ئێستە عێراق بەدەست تەنگژەیەكی قووڵی هەڵكشانی نرخی دۆلارەوە دەناڵێنێت، حكوومەت و گەلی عێراق چاویان بڕیوەتە سەر بانكی ناوەندی بۆ ئەوەی بتوانێت چارەسەری تەنگژەكە بكات، كە تا ئێستە جگە لە رێگرتن لە تەقینەوەی نرخی دۆلار بەرانبەر بە دینار و داتەپینی بەهای دینار نەیتوانیوە هیچی تر بكات، پارێزگاری بانكی ناوەندی عێراق دەڵێت، سەرنجمان لەسەر رێژەی هەڵاوسان بووە و سیاسەتی دراویمان سەركەوتوو بووە.
عەلی موحسین عەلاق، پارێزگاری بانكی ناوەندی لە دیمانەیەكدا تیشك دەخاتە سەر پلانی داهاتووی بانكەكەی و ئاماژە دەكات، بانكی ناوەندی بەو جۆرە سەیری نرخی دۆلار دەكات كە بابەتێكە و پێوەندی راستەوخۆی بە ئاستی نرخ لە عێراق هەیە، بانكەكە سەركەوتوو بوو لە دابینكردنی دۆلاری پێویست بۆ هاوردەكاران بە نرخی فەرمی، بۆیە سیاسەتی دراوی بانكەكە، كە توانی لە پارێزگاریكردن لە ئاستی گشتیی نرخ، كە گرنگترین پێوەرەكانی هەڵاوسانە، سەركەوتوو بێت و نرخ دابەزێنێت، ئەوەش بابەتێكی سەرەكییە كە بانكی ناوەندی سەرنجی خستووەتە سەر بۆ سەركەوتنی سیاسەتە دراوییەكەی.
روونی كردەوە، بۆیە پارێزگاریكردن لە ئاستی گشتیی نرخ و كەمبوونەوەی رێژەی هەڵاوسان پێوەرن بۆ سەركەوتنی سیاسەتی دراوی بانكی ناوەندی، بەتایبەتی دوای هاتنی بازرگانانی راستەقینە بۆ كڕین و دۆلار و حەواڵەكردنی بە نرخی فەرمی، لەسەرەتادا سەكۆی ئەلیكترۆنی فرۆشتنی دۆلار زۆر زەحمەتی تیادا بوو، ئەوەش وای كرد كەسانێك لێی دوور بكەونەوە، بەڵام ئێستە جێبەجێكردنی مەرجەكانی سەكۆكە لە 20% بۆ 95% زیادی كردووە.
عەلاق ئاشكرای كرد كە 90%ی فرۆشیاریی دۆلار لە لایەن بانكی ناوەندی بۆ حەواڵەی دەرەكییە، كێشەكەش لەو 10%ی ماوە كە رۆژانە بە كاش لە ناوخۆ دەفرۆشرێت، راستییەكەی ئەو رێژەیە بەشی دابینكردنی پێویستیی گەشتیاران دەكات، بەڵام كەسانێك هەوڵی دەستبەسەرداگرتنی ئەو دۆلارە دەدەن، بەوەش گوشار لەسەر دۆلار دروست دەبێت و نرخەكەی هەڵدەكشێت، ئەو لایەنانەش دیاریكراون و كاری نایاسایی و تاوانكاری ئەنجام دەدەن و هەوڵی چارەسەركردنی ئەو بۆشاییە دەدەین.
سەبارەت بە سەكۆی ئەلیكترۆنی فرۆشتنی دۆلار، عەلاق گوتی، ئێستە خەریكە ئەو سیستمە بۆ مامەڵەكردنی راستەوخۆی نێوان بانكە عێراقییەكان و بانكەكانی دەرەوە بە ناوەندگیریی كۆمپانیایەكی لێوردبوونەوەی دنیایی دەگۆڕێت، بۆیە لە ساڵی داهاتووەوە بانكی ناوەندی ئەو رۆڵەی كۆتایی دێت، بەوەی ببێتە ناوەندگیر لە حەواڵەكردن، ئەوكات سەكۆی ئەلیكترۆنیش كۆتایی دێت و سیستمی نوێ كاری پێ دەكرێت.
ئەگەرچی عەلاق هێشتا پەنجەی نەخستووەتە سەر خاڵە سەرەكییەكە، كە قاچاخی دۆلار و كڕینیەتی بۆ بازرگانی یاسایی و نایاسایی لەگەڵ ئێران و وڵاتانی سزای ئەمەریكایان لەسەرە، ئەو باسی رێكخستنەوەی بازرگانی لەگەڵ تاران كرد و گوتی، گفتوگۆكان بۆ رێكخستنی پرۆسەی هاوردەكردن لەگەڵ ئێران بەو شێوەی عێراق تووشی سزادان و پێشێلكردنی رێككەوتنەكان نەبێت بەردەوامە، بۆیە بانكی ناوەندی دەكاتە شێوازێكی روون بۆ رێكخستنی ئەو بازرگانییە، بەتایبەتی كە بەشێكی لە رێگەی ئاڵوگۆڕی دەبێت، لەو ناوەدا رێككەوتنێك بۆ یەكلاكردنەوەی قەرزەكانی عێراق لە هاوردەكردنی غاز لە ئێران بەو رێگە نوێیە بكرێت، واتە بە ئاڵوگۆڕكردن.
جیا لەوەی قسەكانی عەلاق كە هەمووی خۆدزینەوەیە لەو گوشارانەی لە ناوخۆ و لە دەرەوەش لەسەر خۆی و بانكەكەیەتی، بەوەی چارەسەری هۆكاری سەرەكیی هەڵكشانی نرخی دۆلار ناكات یان ددان بەوەدا نانێت كە ناتوانێت چارەسەری بكات، چونكە لە لایەك ناتوانێت مەرجەكانی وەزارەتی گەنجینە و بانكی فیدراڵی ئەمەریكا لەبارەی حەواڵەی دەرەكی جێبەجێ بكات، هاوكات ناتوانێت بنبڕی یان چارەسەری گەیشتنی دۆلار بە ئێران بكات، بۆیە هەموو ئەوەی پارێزگاری بانكەكە دەیڵێت بۆ قەناعەتكردنی ناوخۆ و كەمكردنەوەی گوشارەكانە لەسەری، كە لە پەرلەمان هەوڵێك هەیە بۆ لادانی لە پۆستەكەی بەهۆی ئەوەی نەتوانیوە ئەو بابەتە چارەسەر بكات.
عەلاق وەك رێوشوێنێكی تری بانكەكە باسی پشتبەستن بە دراوی ناوخۆیی چەند وڵاتێك دەكات، كە عێراق بەو پارەیە مامەڵەیان لەگەڵ بكات و گوشار لەسەر بەكارهێنانی دۆلار كەم بكاتەوە بۆ رێگرتن لە هەڵكشانی زیاتری نرخەكەی، یان دوورخستنەوەی لە هیڵە سوورەكانی مامەڵەكردن بە دۆلار و ئەگەری كەوتنە بەر سزاداكانی ئەمەریكا، لەوانە درهەمی ئیماراتی و لیرەی توركی و روپییەی هیندستانی و یۆرۆ، كە عێراق بازرگانییەكی گەورەی لەگەڵ ئەو وڵاتانە هەیە و بە چەندان ملیار دۆلاری ساڵانە دەخەمڵێندرێت، بۆیە بە قسەی عەلاق بانكی ناوەندی گەیشتووەتە قۆناغێكی پێشكەوتوو لە گفتوگۆكان لەوبارەوە.
هاوكات عەلاق باسی چەند رێوشوێنێكی تر دەكات بۆ پاڵپشتیكردنی دینار لە بەرانبەر بە دۆلار، لەوانە وەك لە رێنوێنییەكانی حكوومەتی عێراقیش هاتووە، بە ناچاركردنی كۆمپانیاكان لە عێراق بە مامەڵەكردن تەنیا بە دینار لە ناوخۆ و زۆرێكیان تا ئێستە پابەندی ئەو بڕیارە بوونە.