محەمەد حاجی مەحموود: كورد كێشەی نەتەوەیی هەیە و لە قورئاندا نەهاتووە ژێردەستە بین

محەمەد حاجی مەحموود سەرۆكی پارتی سۆسیالستی كوردستان، لەم دیمانەیەی "وشە"دا كە لە ماڵەكەی خۆی لە گوڵەخانە كراوە، لەبارەی زۆر دۆسیەی گرنگ قسە دەكات. بە گوتەی ئەو سەركردە سیاسییە، ناوچەكە خۆی بۆ شەڕ ئامادە دەكات و جووڵەكانی ئەمەریكایش لەو چوارچێوەدایە، بەڵام دەشڵێ، كورد شپرزە و زیانی پێ دەگات. هاوكات بە دووری دەزانێ چەند لیستێكی كوردی لە هەڵبژاردنی كەركووكدا زیانی گەورەی هەبێ، بەڵام نەیشاردەوە كە "كاریگەریی خراپی دەبێ".

كاكە حەمە كە میواندارییەكی كوردانەی پڕ ماریفەت لە ماڵەكەی خۆیدا دەكات، لە ژینگەیەكی كشتوكاڵی جواندا، نیگەرانە لەوەی ئەگەر بەدەم داوای ئەمەریكاوە نەچین بۆ یەكخستنەوەی پێشمەرگە، دەستبەرداری هاوكاریی كورد دەبن و خەریكە بێهیوا دەبن. دووپاتیشی كردەوە "هێزەكانی سۆسیالست چەكی نوێیان هەیە و ئامادەن رادەستی حكوومەتی بكەن".

هەر كوردێك چاوەڕوانی زۆری هەبووبێ لە بەغدا، خۆی فریو داوە. باوەڕ ناكەم بەغدا چارەسەری خەڵكی كوردستان و ئێش و ئازار و كێشەی خەڵكی بكات، ئەوەی ئێمە لە بەغدا چێشتوومانە، كیمیایی و ئەنفال و سووتاندنی دێهات و لەناوبردن و وێرانكردنی كوردستان و تەقاندنەوەی ئەشكەوت و كانیاوەكانە، هەموو ئەوانەمان بینیوە لە مێژووی حكوومەتی عێراقدا.

پەندێكی كوردی هەیە دەڵێ، "كاسهاوسێ بە برسێتی دەنێنێتەوە"، ئەگەر تۆ چاوەڕێ بیت دراوسێكەت نانت بداتێ، باوەڕ ناكەم و هەندێك جار لە بیری دەچێت و لە برسێتی سەر دەنێیتەوە.

كورد ئێستە تەنیا ڕێگەی ئەوەیە و رەنگە چاوەڕێش بكات، یەك دوو مانگی تر بزانین عێراق ئەو شتانەی كورد مەبەستیەتی دەیكات یا نا، ئەگینا دەتوانین  بكشێینەوە لە عێراق و وەك نەتەوە قسەی خۆمان بكەین.

بەشێكی كورد خۆی هۆكارە، ئەگەر مێژووت خوێندبێتەوە لە شەرەفخانی بەدلیسی و ئەمین زەكی بەگ و لە مێژووی كۆن و نوێدا، شەڕی سەفەوی و عوسمانی لە چاڵدێران تا دەگاتە ئەو پەیماننامانەی لەسەر كورد كراون، تا دەگاتەوە سایكس پیكۆ و سیڤەر و لۆزان و 75ی جەزائیر و زەهاو و سەعدئاباد، هەموو ئەمانە ئەگەر سەیر بكەی خۆی لە ئیدریسی بەدلیسی و مەلای خەتێ، دەبینی كورد خۆی بەشێك بووە لە كێشەكان و خۆی بۆ خۆی دروست كردووە.

من لەو بڕوایەدا نیم گەیشتبنە ئەو ئاستەی بەغدا دوژمنی سەرسەختی كورد بێت، چونكە تا ئێستە لەناو حكوومەتی بەغدا بەشدارن، جێگری سەرۆكی حكوومەت و وەزیری دەرەوە كوردە، كۆمەڵێك وەزیر و ئەندام پەرلەمان و ئەوانەمان هەیە لە بەغدا، سەرۆك كۆماریش هەروا، لەگەڵ هەموو ئەوانەیشدا پێم وایە، كورد خۆی هۆكاری یەكەمە بۆ ئەوە، ئەگەر هەر كەسێك چاوەڕێی ئەوە بێت ناحەزانی كێشەكانی چارەسەر بكەن، لەمەی ئێستە باشتر نابین، ئێمە نە كێشەمان لەگەڵ عێراق هەیە و نە لەگەڵ هیچ وڵاتێكی تر، كێشەكە نەتەوەیی و نیشتمانی كوردستانە، پێویستە چارەسەر بكرێت، بەڵام ئەوان كێشەیان لەگەڵ ئێمە هەیە وەك مرۆڤیش، چونكە جیاوازین، بەڵام لە راستیدا ئێمە كێشەی رەوا و حەق و مافی خۆمان هەیە.

ئێمە نەتەوەیەكی جیاوازین، ئەوەی ئێمە قسەی پێ دەكەین ئەوانیتر پێی ناكەن، ئەو جلوبەرگەی ئێمە لەبەری دەكەین ئەوان لەبەری ناكەن، خاكەكەی ئێمە لەگەڵ ئەوان جیاوازە، دارەكانی لێرە دەڕوێن لەگەڵ دارەكانی ئەوێ جیاوازن، كانیاوەكانمان لەگەڵ رووبارەكانی ئەواندا جیایە، ئیتر بۆچی ئێمە ژێردەستەی میلەتێكی تر بین، هۆكارەكەی چییە؟ خۆ لە قورئاندا نەهاتووە. 

بەغدا خۆیشی دۆخی باش نییە و خراپیشە، دەسەڵاتێكی تایفەگەری و حزب حوكم دەكات، لە عێراقدا حكوومەت نییە، راستە وەك شكڵ بڵێی ئەوە سەرۆك وەزیرانە و ئەوە پەرلەمانە و ئەوە دادگایە بوونیان هەیە، بەڵام تا چوارچێوەی هاوئاهەنگی یا حزبەكان كۆ نەببنەوە یا ئیدارەی دەوڵەت كۆ نەبێتەوە، حكوومەت ناتوانێت هیچ بڕیارێك بدات.

پێموایە كورد لە بواری ئاشتی و پێكەوەژیان و كاركردن، گرنگە لەگەڵ عێراق و وڵاتانی دەوروبەریش پێوەندیی باشی هەبێت، بەڵام نابێت ئێمە هەموو شتەكانمان بخەینە زەمیلەیەكەوە كە رەنگە سوودەكەی ئەوتۆ نەبێت، بڕوامان بەوە هەیە كورد لەسەر قاچەكانی خۆی بوەستێت، باوەڕی بە خۆی و بە میلەت و میلەتیش باوەڕی بە حكوومەتی خۆی هەبێت. ئەوانە بۆ ئێمە گرنگە خۆمان چارەنووسی خۆمان دیاری بكەین، نەك میلەتێكی تر بۆمانی دیاری بكات، پێویستە ئێمە بەو بڕوایەوە كار بكەین نەك چاوەڕێ بین خەڵكی تر بەخێومان بكات.

هۆكارەكەی دەگەڕێتەوە بۆ ناكۆكیی حزبەكان لە ناوخۆی كوردستان، هەرچەندە بابەتی ئەنجومەنی پارێزگاكان زۆر گرنگ نییە، چونكە ئەنجومەنی پارێزگاكان ئەوە لە كەركووك 20 ساڵە هەڵبژاردنی بۆ نەكراوە، پێشتر 41 ئەندامی هەبوو، بەڵام ئێستە 15 كورسییە، واتە بە ئارەزووی خۆیان مقەستێكیان لە دەستە چۆنیان بوێت وای لێ دەكەن. 

چونكە ئەوكاتە كورد لە كەركووك بوو و دەنگی رەهای دەهێنا، بۆیە دوایانخست بۆ ئێستە. بەگشتیی ئەنجوومەنی پارێزگاكان خۆی هەر زیادە، چونكە ئێمە لە كوردستان كە هەرێمی كوردستان هەبوو حكوومەت هەبوو ئەنجوومەنی پارێزگاكان خۆی زیادە، با پارێزگاكان خۆیان كاری خۆیان دەكەن و لە راستیدا ئەنجومەنەكان بێ كارن لە كوردستان، یەك ئەنجوومەنی پارێزگا ئیشی نییە، جارجارە قسە دەكەن یا رەخنە دەگرن و شت دەڵێن، بەڵام كاریان نییە. 

بۆ كوردستان پێم وایە یا پەرلەمان بێ كارە و زیادەیە یاخۆ ئەنجومەن، دەبێت یەكیان هەبێت.

جیابوونەوەی كورد لە هەموو شوێنێكدا هەیە نەك تەنیا لە كەركووك، لە خانەقین، شنگال، كەركووك، مووسڵ، بەغدا، لە هەموو شوێنەكان جیابوونەوەیان هەیە، بەڵام بە بۆچوونی كورد كەركووك شوێنێكی گرنگە بۆمان، پێناسەیەكە بۆ خەڵكی كوردستان، شارێكی مێژووییە، هەرچەندە ئەوان تا ئێستە هەوڵ دەدەن گۆڕانیی تێدا بكەن و تەعریبی بكەن، دەست بەسەر ماڵ و موڵكی خەڵكدا دەگرن و زەوی باپیرانیانی جووتیاری كورد تێك دەدەن. 

لەم ماوەیەدا گوێم لێ بوو عەرەبەكان لە ناوچەی داقووق، 700 بۆ 800 حەوزی ماسیان تێكداوە، ئەوە بژێوی ژیانی خەڵكی لەسەرە، ئەمانە رۆژ بەڕۆژ بەردەوامن لە سەرپێچی و تێكدانی پێكەوەژیان، بەڵام كەركووك بۆ هەموومان وەك كورد گرنگە و پیرۆزە، پێشنیاری ئەوەشمان كرد لە كەركووك یەكلیست بین و بۆ هەموو لایەنە سیاسییەكان باشار دەبوو، بەڵام وادیارە یەكێتی و پارتی نەگەیشتنە ئەنجام و ئەو دوو لایەنە نەیانتوانی بەیەكەوە بن، ئەوكات تۆ لە هەر لیستێك بەشداری بكەیت، ناتوانی بێلایەن بیت لە رووداوەكاندا. ئێمە داوامان كرد بە تایبەت یەكێتی و پارتی یەك لیستیان هەبێت، ئێمەش بەشدا دەبووین، بەڵام كە نەبوو، بە تەنیا بەشداریمان كردووە لە كەركووك و مووسڵ و دیالە.

لە بەغدا بابەتەكە لەبارەی كوردە فەیلییەكانە، دەبێت ئێمە هەموومان هاوكار بین بۆ كوردی فەیلی، بۆ ئەوەی بتوانن كورسی بەدەست بێنن، چونكە كورسیی كۆتایان هەیە، بەڵام پرسی كەركووك جیاوازە، كەركووك شوێنێكی گرنگە، پێناسەیە، بۆیە من پێم وابوو دەبێت هەموو حزبە سیاسییەكان بەیەكەوە بن.

ماڵ وێران نابێت، بەڵام كاریگەریی خراپی هەیە بۆ كورد، رەنگە هەندێك لە دەنگەكانمان بفەوتێ، بەڵام بەو شێوەش نابێت كە خەڵك بیری لێ دەكاتەوە، رەنگە هەنگاوی باشتر و باشتر بێت، من پێم وایە پێویستە كورد كورسی زیاتر بەدەست بێنێت ئەمجارە.

یانی پێت وایە كورد ئەمجارە كورسیی زیاتر بەدەست بێنێت؟ 
ئاسان نییە بۆ كورد بتوانێت وەك جاران بێت.

پرسی چارەنووسی كورد تەنیا لە پارێزگاكاندا كۆ نەبووەتەوە، چارەنووسی كورد لە پەرلەمانی عێراقە، لە بڕیاری سیاسیدایە، كورد نەتەوەیە نەك لیستی هەڵبژاردن لە عێراقدا، كورد وەك نەتەوەیەك دەبێت مامەڵە بكات لەگەڵ بەغدا.

هێزی ئێمە لە چاو هێزی یەكێتی و پارتی هێزێكی كەمە و یاسایی و شەرعیشە، شەرعییەتی شۆڕشی هەیە، زیاتر لە 48 ساڵە پێشمەرگەی حزبی سۆسیالیست هەن، جگە لەوەش هێزەكەی ئێمە لە ژێر دەسەڵاتی وەزارەتی ناوخۆ و وەزارەتی پێشمەرگەدان، هێزێكیشمان هەیە وەك یەكێتی و پارتی چۆن هێزیان هەیە بەناوی یەكەی 70 و 80، بەڵام ئێمە ژمارەمان بۆ دانەناوە، هێزەكەمان نە 60ـە و نە 90، هەر كاتێك وەزارەتی پێشمەرگە هێزەكە ڕێك بخەن، ئێمە ئامادەین و بە نامەی تایبەتیش داوامان لە هەردوو لایەن كردووە كە ئاگەدار بن هێزەكەی ئێمە لە چوارچێوەی وەزارەتی پێشمەرگەدا ڕێك بخەن، واتە ئامادەین هێزەكەمان رادەستی وەزارەتی پێشمەرگە بكەین.

ئەمەریكاییەكان دەزانن ئەوەی لەو ناوچە شەڕی دژی داعش كردبێت، هێزی پێشمەرگەیە، لەم رۆژهەڵاتە هیچ هێزێك نییە هاوكاریی هێزی ئەمەریكای كردبێت، وەك دەزانرێت لە ناوچەكانی تری عێراقیش هەركات بۆیان هەڵكەوێ لە ئەمەریكاییەكان دەدن و دەیانكوژن، بەپێچەوانەوە كە دێنە كوردستان بۆ پشوو دەدەن. 

هەروەها ئەمەریكا كە پارە دەدات بەو لیوا هاوبەشانە و هاوكارییان دەكات، بەهێزی خۆی دەزانێت، ئەگەر ئەمەریكا سبەینێ لەگەڵ هەر كەسێك لەو ناوچەیە شەڕی كرد، دەبێت ئەو لیوا هاوبەشانە بەشدار بن تێیدا. ئەمەریكا وا بیر دەكاتەوە و ئەو هێزانە بەهێزی خۆی دەزانێت، بۆیە هەوڵی ئەوە دەدات هێزەكانی تریش لای حزب نەمێنن و یەك بگرنەوە، ئەگەر یەك نەگرنەوە، رەنگە لەم نزیكانەدا هەموو شتەكان رابگرن.

پێم وایە جووڵەی ئەمەریكا لە ناوچەكە جێگۆڕكێی هێزە و هێزەكانیان دەگۆڕن، هەندێكیش لە هێزەكان هاتوون بۆ چاودێری و كۆنترۆڵی كێشەكان لە سنووری عێراق و سووریا، سنوورەكە سێ خاڵی لێیە، ئەو سێ خاڵە هێزی حەشدی شەعبی لێیە، پێدەچێت لەو ڕێیەوە چەك و تەقەمەنی بۆ سووریا و لبنان بڕوات و سەرپێچی بكرێت و بەرژەوەندییەكانی ئەمەریكا بخرێتە مەترسییەوە، بۆیە ئەمەریكا داوای لە عێراق كردووە ئەو سنوورانە چۆڵ بكەن، چۆڵی نەكەن لێیان دەدا، ئەو هێزەی ئەمەریكا پێوەندیی بەو سنوورەی عێراق و سووریاوە هەیە.

ناوچەكە خۆی بۆ شەڕ ئامادە دەكات، ئەمەریكا خۆی ئامادە كردووە و عێراقیش ئەوەی بتوانێت بەرگری لە خۆی دەكات، هەردوولا خۆیان ئامادە كردووە، بۆیە پێموایە ناوچەكە خۆی ئامادە كردووە بۆ ئەو شەڕە جا شەڕەكە لە نێوان حزبوڵای لبنان و ئیسرائیلە، یا لە نێوان حەشدی شەعبیی عێراق و سووریا و ئەمەریكا و ئیسرائیلە؟ ئەمانە هەمووی ئەگەرن، بەڵام شەڕێك لە ناوچەكە روو دەدات، ئیتر دوور بێت یا نزیك دواتر ڕوون دەبێتەوە، بەڵام لەو باوەڕەدا نیم شەڕی ڕاستەوخۆی نێوان ئەمەریكا و ئێران بێت، ئەوان دەتوانن شەڕ بە بریكارەكانیان بكەن.

كورد كەمتەرخەمە لە ناوچەكەدا، بۆیە ئەگەر هەرشتێك ڕوو بدات، كورد باجەكەی دەدات.

هەموو ساڵێك لە یادی دامەزراندنی حزبەكەماندا نمایشی سەربازی دەكەین نەك مانۆڕ، چونكە مانۆڕ تەقەی تێدایە، ئەوە پەیامێكیشە بۆ هەموو كەس كە بڵێین ئێمە ئامادەین بۆ هەر بەرەنگاربوونەوەیەك، چۆن ئێمە لە شەڕی داعشدا سێ ساڵ و نیو بەرگریمان لە خاكی كوردستان كرد، ئێستەیش ئامادەین بۆ كوردستان لە هەر كات و ساتێكدا پێویست بێت، رەنگە ئێمە پابەندیشمان نەبێ وەك هەندێك لایەنی تر و چاوپۆشی لە هەندێ شت بكەین لەملاولا، ئەوەی پێمان بكرێت بۆ بەرگری لە خاك و میلەتمان دەكەین.

لە شەڕەكانی تیرۆردا لە نزیكەوە ئێوەمان دەبینی. بە هێزەوە لە گوڵەخانەوە بەرەو كەركووك دەچوون، ئەوكات هەستێكی خۆش بوو بۆ كورد.

ئێستەیش ئەو هێزە هەمان هێزە، رەنگە ئێستە باشتریش بێت لەوكاتە، ئەمساڵ هەندێك چەكمان پێشان دا ساڵی رابردوو لە نمایشەكە پێشانمان نەدابوو، كەواتە چەكی نوێ و باشترمان لەوكاتەی داعش هەیە و هەموو كات ئامادەین بۆ پاراستنی هەموو بستێكی خاكی كوردستان، بە تایبەت كەركووك بۆ ئێمە شوێنێكی پیرۆز و گرنگە، هەركات و هەرساتێك پێویست بێت، ئامادەین وەك شەڕی داعش خۆمان فیدای كوردستان بكەین.

دیمانەی هەژار ڕەشید و لاڤین عومەر