و وڵاته‌ به‌رده‌وامه‌، یه‌كێك له‌ گه‌وره‌ترین ئامانجه‌كانی كه‌ له‌و ساكه‌وه‌ كاری له‌سه‌ر كرد و ئێسته‌یش به‌ چڕی له‌و پێناوه‌دا تێده‌كۆشێت، كۆكردنه‌وه‌ی زانست و ته‌كنه‌لۆجیای پێشكه‌وتووی دنیایه‌ له‌ چین، چونكه‌ به‌ بڕوای ئه‌و زانست و ته‌كنه‌لۆجیا گرنگترین چه‌كی نیشتمانی و گه‌وره‌ترین پارێزه‌ری ئاسایشی نیشتمانی وڵاتن له‌ هه‌زاره‌ی سێیه‌مدا، بۆیه‌ به‌ به‌رده‌وام قوتابییه‌ زیره‌ك و ژیره‌كانی چین ڕه‌وانه‌ی ده‌ره‌وه‌ و زانكۆ به‌ناوبانگه‌كانی جیهان ده‌كات و دوای ته‌واوكردنی خوێندنیش ده‌یانگێڕێته‌وه‌ بۆ په‌كین و زانست و زانیارییه‌كان له‌ ڕێی ئه‌و قوتابییانه‌وه‌ بۆ چین ده‌گوێزێته‌وه‌.

به‌ به‌راورد به‌ نه‌ته‌وه‌ و گه‌لانی تر، ئێسته‌ زۆرترین قوتابیانی بیانی له‌ زانكۆكانی وه‌ك ستانفۆرد و بیركلی و هارڤاردی ئه‌مه‌ریكی بریتین له‌ قوتابیانی چین، كه‌ به‌ چڕی له‌ زۆربه‌ی به‌ش و كۆلێجه‌ جیا جیاكان بڵاوبوونه‌ته‌وه‌ و له‌ سه‌رجه‌م بواره‌ زانستییه‌كان ده‌خوێنن و ده‌چنه‌ نێو دڵی پێشڤه‌چوونی زانست و ته‌كنه‌لۆجیای ئه‌مه‌ریكاوه‌. یه‌كێك له‌ دیارترین ئه‌و نموونانه‌یش لی زیفی دامه‌زرێنه‌ری كۆمپانیای مۆبڤۆیه‌، كه‌ پێشتر له‌ زانكۆی جۆنز هۆبكنز بڕوانامه‌ی دكتۆرای له‌ زانسته‌كانی كۆمپیوته‌ر له‌ ئه‌مه‌ریكا به‌ده‌ستهێناوه‌ و دواتر بۆ ماوه‌ی دوو ساڵ له‌ كۆمپانیای گووگڵ كاری كردووه‌، دواتر گه‌ڕایه‌وه‌ بۆ چین و كۆمپانیای مۆبڤۆی دامه‌زراند، كه‌ تایبه‌ته‌ به‌ دروستكردنی ئه‌پلیكه‌یشن و سیسته‌می كارپێكردن و كاتژمێری زیره‌ك و چه‌ندان بواری تر، تا دواجار كۆمپانیای گووگڵ بۆ ڕاپه‌ڕاندنی كار و پرۆژه‌كانی له‌ چین ناچاربوو كه‌ گرێبه‌ست له‌گه‌ڵ ئه‌و كۆمپانیایه‌ واژوو بكات و كاره‌كانی له‌ ڕێی ئه‌مه‌وه‌ جێبه‌جێ بكات، له‌ كاتێكدا خاوه‌نی كۆمپانیاكه‌ پێشتر ته‌نیا كارمه‌ندێكی ساده‌ی كۆمپانیای گووگڵ بووه‌ و له‌ به‌شی وه‌رگێڕانی گووگڵ كاری كردووه‌.

سه‌ره‌ڕای سه‌ركه‌وتووبوونی ئه‌و پلانه‌ و به‌رزبوونه‌وه‌ی ئاستی چین له‌ ڕووی به‌رهه‌مهێنانی ته‌كنه‌لۆجیاوه‌، به‌ڵام په‌كین هه‌ر به‌وه‌نده‌ نه‌وه‌ستا، بگره‌ به‌شێوه‌یه‌كی فره‌وان ملیاردێر و سه‌رمایه‌داره‌كانی چین ئه‌مجاره‌ ڕوویان له‌ دۆڵی سلیكۆن كرد، به‌ دڵی پێشكه‌وتنی ته‌كنه‌لۆجیای ئه‌مه‌ریكا ناوی ده‌برێت و زۆربه‌ی ملیاردێر و كۆمپانیا زه‌به‌لاحه‌كانی جیهان له‌ بواری ته‌كنه‌لۆجیای زانیاری له‌و ناوچه‌یه‌ كۆبوونه‌ته‌وه‌ و زۆرترین داهێنانه‌كان له‌و ناوچه‌یه‌ به‌رهه‌م ده‌هێنرێت.

له‌ ڕێی ناردنی سه‌رمایه‌دارانه‌وه‌، په‌كین ئێسته‌ كار له‌گه‌ڵ به‌ تواناترین توێژه‌ر و زانا و لێكۆڵه‌رانی بواری ته‌كنه‌لۆجیای زانیاری ده‌كات، به‌ تایبه‌ت له‌ بواری پرۆگرامینگ و پارچه‌ی ئه‌لیكترۆنی و بواری ئینته‌رنێت، پشتیوانی كۆمپانیا تازه‌ پێگه‌یشتووه‌كانی دۆڵی سلیكۆن ده‌كات، تا بكه‌ونه‌ سه‌ر پێی خۆیان، له‌ ئه‌نجامی ئه‌م پرۆسه‌یه‌یش زۆرترین زانست و توێژینه‌وه‌ی ئه‌و شوێنه‌ گرنگ و ستراتیجیه‌ی ئه‌مه‌ریكا ده‌دزێت و بۆ چین ده‌یگوێزێته‌وه‌.

به‌هۆی كارایی و هه‌ژموونی چین به‌سه‌ر دۆڵی سلیكۆنه‌وه‌، زۆرێك له‌ ملیاردێره‌كانی ئه‌و ناوچه‌یه‌ ناچارن كه‌ باشترین پێوه‌ندییان له‌گه‌ڵ چینه‌وه‌ هه‌بێت، ته‌نانه‌ت مارك زوكه‌ربێرگی خاوه‌نی كۆمپانیای مێتا كه‌ تۆڕی فه‌یسبووك و ئینستاگرام و واتسئاپ له‌خۆده‌گرێ به‌م دواییه‌ دووپاتی له‌وه‌ كرده‌وه‌، كه‌ خه‌ریكه‌ خۆی فێری زمانی چینی ده‌كات، واته‌ ئه‌گه‌رچی جاران و بگره‌ ئێسته‌یش زۆربه‌ی خه‌ڵكی سه‌ر گۆی زه‌وی بۆ گه‌یشتن به‌ پێشكه‌وتووترین داهێنانه‌ زانستییه‌كان پێویستیان به‌ زانینی زمانی ئینگلیزی بوو، به‌ڵام ئێسته‌ خه‌ریكه‌ چین هه‌نگاوی پێچه‌وانه‌ ده‌نێت و زۆربه‌ی ملیاردێر و زانا و توێژه‌رانی جیهان بۆخۆی كێش ده‌كات و وا ده‌كات كه‌ زۆرترین پێوه‌ندییان به‌ چینه‌وه‌ هه‌بێ و خۆیان فێری زمانی چینی بكه‌ن!

به‌ گوێره‌ی زانیارییه‌كانیش هه‌موو ئه‌و سه‌رمایه‌دار و وه‌به‌رهێنه‌رانه‌ی كه‌ له‌ چینه‌وه‌ ڕوویان له‌ دۆڵی سلیكۆن كردووه‌، به‌ فه‌رمان و ڕێنمایی ڕاسته‌وخۆی حزبی شیوعی چینه‌وه‌ ئه‌م كاره‌ ده‌كه‌ن و پلانێكی ستراتیجی نیشتمانی جێبه‌جێ ده‌كه‌ن، بۆ ئه‌وه‌ی چین بكه‌ن به‌ سه‌كۆ و مۆڵگه‌ی پێشكه‌وتنی ته‌كنه‌لۆجیا له‌ جیهان.

ئێسته‌ چین خه‌ریكه‌ دووباره‌ شوورای مه‌زنی چین دروست ده‌كاته‌وه‌، به‌لام ئه‌مجاره‌ له‌ واقیع و له‌ سنووره‌كانی چینه‌وه‌ نییه‌، بگره‌ له‌ جیهانی ئینته‌رنێت و ته‌كنه‌لۆجیادایه‌، چونكه‌ ئه‌و وڵاته‌ هه‌رچه‌ند له‌ ڕێی هێرشی ئه‌لیكترۆنی و ره‌وانه‌كردنی خوێندكار و سه‌رمایه‌دار زانست و ته‌كنه‌لۆجیا له‌ سه‌رتاسه‌ری جیهان كۆ ده‌كاته‌وه‌، هاوكات ئه‌مه‌یش وه‌ك گرنگترین سه‌رمایه‌ی نیشتمانی پێناسه‌ ده‌كات، بۆیه‌ خه‌ریكی دروستكردنی گه‌وره‌ترین به‌ربه‌ست و شوورای ئه‌لیكترۆنییه‌، تا ڕێگری له‌ هه‌ر جۆره‌ هێرشێكی ئه‌لیكترۆنی بۆ سه‌ر داتا و دامه‌زراوه‌ ته‌كنه‌لۆجییه‌كانی وڵاته‌كه‌ی بكات.

ئه‌مه‌ریكا ئێسته‌ پێشه‌نگی ته‌كنه‌لۆجیایه‌ له‌ دنیا، به‌ڵام به‌هۆی نه‌بوونی شوورای ئه‌لیكترۆنی و پاراستنی زانست و داهێنانه‌كان، هه‌موو هه‌وڵ و ماندووبوونه‌كانی بێ هیچ به‌رانبه‌رێك بۆ چین ده‌گوێزرێته‌وه‌، به‌ڵام چین نایه‌وێ ئه‌و هه‌ڵه‌یه‌ دووباره‌ بكاته‌وه‌ و چاوه‌ڕوان ده‌كرێ له‌ دوای كۆنتڕۆڵكردنی دۆڵی سلیكۆن و به‌ستنه‌وه‌ی به‌شێوه‌یه‌كی نهێنی و ڕاسته‌وخۆ به‌ په‌كینه‌وه‌ و دروستكردنی دۆڵی سلیكۆنێكی تر له‌ چین، دیوار و شوورای مه‌زنی به‌رگری و خۆپاراستن له‌ هێرشی ئه‌لیكترۆنی به‌ ڕووی جیهان دروست بكات و ببێت به‌ پێشه‌نگی ته‌كنه‌لۆجیا و زانست له‌ جیهان دا.



وشە - وشه‌