شەڤابوری بیڤەلەرزەکا بهێز ل تورکیا و سوریا روویدا و،ل کوردستانێ ژی هەست پێکر و پشکەک ژ خەلکی ل مالێن خوە دەرکەفتن، شارەزایەکێ جیولوجی ل دهۆکێ ژی دیارکر کو کوردستان دکەفیتە سەر هێلا Bی یا بیڤەلەرزان و زۆر ب کێمی زیان ژێ دروست دبن.
د. نەجمەدین نێرویی، بسپورێ ژینگەهی و شارەزا د زانستێ بیڤەلەرزان بۆ وشە گوت: (بیڤه‌له‌رز دیارده‌یه‌كا سرۆشتی یه، ب ئه‌گه‌رێن گوهرینێن جیۆلۆجی دناڤ ئه‌ردی دا و شكه‌ستنا ئه‌ردی نهۆمێن ئه‌ردی و ب تایبه‌ت یێن به‌ری روو دده‌ت. مرۆڤ ب شێوه‌یێ هه‌ژین یان له‌رزینا ئه‌ردی ب ڤێ دیاردێ د زانیت، ژ بلی وان ئامیرێن زانستی كۆ نها هه‌نه).
زێدەتر گۆت: (ژ گرنگترین ئه‌گه‌رێن په‌یدابوونا بیڤه‌له‌رزان، ئه‌گه‌رێ ته‌قینێن گركانان و ژ جهچوونا نهۆمێن ئه‌ردی و چالاكیێن به‌رده‌وام یێن مرۆڤان و ب تایبه‌ت چێكرنا به‌نداڤێن ئاڤێ و ئینانا ده‌ر یا نه‌فت، ره‌ژی، كومر و ...هتد، بۆ نموونه بیڤه‌له‌رزا سیتشوان كۆ ل سالا 2008ێ ل وه‌لاتێ چیینێ روودایی و بوویه ئه‌گه‌رێ كۆشتنا 69 هزار كه‌سان. دبێژن ئه‌گه‌رێ سه‌ره‌كی ئاڤاكرنا به‌نداڤا زیبنجبو بوو، كۆ ژبه‌ر گرانیا ڤێ ئاڤێ بوویه ئه‌گه‌رێ شكه‌ستنا ئه‌ردی و په‌یدابوونا وێ بیڤه‌له‌رزێ، هه‌ر وه‌سا ل باژێرێ نیوكاسل یا ئوستۆرالی، نوکە دبن روودانا مه‌ترسیا بیڤه‌له‌رزاندایه، ژبه‌ر ئه‌گه‌رێ زۆرا ئینانه‌ده‌را ره‌ژیێ لبن ئه‌ردی دروست بویە، دیسان ئه‌ڤ وه‌لاتێن رێژه‌یه‌كا زۆرا نه‌فتێ دئیننه ده‌ر، پتر دكه‌ڤنه دبن مه‌ترسیا روودانا بیڤه‌له‌رزان. ئه‌ڤجا باشتره ب رێكێن زانستی ئه‌ڤ كاره بهێنه كرن و ب تایبه‌ت ل كوردستانێ كۆ ب شێوه‌یه‌كێ بله‌ز نه‌فتێ دئیننه ده‌ر، پترین كارتێكرنا بیڤه‌له‌رزان لسه‌ر مرۆڤان دبیت، چ ب شێوه‌یێ گیانی یان ماددی، چونكی ل ده‌مه‌كێ روو دده‌ت كۆ مرۆڤان زوو ئاگه‌هـ لێ نابیت و روودانه‌كا ده‌م كورته.
ناڤبری دیارکر ژ ب شێوەییەکێ گشتی، كارتێكرنا بیڤه‌له‌رزان ل سه‌ر دوو جۆران هاتیه دابه‌شكرن و گوت ژی: (كارتێكرنا ده‌سپێكی یان سه‌ره‌تایی كۆ ره‌نگه زیانێن ماددی ب تنێ بن، كارتێكرنا ناڤه‌ندی كۆ دێ زیانێن ماددی و گیانی هه‌بن، ب تایبه‌ت كۆ دێ بیته ئه‌گه‌رێ په‌یدابوونا ئاگر، ئاڤ رابوون، ڤۆلكان، خشین و شه‌قبوونا ئه‌ردی و ....هتد، بیڤەلەرز ل لسەر سێ ئاستا هاتیە دابەشکرن، ئاستێ Aی کو زور ب هێزە، ئاستێ b ک ناڤەنجی یە، ئاستێ S کو ڵاوازە، کوردستان دکەڤیتە سەر ئاستێ Bی لەوا هندەک جارا هەست پێ دهێتەکرن و زیانێن کێم هەنە).
ل بارا دابه‌شكرنا بیڤه‌له‌رزان ب گوره‌ی كویراتی یان درێژیان، شارەزایێ ژینگەهی گوت: (هه‌تا درێژی یان كویراتیا 70 كم روو دده‌ت، هه‌تا درێژی یان كویراتیا 70 - 300كم روو دده‌ت هه‌تا درێژی یان كویراتیا 300 - 670كم روو دده‌ت، لەوا هندەک بیڤەلەرزێن وێرانکەر ل جیهانێ هەنە، ژ وانان ل سالا 1556ێ، بیڤه‌له‌رزا شانشی، كۆ بوویه ئه‌گه‌رێ كۆشتنا 800 هزار كه‌سان، ل سالا 1755 ل برتغال، كۆ بۆ ئه‌گه‌رێ بلندبوونا پێلێن ده‌ریایی، ل سالا 1960 ل یابانێ، كۆ نزمی و بلندیا خه‌لیجێ ساجامی بۆ ئه‌گه‌رێ كۆشتنا 200 هزار كه‌سان، ل سالا 1968 و 1970 ل بیرۆ، بۆ ئه‌گه‌رێ كۆشتنا 30 هزار + 35 هزار، ل سالا 1970 و 1999 ل توركیا، بۆ ئه‌گه‌رێ كۆشتنا 50 هزار + 40 هزار كه‌سان، ب گشتی، بیڤه‌له‌رز دهێته دابه‌شكرن وه‌كۆ پیڤانا ریخته‌ر ل سه‌ر 12 ژماران)
نێروەیی د دژێراهیا ئاخفتنێن خودا دیارکر ژی کو ل ده‌مێ په‌یدابوونا بیڤه‌له‌رزان هندەک کار گرنگە بهێنەکرن ب تاییەتی ئەگەر مروڤ د ناڤ ئاڤاهیه‌كێ دا بیت و گوت ژی: (باشتر ئه‌وه ئێكسه‌ر ب روونیه خوار ل بن تشته‌كێ ره‌ق كۆ زوو نه‌شكێت، یان هه‌ر ل جهێ خوە ب روونی و زه‌ندێن ده‌ستێن خۆ ب سه‌رێ خۆڤه بنی. ل كوژیه‌كێ ئاڤاهی یان ژوورێ ب روونیه خوار باشتره. ب هیچ شێوه‌یه‌كێ ب راوه‌ستایی نه‌مینه، باشتره خوە ل په‌نجه‌ران و هه‌ر تشته‌كێ شویشه و یان بزانی دێ زوو كه‌ڤیت و شكێتن دوور بكه‌ی، ئەگەر هات و ل ئاپارتمانه‌كێ دابی، ب هیچ شێوه‌یه‌كێ ئاسانسوران بكار نه‌ئینی، ئەگەر شیایی، زوو هێزا كاره‌بێ و ته‌باخێن غازێ ب ڤه‌مرینه، دا نه‌بیته ئه‌گه‌رێ روودانێن ئاگری، ئەگەر هات و بیڤه‌له‌رز ل ده‌مێ نڤستنێ روودا، ل جهێ خوە نه‌لڤه و هه‌تا ب دوماهیك دهێت، ل ده‌مێ بیڤه‌له‌رزێ، ب هیچ شێوه‌یه‌كێ گه‌له‌ك هاتن و چوونێ نه‌كه و ب تایبه‌تی هه‌كه بزانی نه‌شێی د كێمتر ژ 5 چركه‌یاندا بگه‌هیه ده‌رڤه‌ی وی جهی، پشتی بیڤه‌له‌رزێ، نابیت ب هیچ شێوه‌یه‌كێ جگاران بكێشی یان ئاگره‌كێ هه‌ل بكه‌ی، ئەگەر ل ده‌رڤه بی، ل وی دەمی هه‌ر ئێكسه‌ر ل جهێ خۆ راوه‌سته و بزاڤا هاتن و چوونێ نه‌كه و ب تایبه‌ت هه‌كه چ تشت ل ره‌خێن ته نه‌بن، ل ره‌خێن ئاڤاهی و عامودێن بلند و هه‌ر تشته‌كێ بزانی دێ كه‌ڤیت دوور بكه‌ڤه. چونكی پتریا روودانان ب به‌ركه‌ڤتنا كه‌ره‌سته‌یان خه‌لك دبیته قوربانی، ئەگەر د ترۆمبێلێ دابی، له‌زاتیا ترۆمبێلێ كێم بكه و ل سه‌ر خوە راوه‌سته و ل نێزیك یان ل بن ئاڤاهی و هه‌ر تشته‌ك بلند وه‌كۆ عاموده‌یان نه راوه‌سته، پشتی بیڤه‌له‌رز ژی د راوه‌ستیت، هه‌ول بده لسه‌ر خوە ده‌ست ب هاژۆتنا ترۆمبێلێ بكه‌یه‌ڤه، چونكی نه مه‌رجه رێك شه‌ق ببن یان دار و به‌ر كه‌ڤتبنه د رێ دا، ئەگر ل بن تشته‌كێ ڤه مابی، ب هیچ ره‌نگه‌كێ نابیت ئاگری ئێكسه‌ر هه‌ل بكه‌ی، هه‌ولا لابرنا به‌ر و ئاخ و هیچ تشته‌كێ نه‌ده، چونكۆ دبیت دوباره هریان روو بده‌ت هه‌ول بده سه‌ر و چاڤێن خۆ ب جلێن خۆ داپۆشی و ئه‌ڤه دبیته هاریكاره‌ك كۆ ته‌نگه‌نه‌فه‌سی بۆ ته چێ نه‌بیت، گه‌له‌ك بزاڤان نه‌كه، هه‌تا بزانی كۆ خه‌لكه‌ك یێ ب ته‌وارا وه هاتی و ژنوو دشێی گازی بكه‌ی و بكه‌یه هه‌وار، ب گشتی، دڤێت ب ئارامی سه‌ره‌ده‌ریێ بكه‌ی و نه‌بیه ئه‌گه‌ر بۆ خرابتركرنا ره‌وشێ و ب تایبه‌ت ل نك زارۆ و ژنان.
ل دیڤ نووترین ئامار، ل تورکیا و باکورێ کوردستانێ ب ئەگەرێ بیڤەلەرزا شەڤا بوری 284 کەسان گیانێ خوە ژ دەستدایە و پتری 2700 کەس برینداربوینە و 2710 ئاڤاهی ژی خراپ بوینە، زانیاری ددەن دیارکرن کو زیانێن سوریا پترن ژ یێن تورکیا.