رووسیا ئێران دەكاتە خاوەن چەكی ئەتۆمی؟

:: PM:06:38:15/03/2023 ‌

بەپێی زانیارییەكانی هەواڵگری ئەمەریكا، ئێران هەوڵی بەدەستهێنانی یارمەتی رووسیا دەدات بۆ تەواوكردنی بەرنامە ئەتۆمییەكەی، لە بەرانبەر پێدانی درۆن و مووشەك بە رووسیا بۆ شەڕی ئۆكراینا، ئێران دەیەوێ لە رێگەی رووسیاوە كەرەستەی ئەتۆمی زیاتر بكڕێت و سووتەمەنی ئەتۆمی دروست بكات، ئەو كاتە كورت بكاتەوە كە پێویستی پێی هەیە بۆ بوون بە خاوەن چەكی ئەتۆمی، ئەمەریكییەكان دەڵێن، ئێرانییەكان باوەڕیان وایە رێككەوتنی ئەتۆمی زیندوو ناكرێتەوە، بۆیە تاران بەدوای پلانێكی ترە بۆ خێراكردنی بوونی بە خاوەن چەكی ئەتۆمی.

ئەگەرچی تا ئێستە روون نییە كە مۆسكۆ بەو داواكارییەی ئێران رازی بووە یان نا، بەڵام واشنتن لەوە نیگەرانە لە حاڵەتی ئاڵۆزبوونی زیاتری دۆخی ئۆكراینا رووسیا بیكات، بۆیە چاودێریی هەڵوێستەكانی رووسیا دەكات، بەدەر لە هەڵوێستی رووسیا پێوەست بە شەڕی ئۆكراینا و ئەمەریكا، هەندێك بەربەستی تر هەن وا دەكەن رووسیا دوودڵ بێت لە یارمەتیدانی ئێران لە دەستكەوتنی چەكی ئەتۆمی لەوانە:

پێوەندی نێوان تاران و مۆسكۆ زیاتر تەكتیكییە لەوەی ستراتیجی بێت، واتە هاوبەشییەكی ناچارییە بەهۆی گوشارەكانی ئەمەریكا و رۆژئاوا لەسەر هەردووكیان، لەوكاتەی چەندان كێشە و ناكۆكی لەنێوانیاندا هەیە، لەوانە سیاسەتی پێشووی مۆسكۆ دژی بوونی ئێران بە خاوەن چەكی ئەتۆمی بووە، بۆیە ئەگەر ئێستە ئەوە بكات لادانە لەو سیاسەتەی و مۆسكۆ ئەندامێكی دانوستانكاری رێككەوتنی ئەتۆمی بووە لەگەڵ ئێران، بەڵام ئەگەری هەیە مۆسكۆ رێگە بدات بە نزیكبوونەوە لە دەرگەی بوونە خاوەن چەكی ئەتۆمی بۆ سەرقاڵكردنی ئەمەریكا بە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئێران و لابردنی سەرنجی لەسەر رۆژهەڵاتی ئەوروپا و رووسیا.

نەبوونی متمانە لەنێوان تاران و مۆسكۆ، بەربەستێكی سەرەكییە لەبەردەم پەرەسەندنی زیاتری پێوەندییەكانیان، ئێران هۆكاری مێژوویی هەیە بۆ متمانەنەكردن بە رووسیا، كاتێك لە 1813 و 1828 رووسیا رووبەرێكی فرەوانی باكوری ئێرانی خستە سەر خاكەكەی و لە دوای هەردوو رێككەوتننامەی "گوڵستان" و "توركمانشای"، 17 شاری قەوقازی ئێرانی بۆخۆی برد، هەرچی رووسیایە بوونی ئێرانێكی ئیسلامیی هاوسنووری بە خاوەن چەكی ئەتۆمی دەبێتە هۆی دروستبوونی ركابەرێكی جیۆسیاسی مەترسیدار بۆ رووسیا لە قەوقاز و ئاسیای ناوەڕاست.

بەدەر لەوانە رووسیا نایەوێ پێوەندی لەگەڵ وڵاتانی كەنداو و ئیسرائیل لەدەست بدات، چونكە ئەوانە تاران بە هەڕەشەی سەرەكی بۆ سەر خۆیان دەزانن و بوونی بە خاوەن چەكی ئەتۆمی لەگەڵ بەرژەوەندییەكانی رووسیا لەگەڵ وڵاتانی كەنداو و ئیسرائیل یەك ناگرێتەوە، لە رێككەوتنی دوایی سعوودیە و ئێرانیش، مۆسكۆ درك بەوە دەكات رەنگە لە لایەنە دۆڕاوەكانی رێككەوتننەكە بێت، چونكە ئەو چاوی لەوە بوو ئەو ئەو كارە بكات و ببێتە شوێنگرەوەی ئەمەریكا لە ناوچەكە نەوەك چین.  

بە یارمەتیدانی ئێران بۆ بوون بە خاوەن چەكی ئەتۆمی، كێبەركێی ئەتۆمی لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست دەست پێ دەكات، بەتایبەتی لەلایەن وڵاتە زلهێزەكانەوە، بۆیە ئەگەری هەیە رێككەوتننەكەی سعوودیە و ئێران كۆتایی بە ساڵانێك لە ململانێكانیان بێنێت، وڵاتانی كەنداو لە مەترسی ئێران دڵنیا بكاتەوە و ئێرانیش هەوڵی بەدەستهێنانی ئەكی ئەتۆمی نەدات و كێشەكانی ناوچەكە بەرەو هێوربوونەوە بچن، بەتایبەتی لە یەمەن و لبنان و عێراق، كە وڵاتانی ناوچەكەی شەكەت كردووە.

بەگشتی تا ئێستە پێوەندییەكانی ئێران رووسیا نەگەیشتووەتە ئاستێك وا بكات مۆسكۆ یارمەتی ئێران بدات بۆ بوون بە خاوەن چەكی ئەتۆمی، راستییەكەی هەریەك لەو دوو وڵاتە وا سەیری یەكتر دەكەن وەك كارتێكن لە مامەڵكردن لەگەڵ ئەمەریكا و رۆژئاوا، تەنانەت لەگەڵ گەیشتنی پێوەندییەكانی مۆسكۆ لەگەڵ رۆژئاوا بۆ خراپترین ئاستی لەمێژوودا و گەیشتنی پێوەندییەكانی لەگەڵ ئێران بۆ باشترین ئاستی، مۆسكۆ لە بەرانبەر پەرەسەندن و دروستبوونی هێزێكی ئەتۆمی لە نزیك سنوورەكان هەست بە نیگەرانی گەورە دەكات، بۆیە ئەگەر ئەوە بكات پێشێلكردنی هیڵی سووری رووسیا و رۆژئاوایە و رووسیا باجێكی زۆری دەدات، جا پێوەست بە ئاسایشە نەتەوەییەكەی یان پێوەندییە نێودەوڵەتییەكانی.

ئەگەری هەیە ئەو كارەی ببێتە هۆی ئەوەی واشنتن رێگە بە هێزی تر بدات بە بوون بە خاوەنی چەكی ئەتۆمی، یان پێدانی چەكی هێرشبەری ئەوتۆ بە ئۆكراینا مەوداكەی بگاتە قووڵایی خاكی رووسیا، جیا لەوەش هەر پاڵپشتییەكەی رووسیا بۆ بەرنامەی ئەتۆمی ئێران، واتە قوربانیدان بە بەرژەوەندی و پێوەندییەكانی لەگەڵ وڵاتانی كەنداو، بەتایبەتی سعوودیە، بۆیە ئەوانە وا دەكەن ئەگەری یارمەتیدانی مۆسكۆ بۆ ئێران بۆ بوونی بە خاوەن چەكی ئەتۆمی لاواز بێت. 



وشە - مه‌حموود ئیسماعیل