لەوكاتەی لەباربردنی كۆرپەلە لە رووی ئاینی و یاساییشەوە لە هەندێك حاڵەت نەبێت رێگەپێدراو نییە، لە وڵاتێكی دەیان ملیۆن كەسی وەك ئێران كە رژێمێكی توندڕۆی ئاینی فەرمانڕەوایەتی دەكات، بابەتی لەباربردن بە رێژەیەكی بەرچاو هەیە، بەرپرسێكی وەزارەتی تەندروستیی ئێران باسی هەزار حاڵەتی رۆژانەی لەباربردن دەكات، سەرچاوەیەكیش ئاماژە دەكات ژمارەكە لەوە زیاترە.
سابیر جەباری، سەرۆكی ناوەندی گەنجان سەر بە وەزارەتی تەندروستیی ئێران دەڵێت، رۆژانە هەزار حاڵەتی لەباربردن لە ئێران هەیە، بەپێی راگەیاندنی رێكخراوی تەندروستی جیهانیش لە 2024 رۆژانە زیاتر لە 200 هەزار حاڵەتی لەباربردن و كوشتنی كۆرپەلە لە دنیا هەیە و ساڵانە ژمارەكە دەگاتە 7.3 ملیۆن حاڵەت و ئەوەش ژمارەیەكی گەورەیە.
د. سومانە رەزایی، پسپۆڕی دەروونی و راوێژكاری خێزانی دەڵێت، ئەوەی جەباری باسی كرد ژمارەی فەرمییە كە لە نەخۆشخانەكان تۆمار كراوە، ژمارەی حاڵەتە تۆمار نەكراوەكان زۆر لەوە زیاترە، لەگەڵ هەڵكشانی كتوپڕی رێژەی هەڵاوسان و زیادبوونی نرخ و گوشارە ئابوورییەكانی سەر خێزان، رێژەی لەباربردنیش زیادی كردووە، بەتایبەتی ساڵی رابردوو.
روونی كردەوە، راپۆرتێكم بەرچاو كەوت ئاماژە دەكات كە ژمارەی لەباربردن لە ساڵی رابردوو نزیكەی سێیەكی ژمارەی لەدایكبوون بووە، ئاماژە بۆ ئەوەش كراوە كە ژمارەكەی لە نێوان 350 هەزار بۆ 600 هەزار حاڵەتی لەباربردنی ساڵانە لە ئێران هەیە، بە واتایەكی تر رۆژانە دەكاتە 1650 حاڵەت، لەوكاتەی دەسەڵاتداران هەوڵی كەمكردنەوەی رۆڵی كێشە ئابوورییەكان لە زیادبوونی رێژەی لەباربردن دەدەن، بەڵام لە راپۆرتی ساڵی رابردووی ناوەندێكی سەر بە سەرۆكایەتیی ئێران ئاماژە كراوە كە 36%ی نەشتەرگەریی لەباربردن هۆكارەكەی ئابوورییە، لەگەڵ بوونی هۆكاری تر وەك قەناعەت نەكردنی دایك وە باوك بە وەچەخستنەوە یان بوونی ژمارەی پێویستی منداڵ.
لای خۆیەوە د. سەهلا مەحجووبی، پسپۆڕی نەشتەرگەری و نەخۆشییەكانی ژنان و منداڵبوون، ئاماژە دەكات، هۆكاری بڵاوی ژنان بۆ لەباربردنی كۆرپەلەكانیان باسی دەكەن دۆخی ئابوورییە، كاتێك پیاوەكانیان بڕیاری لەباربردنی كۆرپەلەكان دەدەن، چونكە ئەوان لە رووی داراییەوە ئامادە نین بۆ وەچەخستنەوە، بۆ نموونە نەبوونی خانوو هۆكارێكی بڕیارەكەیانە.
ئەو پزیشكە باسی هۆكاری تری حاڵەتەكانی لەباربردن دەكات و دەڵێت، دوای هۆكاری ئابووری، كێشەكانی ناو خێزان هۆكاری دووەمە، كە وا دەكات هاوسەران بڕیاری لەباربردنی كۆرپەلەكانیان بدەن، كاتێك هاوسەرە گەنجەكان ئاماژە دەكەن كە تا ئێستە ژیانیان سەقامگیر نییە و پێیان باشە چەند سالێكی تر چاوەڕوان بكەن و كەی سەقامگیر بوون بڕیاری وەچەخستنەوە دەدەن.
مەحجووبی پێی وایە كە پیاوان زیاتر هاندەرن بۆ لەباربردن و لە دیدارەكان لەگەڵیان دەركەوتووە ژنان خواستی مانەوەی منداڵەكانیان هەیە، چونكە كۆرپەلەكە بە بەشێك لە خۆیان دادەنێن و لە رووەكانی دەروونی و سۆزدارییەوە پێوەی وابەستە دەبن، راستە ژمارەیەكی زۆر لەباربردن بە شێوەیەكی نایاسایی هەیە كە دەسەڵاتداران تۆماریان نەكردووە، بۆیە ناكرێت ژمارەیەكی وردی حاڵەتەكان رابگەیەنرێت كە بە شێوەیەكی نهێنی ئەنجام دەدرێت.
لای خۆیەوە سەعید شیرازی، مامۆستای ئاینی لە حەوزەی زانستی لە تاران پێی وایە لەباربردنی نایاسایی و ناشەرعی مەترسییە و هەڕەشە لە لێكهەڵوەشانەوەی كۆمەڵگە دەكات، هاوكات پێچەوانەی پلانی حكوومەتە لە جێبەجێكردنی سیاسەتی گەشەی دانیشتووان، ساڵانێكە عەلی خامنەیی، رابەری باڵای ئێران وریایی لەوە دەدات كە كۆمەڵگەی ئێران بەرەو پیربوون دەچێت، بۆیەش هەموو هاندانێكی بۆ وەچەخستنەوەی پێشكەش كردووە، بەڵام سەرەڕای ئەوە چارەسەرییەكان تا ئێستە بەرهەمیان نەبووە، بەڵام ئاماژەیە بۆ ئەوەی حكوومەت سوورە لەسەر زیادبوونی ژمارەی دانیشتووان.
ئەو مامۆستایە ئاینییە، پێی وایە كە لەو حاڵەتەدا دیاردەی لەباربردنی بە مەبەست، جیا لەوەی كاریگەری لەسەر ژمارەی دانیشتووانی ئێران هەیە، لێدانی زەنگی مەترسییە لەبارەی لادانی ئەخلاقی و مرۆیی و پێویستە گرنگییەكی رژدی لەلایەن دەسەڵاتدارانەوە پێ بدرێت، گومان لەوەدا نییە كە لەباربردن گوناه و تاوانە و ئەنجامی خراپی لە دنیا و رۆژی دواییش هەیە، بەڵام كێشە سەرەكییەكە ئەوەیە بۆچی لە دنیای ئەمڕۆدا لەباربردن بە شتێكی ئاسایی دادەنرێت، بۆیە داگیركاریی كولتووری هۆكارێكی هاندەرە بۆ لەباربردن.