كێ شوێنی حەلبووسی لە پەرلەمان دەگرێتەوە؟

بەپێی قسەی شارەزایانی سیاسی و یاسایی، پێ دەچێت گەڕانەوەی محەمەد حەلبووسی بۆ پەرلەمانی عێراق، بە لایەنی كەم ئێستە زەحمەت بێت، كاتێك هێزە سیاسییەكانی شیعە و سوننەی نزیك لەوان، پاڵپشتی لە بڕیارەكەی دادگە و باسی قۆناغی دوای حەلبووسی دەكەن، بەڵام كەی و كێ شوێنی لە پەرلەمان دەگرێتەوە؟

 ئەمڕۆ چوارشەم عارف حەمامی، ئەندامی لیژنەی یاسایی پەرلەمانی عێراق رای گەیاند، دیاریكردنی سەرۆكی نوێی پەرلەمان پشت بە رێككەوتنی هێزە سیاسییە سوننەكان لەسەر شوێنگرەوەی حەلبووسی دەبەستێت، كە تا ئێستە وادەیەكی دیاریكراو بۆ ئەو كارە نییە. 

روونی كردەوە، هێزە سیاسییە شیعەكان رۆڵیان لە لێكنزیككردنەوەی بۆچوونی هێزە سیاسییە سوننەكان بە مەبەستی خێرا دیاریكردنی سەرۆكی نوێی پەرلەمان دەبێت، لەوكاتەی پێشتر توركی عەتەبی، سەركردە لە چوارچێوەی هاوئاهەنگی ئەوەی راگەیاندبوو كە پۆستەكە هەر بۆ سوننە دەبێت، هێزە سوننەكانیش بژارەی ئەوەیان لەپێشە چەند ناوێك بۆ پۆستی سەرۆكی نوێی پەرلەمان بخەنە روو، چونكە بەپێی رێككەوتنی سیاسی ئەو پۆستە لە پشكی ئەوانە.

لای خۆیەوە فارس فاس، سەركردە لە هاوپەیمانی "عەزم"، دووپاتی كردەوە كە سەرۆكی نوێی پەرلەمانی عێراق لە دەرەوەی حزبی تەقەدوم، واتە حزبەكەی حەلبووسی دەبێت، ئاشكرای كرد كە ئێستە گفتوگۆ بۆ دیاریكردنی كاندیدی سەرۆكی پەرلەمان هەیە و لە ناو كەشێكی ئەرێنی بەڕێوە دەچێت، رێككەوتنیش هەیە بەوەی ئەو كەسە لە دەرەوەی حزبی تەقەدوم بێت.

روونی كردەوە، هێزە سیاسییە شیعە و كوردییەكان پاڵپشتیی هەر كاندیدێك دەبن كە لە لایەن زۆرینەی سوننەوە دێتە كاندیدكردن، بە تایبەتی دیاریكردنی كاندیدیەكە تایبەتە بە ناو ماڵی سوننە، بەڵام تا ئێستە نەگەیشتووینەتە قۆناغی دیاریكردنی ناوی كاندیدان، ئەگەرچی گفتوگۆكان بۆ ئەو مەبەستە بەردەوامن.  

دوێنێ حەیدەر مولا، سەركردە لە هاوپەیمانی "عەزم"، رای گەیاند كە هاوپەیمانیەتییەكە كۆبوونەوەیەكی ساز كردووە و پەیامێكی گەیاندووەتە حزبی تەقەدومی محەمەد حەلبووسی، بەوەی كەسێكی تر بۆ پۆستی سەرۆكی پەرلەمان كاندید بكەن، بۆ گفتوگۆكردن لەبارەیەوە لەناو ماڵی سوننە، دوای ئەوە ئەو كاندیدە بۆ هاوبەشانی سیاسی دەخرێتە روو، چونكە هاوپەیمانی "عەزم"، پێی وایە كە مافی حزبەكەیە دوو كاندید بۆ پۆستەكە بخاتە روو و لە ناو ماڵی سوونە گفتوگۆیان لەبارەوە بكرێت.   

         

هەر لەوبارەوە مەشعان جبووری، پەرلەمانتاری پێشووی سوونە ناوی ئەو كەسەی ئاشكرا كرد كە شوێنی حەلبووسی لە پەرلەمان دەگرێتەوە، دوای كۆتاهێنان بە ئەندامیەتییەكەی لە لایەن دادگەی فیدراڵییەوە، ئەو لە تویتێك نووسیویەتی، ئەوەی شوێنی حەلبووسی لە پەرلەمان دەگرێتەوە بریتییە لە عیسا سایر عیساوی، كاندیدی مەشرووعی عەرەبی لە چوارچێوەی هاوپەیمانی "عەزم" لەسەر پارێزگەی ئەنبار، كە پێشتر قایمقامی فەلووجە بووە و حەلبووسی دەری كردووە و رێگەی بە گەڕانەوەی بۆ پۆستەكەی نەداوە، سەرەڕای بەدەستهێنانی فەرمانی دادگە بۆ ئەو مەبەستە.

لەوكاتەی سەمیعە غەلاب، سەركردە لە حزبەكەی حەلبووسی پێی وایە دادگەی فیدراڵی لەبەر دوو هۆكار بڕیارەكەی لە دژی حەلبووسی دەركردووە، چەنكە  كەسێكی تایفی نەبوو و سوور بوو لەسەر جێبەجێكردنی نووسراوی رێككەوتنی سیاسی و دەكردنی لێبوردنی گشتی، محەمەد عەبدەلی، نووسەر دەڵێت، بەپێی مادەی 94ی دەستوور، بڕیارەكانی دادگەی فیدراڵی پابەندییان تیادایە، ئەگەرچی تا ئێستە وردەكاریی هۆكاری دەركردنی بڕیارەكە روون نییە، بەڵام لایەنی داواكار لەسەر حەلبووسی دووپاتی ئەوەی كردووەتەوە كە چەند تاوانێكی ئەنجام داوە، لەوانە شكاندنی سوێندی دەستووری و ساختەكاری پێوەست بە بەڵگەكانی دوورخستنەوەی لەیس دلێمی.  

وەك ئەو نووسەرە دەڵێت، ئەو هۆكارانە كاریگەریی گەورەیان هەیە و رەنگە داهاتووی سیاسیی حەلبووسی كۆتایی پێ بێت، بەو پێیەش ساختەكاری لە تاوانە ئابڕووبەرەكانە، بۆیە ئەو سزایانە دەیگرێتەوە:

گرتن بۆ ماوەی 15 ساڵ لەسەر ساختەكاری، قەدەغەی كاندیدبوون بۆ پەرلەمان یان ئەنجوومەنی پارێزگەكان، كاندیدنەكردنی بۆ پۆستی پارێزگار یان قایمقام یان بەڕێوەبەری شارەدێ یان دامەزراندنی لە فەرمانگە حكوومەتییەكان، ناتوانێت حزبی سیاسی دامەزرێنێت و ناشبێتە ئەندامی دەستەی دامەزرێنەری حزب. 

لای خۆیەوە وەفا محەمە كەریم، ئەندامی پارتی دیموكراتی كوردستان وا وەسفی بڕیارەكەی دادگەی فیدراڵی بەرانبەر بە حەلبووسی كرد كە پلانێكە و هەردوو پێكهاتەی سوننە و كورد دەكاتە ئامانج، روونی كردەوە، بڕیاری كۆتاهێنان بە ئەندامیەتیی حەلبووسی ئاماژەیە بۆ بوونی پلانێكی سەرانی شیعە بۆ كردنەئامانجی كورد و سوننە.

ئاماژەی كرد، چەندان دۆسیە هەن و بۆ كاتی پێویست هەڵگیراون، ئەوەش بەرانبەر چەندان سەركردەی سوونە كراوە و بە دووریشی نازانین سەركردە و وەزیر و پەرلەمانتارانی كوردیش بگرێتەوە، ئێستەش پرۆسەی سیاسی وەك خۆی بەڕێوە دەچێت، چونكە حەلبووسی قورسایی جەماوەری نییە، جیا لەوە دوای پێكهێنانی هاوپەیمانی بەڕێوەبردنی دەوڵەت، هاوپەیمانی سێقۆڵی كۆتایی پێ هات، ئەگەرچی پڕۆژەیەكی نیشتمانی تایفەبڕ بوو.