حاكم رزگار حەمەئەمین بەشێوەیەكی پیشەیی و یاسایی وەڵامی چەند ناڕوونییەكی لەبارەی دادگای باڵای فیدڕاڵی دەداتەوە و رای گەیاند، دادگا دەبێت تاوتوێی سكاڵایەك دەكات، بڵێ بەپێی كام دەق سەرپێچییە و راستییەكەی لە كام دەقی دەستووریدایە، بەڵام نابێت خۆی بخاتە جێی پەرلەمان و دەستێوەردان لە یاسادا بكات، چونكە ئیشی ئەو دادگایە كە بەپێی دەستوور دروست نەبووە، پاراستنی فیدراڵیەت و كێشە دەستوورییەكانە و هەر خۆی دەستووری عێراقیش وا نووسراوە رێگە لە گەڕانەوە بۆ مەركەزیەت بگرێ، بۆیە نابێ عاتفی بین لە بڕیارداندا. دووپاتیشی كردەوە "بەدووری نازانم سیاسەت كاریگەریی بەسەر دادگاكەوە هەبێت، بەڵام من زانیاری دەقیقم نییە".
حاكم رزگار كە دەستەبژێری كەسایەتییە یاساییەكانی عێراقە، ئەوەیش ڕوون دەكاتەوە كە ئەركی دادگا ئەوەیە راستی یاسایی و واقیع لێكتر نزیك بكاتەوە، ئەگەر وا نەبوو جێی پرسیارە. بۆیە پێی وایە كە دەبێت بەرزترین دادوەرەكانی وڵات لە دادگای دەستووریدا ئەندام بن و وشیاربن لەوەی كە بڕیاری ئەوان رەنگە كێشەی گەورەی لێ بكەوێتەوە. دووپاتیشی دەكاتەوە كە عێراق كولتووری دادگای دەستووریی نییە، ئەگینا دەستوور لە زۆر كێشەدا حەقی زیاتر بە هەرێمەكان دەدات.
•دادگای فیدڕاڵی دەتوانێ خۆی بخاتە شوێنی دەسەڵاتی یاسادانان؟
حاكم رزگار حەمەئەمین: نەخێر، بە گوێرەی مادەی 47 لە دەستووری عێراق دەسەڵاتەكان جیا كراونەتەوە و یەكێكیان دەسەڵاتی دادوەرییە، لە بنەڕەتیشدا كە عێراق بووە فیدڕاڵی بە گوێرەی ئەو دەستوورە دەبێت هەرێمی تێدا دروست بێ كە تا ئێستە عەقڵییەتی عێراقی نەگەیشتوون بەو ئاستەی بڕوایان بە دەوڵەتی فیدڕاڵی هەبێت، لەكاتێكدا لە مێژوودا عێراق هەر خۆی فیدراڵی بووە و چەند ویلایەتێك بووە، بەڵام ئێستە عەقڵییەتی مەركەزی هەیە و فیدراڵی لە مەترسیدایە، عەقڵیەتی مەركەزی هەڵەیە و كێشەیە، لە دەستوور فیدڕاڵی جێگیر كراوە و دەبێت مافی هەرێم و پارێزگاكان زەمان بكرێ، مافی هەرێم و پارێزگاكان لە دەستووردا جێی كراوەتەوە و دەستووری 2005 بۆ ئەوە نووسراوە كە وڵاتێكی فیدراڵی دروست بێ، بەڵام فیدڕاڵیەت لە عێراق لە پاشەكشەدایە و ئەگەر دەستوور دەستكاری بكرێت، بەدڵنیاییەوە لەوێیش دەستكاری ئەو پرسە دەكرێت، 18 ساڵە دەستوور دەرچووە ئەوە ماوەیەكی زۆرە و دەبوو لەكاتی خۆیدا ئەنجوومەنی فیدڕاڵی دروست بكرێت، ئینجا بۆ پاراستن و جیاكردنەوەی دەسەڵاتەكان دادگای فیدڕاڵی لە دایك بووە، عێراق ئەزموونی دادگای دەستووری نییە، هەرچەندە دادگای باڵای فیدڕاڵی دروست بووە، بەڵام ئەگەر بنەمای دەوڵەت و دیموكراتی هەبێت دەبێت دادگای دەستووریی هەبێت و رێ لە شكاندنی یاسا بگرێت، من پێم خۆشە دادگای دەستووری هەبێت و توانا و شارەزایی و بێلایەنییەكەی بپارێزرێ
•پێش ئەوەی دەستوور پەسەند بكرێ، دادگای فیدڕاڵی دەرچووە، ئەوە ئێستە پرسیارە دادگاكە خۆی كێشەی یاسایی چۆن دەتوانێت چارەسەری نایاسایی بوون بكات؟
حاكم رزگار حەمەئەمین: نا ئەوە كێشە نییە، بەڵام ئێستە كێشەیە، دوای ئەمری تەشریعی هەیكەلییەتی دادگاكە دانرا، دوای دەرچوونی دەستوور، یاسای ژمارە 30 دادگای فیدڕاڵ نادەستوورییە و عەیبەكەیش ئەوەیە كە جارێكی تر یاسایەكە هەمووار كرایەوە، من وەك ئەكادیمییەك قسە دەكەم بەدەر لە پرسە سیاسییەكان كە بە دڵی من نییە، ئەوە عەیبە دادگایەك بە یاسایەكی نادەستووری دامەزراوە و دەبوو یاسایەك دابنرێت بە پشت بەستن بە دەستوور كە دیاری كردووە دادگایەكە چۆن دروست بێت لە مادەی 92 لە دەستوور كە دیاری كردووە دادگاكە لەكۆمەڵێك دادوەر و شارەزا پێكدێت، دەبوو یاسایەكە خۆی بگونجێنێ لەگەڵ دەستوور، نابێت دادگایەكی دەستووری بە نایاسایی بەردەوام بێت، پێویست بوو هەرێمی كوردستان لە سەرەتاوە زۆر گرنگی بەو دادگایە بدات، ئێستە وای لێ هاتووە ئەو دادگایە لەسەرووی دەسەڵاتەكانی تریشە كە ئەوە گونجاو نییە.
•دەبوو هەرێم بۆ یەكلا كردنەوەی كێشەكانی پەنا بباتە بەر ئەو دادگایە؟
حاكم رزگار حەمەئەمین: نا من لە سەرەتادا دەڵێم، دروستكردنی دادگاكە، هەرێم دەبێت ئاگەدار بێت ئەو دادگایە خۆی دەخاتە شوێنی دەسەڵاتەكانی تر، لەبارەی بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵی لەسەر یاسای هەڵبژاردنی كوردستان، ئەوەی داواكەی كردووە پێنج مادەی بە نادەستووری داناوە كە مادەكانی 1 و 9 و 22 و 36 و15یە كە بەشێكیان پێوەندی بە ژمارەی پەرلەمانتار و پێكهاتەكان هەیە، بەڵام دوای بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵی دەبوو پێوەست بێت بە داواكەوە بگەڕێتەوە بۆ یاسای دادبینی شارستانی، بەڵام ئەوە نەكرا و بڕیارەكە كێشەی تێدا هەیە، دادگا دەبێت پێت بڵێ كام دەقی سكاڵا سەرپێچییە لە كام دەقی یاسا، دادگای فیدڕاڵی بڕیارەكانی هاوتەریب نییە، ئەركی دادگا ئەوەیە راستیی یاسایی و واقیع لێكتر نزیك بكاتەوە، ئەگەر وا نەبوو جێی پرسیارە، ئەوەی لەسەر پەرلەمانی كوردستان دەرچووە، كە بڵێ، كار بە دەقێكی تری یاسا بكرێت ئەوە رۆڵی ئەو دادگایە دەبێتە دەسەڵاتی یاسادانان، مێژوو هەموو شتێك دەنووسێتەوە، من رێزی دادگا دەگرم، بەڵام ئەوەی دەیڵێ بە یاسا تەواوە، نا بێت بڕیارەكان دەرەوەی واقع بن، كە دادگا دەڵێ، دەقێك نادەستوورییە و كار بە دەقێكی تر بكرێ ئەوە شوێنی یاسادان دەگرێتەوە، دەبێت لەو دادگایانە باشترین دادوەر هەبن، مەرجەكانی باشترین دادوەریان تێدا بێت.
•دادوەرەكانی دادگای فیدڕاڵی لەباشترین دادوەرەكان نین؟
حاكم رزگار حەمەئەمین: ئەو پرسیارە ئاوا ناكرێت، بۆ ئەوەی وەڵامەكەی من نەبێت بە تانە لە دادگا، من دەڵێم ئەو دادوەرەی دەچێتە دادگای باڵا دەبێت هەموو مەرجەكانی دادوەری باڵای تێدا بێت، دەبێت كەسەكان لە ئاستی باڵاترین كەسی دادگا بن، ئەوان كەیسی گەورەتر لە كەیسی ئاسایی دەبینن و هەندێكجار دەبنە هۆی گۆڕانكاری، بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵ دەڵێ نابێت تەمیز هەبێت، بێگومان هەموو كەس ئەوە دەزانێ، بەڵام لە دەستووردا تەمیزێك هەیە پێی دەڵێن تەمیزی ئەرێنی و ئەوە قبووڵە، لە حاڵەتێك دەكرێت كە ئەگەر كۆمەڵێك هەستیان كرد ستەمییان لێ كراوە، بەكار دەهێنرێ، دیموكراتی ئەوەیە گوێ لە هەمووان بگیرێت و مافی كەمینە بپارێزێ، ئەوە لە مادەی 16 هاتووە كە نابێت "فەزڵی" كەس بدرێ بەسەر كەسی تردا ئەوە جیاوازە لە مادەی 14، بەڵام ئەوە لە عێراق هەموو رۆژ روو دەدات، هیچ شتێك نییە لە ئیدارەدانی عێراق بە "موحاسەسە"نەبێت.
•ئایا كاریگەریی سیاسیی لەسەر بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵ هەیە؟
حاكم رزگار حەمەئەمین: بە دووری نابینم، بەڵام زانیاریم لا نییە، چونكە هەندێك شت رەت كراوەتەوە كە هەر داوا نەكراوە بەتایبەت مادەی 58ی یاسای پەرلەمانی كوردستان كە پێوەندی بە رێككەوتن و دەسەڵاتی پەرلەمانی كوردستانەوە هەیە، یان مادەی 56 كە لە سكاڵاكەدا داوا نەكراوە و ئەوەیش سەرپێچییە لە دەسەڵاتەكانی دادگا.
•بڕیارەكانی دادگای فیدڕاڵ دەبێت جێبەجێ بكرێن؟
حاكم رزگار حەمەئەمین: بڕیارەكە قابیلی تانەلێدان نییە و تەنیا دادگا دەتوانی "عدوول" بكات بە داوایەكی نوێ ئەوەیش لەلایەن خۆیەوە، كاتێك بڕیاری دادگا دەردەچێ دەبێت روون بێت و قابیلی جێبەجێكردن بێت، ئەگەر وا نەبێت ئەوە عەیبەیە بۆ دادگاكە، " بۆ نمونە بڕیاری لەبارەی مووچە كە داوای كرد بەغدا بیدات، دڵمان پێی خۆش بوو، بەڵام بڕیار دەبێ بە جۆرێكی گونجاوبێ بۆ جێبەجێكردن، نابێ عاتفی بیر بكەینەوە هەرچەند ئێمەی كورد هەموو كات بە باش و خراپ سەرەتا هەڵچوونێكمان هەیە و لایەنە بابەتییەكەی شتەكان پشتگوێ دەخەین، بریاری مووچەكە هەمان مافەكانە كە لە بودجەدا هاتووە، دواتر سەرۆكی كۆمار و سەرۆكی دادگا كۆبوونەوە بینیم بەیاننامەیەك دەركراوە لەسەر بڕیاری دادگا جۆرێكە لە پینە و پەڕۆكردن، هەرێمەكان دەبێت مافی مووچە و هەموو شتێكیان پێ بدرێ ئەوە لە مادەی 111 روونە".
•دادگای فیدڕاڵی 11 بڕیاری دژی كوردستان دەركردووە، هیچ پێشێلكارییەكی دەستووری تێدایە؟ تۆ واژووت دەكرد؟
حاكم رزگار حەمەئەمین: دادگای فیدڕاڵی دەبێت نادەستوورییەتی یاسا چارەسەر بكات، بابەتی یەكلاكردنەوەی هەڵبژاردن و میكانیزمەكەی نادەستوورییەت و دەستووری بوونی تێدا نییە، ئەوە میكانیزمە و لە هەموو وڵاتێك جۆرە سیستمێكی هی خۆیان بۆ هەڵبژادن هەیە، ئیتر یەك بازنەی یا فرە بازنەیی پەرلەمان دیاری دەكات، بۆیە ناتوانی بڵێی ئەمەیان دەستوورییە و ئەوەیان نادەستوورییە ئیتر ئەو بڕیارە بۆ؟!، ئەگەر من دادوەر بوایەم لە دادگای فیدڕاڵی ئەو بریارانەم واژوو نەدەكرد هەمووی، دەستوور دەسەڵاتی بە هەرێمەكان داوە، لە دەستووری عێراقدا لە زۆر خاڵدا هەرێمەكان بەهێزترن لەو یاسایانەی دەرچوونە و پێویستیان بە یەكلاكردنەوەیە وەك یاسای نەوت و غاز. "پێموایە دادگای فیدڕاڵی بەگوێرەی یاسای 21 نابێت چیتر دادوەر دانێ".
دیمانەكە بەشێوەی ڤیدیۆ، لە كەناڵ هەشتی زمانحاڵی بافڵ تاڵەبانی بڵاو كراوەتەوە و "وشە" كردوویەتی بە نووسین..