چەند رۆژێكە بەرپرسانی حكوومی و سیاسیی شیعەی عێراق باسی بوونی هەڕەشە و هەوڵی زیانگەیاندن بە عێراق و سیستمە سیاسییەكەی دەكەن، هەندێكیان وریایی دەدەن و هەندێكیتریان بەدووری دەزانن، لەو ناوەدا شارەزایان باسی رۆژهەڵاتێكی ناوەڕاستی نوێ دەكەن كە نەخشەی سیاسیی وڵاتانی ناوچەكە دێتە گۆڕین، بۆیە مەرج بۆ عێراق دانراوە و ئەگەر جێبەجێیان نەكات، بە دەردی سووریا دەچێت.
دوێنێ محەمەد شیاع سوودانی سەرۆك وەزیرانی عێراق راشكاوانە مەترسییەكانی خۆی پێشان دا، ئەگەرچی رەتی كردەوە، بەڵام قسەكانی بەرجەستەی نیگەرانی و تۆقینی شیعە لە هەر گۆڕانكارییەك دەكات كە ئەوان لە دەسەڵات دوور بخاتەوە، ئەو گوتی، هیچ بوارێك بۆ بەستنەوەی گۆڕانكاری لە سووریا بە گۆڕینی سیستمی سیاسی لە عێراق نییە، هیچ لایەنێك مافی ئەوەی نییە گۆڕانكاری یان چاكسازی لە هەر دۆسیەیەك بەسەر ئێمەدا بسەپێنێت، جا ئابووری یان تەناهی بێت.
زافر عانی، پەرلەمانتاری پێشووی سوننە دەڵێت، عێراقییەكان هەوڵیان بۆ ئەو چاكسازییانە دەدا كە داوایان لێ كراوە، بەڵام حكوومەت بە بەرەوام رەتی دەكردەوە كە داوای لێ كرابێت، كەچی چەند لایەنێكی سیاسی بەم دواییە ئاشكرایان كرد كە داوایەك لە تیمی دۆنالد ترەمپ سەرۆكی هەڵبژێردراوی ئەمەریكا و خودی ترەمپ و نێردراوی نەتەوە یەكگرتووەكانیش لە عێراق كراوە.
روونی كردەوە، ئەو چاكسازییانەی داوا لە عێراق كراوە بیانكات، نەهێشتنی میلیشیاكان و مانەوەی چەكە تەنیا بەدەستی دەوڵەت، دووبارە رێكخستنەوەی هەندێك دامەزراوە كە چەترێك بوون بۆ میلیشیاكان، لەسەر ئاستی ئابووریش، كۆنترۆڵكردنی بازاڕی دۆلار و توندكردنی چاودێری لەسەر حەواڵەی دۆلار بۆ ئێران، یان پێوەست بە سپیكردنەوەی پارە بۆ پاڵپشتیكردنی چالاكیی میلیشیاكان، ئەوانە لەپاڵ رووبەڕووبوونەوەی قاچاغی نەوت و فرۆشتنی نەوتی ئێرانی بە نایاسایی، ئێستە بەئاشكرا قسە لەبارەی ئەو چاكسازییانە بەهۆی نزیكبوونەوەی هاتنی ترەمپ دەكرێت، كە داوای چاكسازیی ریشەیی لە عێراق كردووە و دووپاتی لەوە كردووەتەوە كە نابێت چیتر بارگرانیی سیاسەتەكانی ئێران بخرێتە ئەستۆی گەلی عێراقەوە.
چاودێران پێیان وایە رووخانی رژێَمی سووریا رەنگە ببێتە هەلێكی لەبار بۆ دووبارە رێكخستنەوەی دامەزراوەكانی دەوڵەتی عێراق لەسەر بنەمای نوێی دیودەری و سەربەخۆیی، غالب دەعمی شارەزا دەڵێت، ئەو گۆڕانكارییەی ئاماژەی بۆ دەكرێت زۆر لەوەی سوودانی باسی دەكات جیاوازە، چونكە لایەنە دەرەكییەكان سەرنج دەخەنە سەر لایەنی ئابووری یان سەپاندنی سزا و كردنەئامانجی هەندێك لە میلیشیاكان لە عێراق، بۆیە پێم وا نییە ئەوان مەبەستیان گۆڕینی حكوومەت و كەسەكان بێت.
لەدوای گۆڕانكارییەكانی سووریا سەركردەكانی شیعەی عێراق تۆقیون، لە سووریا دوای دەیان ساڵ لە دەسەڵاتداریی شیعە چەند بزاوێكی توندڕۆی سوننە هێنرانە پێشەوە، ئێستە قسە و باس لەسەر عێراقیش هەیە، ئەوە وای كردووە بەرپرسانی عێراق، بەتایبەتی شیعە، باسی ئەوە بكەن كە پرۆسەی سیاسی لە عێراق بەهێزە و ئەو قسانە راست نین، نووری مالیكی سەركردەیەكی شیعە وریایی لە بوونی نیازی ئیسرائیل بۆ داڕشتنەوەی نەخشەی عێراق و ناوچەكە دا.
دوێنێ مالیكی لە وتارێك لە نەجەف گوتی، دوژمن هانی ئێوە و رۆڵەكانتان دەدات بۆ ئەنجامدانی كاری تێكدەرانە، ئەوەش لەسەر بنەمای گۆڕانكاری لەو دەوڵەتەی كە ئێمەی تیادایە، واتە عێراق، بەڵام ئەوان دەزانن كە شكست دێنن و ئەو دەوڵەتانە بۆ پاراستنی ناوچەكە هاوشان دەمێننەوە، ئێستە ئەركەكانمان ئاڵۆزتر بووە، پێشتر دەمانویست پارێزگاری لە كەرتی غەزە و باشووری لبنان بكەین، كەچی ئەمڕۆ دەبێت پارێزگاری لە تەواوی ناوچەكە بكەین، كە بەهۆی رووخانی سووریایەوە دووچاری پێشێلكاری و هێرشی زیاتر بووەتەوە و ئەگەری داڕشتنەوەی نەخشەی عێراق هەیە.
مالیكی ئاماژە كرد، ئەو پڕۆژە لە1967 و 1982 نووسراوە، بۆ دابەشكردنی هەموو وڵاتانی دەوروبەری ئیسرائیل بۆ پارچەی بچووك، بۆ ئەوەی كەس نەتوانێت رووبەڕووی ئیسرائیل ببێتەوە و نەتوانن هاوپەیمانی بكەن بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئەو مەترسییە بەردەوامە، بۆیە ئەوەی لە سووریا رووی دا، رەنگە سەرەتایەك بێت لە پرۆسەی دابەشكردنی ناوچەكە و لاوازكردنی بۆ دەوڵەتۆكەی بچووك كە نەتوانن بە رووی ئیسرائیل بوەستنەوە.
بەدران ئەحمەد حەبیب سیاسەتوان و نووسەر پێی وایە بەرپرسانی عێراق پەشۆكاون لەوەی ئیسڕائیل زەبرێك لە حەشدی شەعبی بووەشێنێت، كە ببێتە هۆی شڵەژانی ئەو دەسەڵاتەی ئێستە لە بەغدا بە دەستی چوارچێوەی هاوئاهەنگیی شیعەی سەر بە ئێرانە، ئەو لە پۆستێك لە لاپەڕەی خۆی نووسیویەتی، چەند هۆیەك بۆ ئەو پەشۆكاوییەیان هەیە، لەوانە ئەمجارە رەوتی سەدر بە شڵەژانی دەسەڵاتی بەغدا، هەلی بۆ هەڵكەوێ جڵەوی گۆڕەپان بگرێتەوە دەست، كە بزاوێكی ناحەز بە چوارچێوەیە، هەروەها لەوانەیە ئەم شڵەژانە تایفەی سوننە بەرانبەر بە بەغدا راست بكاتەوە، كە خۆیان بە بێبەش لە دەسەڵاتی ئێستەی عێراق دەزانن، دەمێكیشە داوای مافی فیدراڵی دەكەن بەڵام بەغدا نكۆڵییان لێ دەكات.
هۆیەكی تر كوردە، لەبەرئەوەی دەشێ كورد دیسان كەركووك بگرنەوە، لەو هەڵبەستەی سەرۆك وەزیرانی هەرێمی كوردستان كە بۆ كەركووكی نووسیبوو، ئەم هەستەم خوێندەوە، راستییەكەی هەموو كوردی باشوور لایان وایە هەرێمی كوردستان بێ كەركووك، ماڵێكی نیوەچڵە و دەیانەوێ لە هەلێكدا وەری گرنەوە، ئەمەیە هۆی ئەوەی بۆچی بەرپرسانی عێراق ناتوانن دڵەڕاوكە و ترسی خۆیان لەم ساتەدا بشارنەوە.
ئەو نووسەرە سیاسییە دووپاتی كردەوە، چوارچێوەی هاوئاهەنگی لە هەردوو باردا پۆتیان دەشكێت، چ لەو بارەی ئیسڕائیل دەست لە عێراق بووەشێنێت و چ لەو بارەی ئێران ببێت بە ئامانجی زەبرێكی كارای ئیسڕائیلی، كە ئەمەی دوایی زۆر گورچكبڕە بۆ ئەوان.