هۆكاری دواكەوتنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم چییە؟

دوای ئەوەی بڕە پارەی پێویست بۆ مووچەی مانگی حوزەیرانی رابردووی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان لە بەغداوە گەیشت، وەزارەتی دارایی حكوومەتی هەرێم خشتەیەكی خێرای بۆ دابەشكردنی راگەیاند، ئەوە دووپاتی دەكاتەوە كە كێشەكە لەبەغداوەیە كە رەوانەكردنی پارە دوا دەخات، بەڵام شارەزایان لەوبارەوە چی دەڵێن؟

ئەحمەد مەزهەر، جێگری سەرۆكی لێژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق لە لێدوانێكی رۆژنامەوانی ئاماژە دەكات كە مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم بێ هیچ كێشەیەك رەوانە دەكرێت، لەبارەی دواكەوتنی مووچەی بەشێك لە فەرمانبەرانی هەرێم، بەتایبەتی هێزە تەناهییەكان، لەگەڵ تەیف سامی، وەزیری دارایی قسەیان كردووە و دڵنیای كردوونەتەوە كە هۆكاری دواكەوتنەكە تەكنیكییە و یاسایی نییە.

لەماوەی چەند مانگی رابردوو لەبەر چەند هۆكارێكی رانەگەیەنراو بەغدا رەوانەكردنی پارەی پێویستی بۆ مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم دواخستووە، حكوومەتی هەرێم چەندان شاندی حكوومی رەوانەی بەغدا كردووە، تەنانەت سەرۆكی حكوومەتی هەرێم بۆ چارەسەركردنی یەكجارەكیی كێشەكە لە بەغدا لەگەڵ بەرپرسانی حكوومەتی و سیاسیی عێراق كۆبووەتەوە، بەرپرسانی وەزارەتی دارایی عێراق هۆكای ئەو دواكەوتنە بە تەكنیكی دادەنێن، بەتایبەتی مووچەی هێزە تەناهییەكان، سەبارەت بە هۆكارە تەكنییەكانی دواكەوتنی مووچەی هێزە تەناهییەكان، وەزارەتی دارایی عێراق داوای زانیاریی زیاتر لەسەر داتا و كۆد و ناوی دایكی كارمەندانی پێشمەرگە و هێزە تەناهییەكان دەكات، بۆ ئەو مەبەستەش هەردوو دیوانی چاودێری دارایی هەرێم و عێراق خەریكی چارەسەركردنی كێشەكەن.

دوێنێ وەزارەتی دارایی حكوومەتی هەرێمی كوردستان لە راگەنراوێكدا لەسەر زاری ئاوات شێخ جەناب، وەزیری دارایی گواستەوە، لێكتێگەیشتن و بەرەوپێشچوون بۆ چارەسەركردنی كێشەی مووچە هەیە و چەند جارێك وردبینی لە لیست و ناوی هێزە تەناهییەكان كراوە، هەرچەندە بەپێی بڕیاری دادگای فیدراڵی نابێت هیچ كێشە و هۆكارێك ببێتە هۆی دواكەوتن و نەدانی مووچە، بەڵام بە بیانووی وردبینییەوە هەموو مانگێك كێشەیەكی نوێ بۆ مووچە دروست دەكەن.

زیاتر گوتی، لەكاتێكدا بەپێی یاسای بودجە دەبێت سێ مانگ جارێك وردبینی لە خەرجی و داهات بكرێت، هەرێمی كوردستان پابەندییەكانی خۆی جێبەجێ كردووە لەوانە گەڕانەوەی بەشی گەنجینەی فیدراڵی لە داهاتی نانەوتی هەرێم و رادەستكردنی لیست و ناوی هێزە سەربازی و تەناهییەكان و بەردەوامیی بەبانكیكردنی مووچەی فەرمانبەرانی هەرێمی كوردستان و ناردنی راپۆرتی تەرازووی پێداچونەوەی مانگانە.

لەوكاتەی لە قسەكانی وەزیری دارایی هەرێم دەردەكەوێت كە ئەوان پابەندی هەموو داواكارییەكانی بەغدا و نەهێشتنی پاساویان بۆ دوانەخستنی مووچە بوونە، نەجیبە نەجیب، شارەزای ئابووری و پەرلەمانتاری پێشووی عێراق بۆ "وشە " دووپاتی دەكاتەوە كە عێراق كێشەی لە سیولە نییە و ئاماژە دەكات، عێراق كێشەی دارایی نییە، بودجەی عێراق پشت بە داهاتی نەوت دەبەستێت و ئێستە نرخی نەوت لە دنیا بەرزە، واتە لەو نرخەی لە یاسای بودجە خەملێنراوە زیاترە، كەواتە كێشەیەكی لە سیولە و وشكە پارە نییە.

لەبارەی ئەوەی هۆكارەكە سیاسی بێت، روونی كردەوە، دەتوانین ئەوەش بڵێن كە هۆكارە سیاسییەكە 100% نییە، چونكە محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆكی حكوومەتی عێراق هەوڵی داوە كێشە داراییەكان لەگەڵ هەرێمی كوردستان، بەتایبەتی پێوەست بە مووچە و بودجە چارەسەر بكات، نیاز و ویستی چارەسەركردنی كێشەكانی هەیە، بەتایبەتی ئێستە كە دارایی هەرێم كەوتووەتە دەستی كۆمپانیای سۆمۆ، كە پێشتر بەدەستی حكوومەتی هەرێم بوو، ئێستە بەرهەمهێنان و فرۆشتن و بەبازاڕكردنی نەوتی هەرێم وەستاوە و گفتوگۆ لەگەڵ توركیا هەیە بۆ دەست پێكردنەوەی هەناردنی نەوتەكە، دوای ئەو گۆڕانكارییە سوودانی نیازی بۆ چارەسەركردنی كێشەكان یەكلا كردووەتەوە.

نەجیب سەبارەت بە كێشە تەكنییەكانی بەردەم دواكەوتنی مووچەی هەرێم دەڵێت، هاوكات ناتوانین بڵین كێشەكان 100% سیاسیش نین، چونكە پێویستە بەهاوشێوەی فەرمانبەرانی ناوەڕاست و باشووری عێراق هەموو 15ی مانگ دەست بە تەمویلكردنی پارەی مووچەخۆرانی هەرێم بكرێت، بەڵام رەنگە تا ئێستەش هەندێك كێشە مابێت، لەوانە بەبانكیركردن و لێوردبوونەوەی تۆماری مووچەخۆران، واتە هۆكارەكان سیاسی و تەكنیكین، بەڵام هۆكارە تەكنیكییەكە زیاترە، بەتایبەتی دوای بڕیاری دادگەی فیدراڵی و دداننان بە پڕۆژەی بەبانكیكردنی "هەژماری من"، بەڵام سوودانی زۆر هەوڵی داوە و توانراوە بەشی زۆری كێشەكان لەگەڵ هەرێم چارەسەر بكات.

ئەگەرچی بابەتەكانی ئابووریی سەربەخۆ و كەرتی وزە و نەوت و غاز پێوەستن بە قەوارەی هەرێم و بوون و مانەوە و بەهێزیی پێگەی لە ناوچەكە و لەسەر نەخشەی وزە لە دنیا، بەڵام بەغدا توانی لە رێگەی دادگەی پاریسەوە هەناردنی نەوتی هەرێم بوەستێنێت، رەنگە ئەوە هاوكات هۆكاری سەرەكی و چارەسەری كێشەكە بێت، چونكە ئەوكاتەی حكوومەتی هەرێم نەوتی دەفرۆشت، مووچە لە وادەی خۆی بێ دواكەوتن دراوە، بەڵام بەهۆی وەستانی هەناردن و نەمانی داهاتی نەوت بەغدا بەو شێوەی ئێستە مامەڵە دەكات، بەگشتی و دوور لەوانەی رۆژێك لەناو خەڵكی هاواریان دەكرد چوونە سەر بەغدا هەموو كێشە داراییەكان چارەسەر دەكات، دەركەوت كە بەغدا ئەوەی نەویستووە و نایەوێ و دوای بڕینی هەر پاساوێك پاساوێكی تری ئامادەیە، تا ئەوكاتەی بەتەواوەتی كەرتی نەوتی هەرێم كۆنترۆڵ دەكات، نەك دابینكردنی مووچە لە وادەی خۆی بۆ فەرمانبەران.