بۆ ئه‌مساڵ كۆنفرانسی ئاشتی و ئاسایشی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست له زانكۆی ئه‌مه‌ریكی له ماوه‌ی سێ رۆژ له پارێزگای دهۆك به‌ڕێوه ده‌چێت، جێی ئاماژه‌یه كه كۆڕبه‌ندی MEPS بۆ ئاشتی و سه‌قامگیری له ساڵی 2019ـه‌وه له هه‌مان ساڵ دامه‌زراوه، لووتكه‌یه‌كی ساڵانه بووه كه یه‌كێتیی ئه‌وروپا میوانداریی ده‌كات، بۆ ئه‌وه‌ی بوارێك بۆ گفتوگۆی ڕاشكاوانه له‌سه‌ر زه‌قترین پرسه‌كانی به‌رده‌م ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست و باكوری ئه‌فریقا دابین بكرێت. مه‌به‌ست له‌م كۆنفرانسه ساڵانه‌یه، گفتوگۆیه‌كی كراوه له‌سه‌ر ئاسته‌نگه‌كانی به‌رده‌م سیاسه‌تی ئاسایشی و چۆنیه‌تیی پێشخستنی پرسی ئاشتی له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاسته.
بێگومان ئه‌م دیدار و گردبوونه‌وه به‌رفراوانه‌ی ده‌یان كه‌سایه‌تیی ناوچه‌یی و نێوده‌وڵه‌تیی له هه‌رێمی كوردستان، ده‌رخه‌ری ئه‌و راستییه‌یه كه هه‌رێمی كوردستان بووه‌ته سه‌كۆیه‌كی گرنگ بۆ به‌ره‌وپێشبردنی زمانی گفتوگۆ و ڕۆڵ و پێگه‌ی وه‌ك ئه‌كته‌رێكی ئه‌رێنی له پرسه ته‌ناهییه‌كانی ناوچه‌كه‌دا. وێنه‌ی سیاسه‌تی ئاسایشی ناوچه‌كه له مێژه به هاوسه‌نگییه‌كی ئاڵۆز و گۆڕانكاری به‌رده‌وام له گۆڕه‌پانی نێوده‌وڵه‌تیدا تایبه‌تمه‌نده. له‌م پرۆسه ئاڵۆزه‌ی به‌رژه‌وه‌ندییه نه‌ته‌وه‌یی و ئاینییه‌كانی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا، ڕۆڵی كورد و به‌تایبه‌ت ڕۆڵی هه‌رێمی كوردستان، هه‌م وه‌ك ئه‌كته‌رێكی گرنگ و هه‌م وه‌ك ڕه‌مزی به‌رخودانی جه‌ماوه‌ری له بابه‌تی چاره‌نووسی سیاسی و كولتووریدا حیسابی بۆ ده‌كرێت له ناوچه‌كه‌دا .
له سه‌ره‌تای هێرشه‌كانی داعش و داگیركردنی به‌شێكی زۆری عێراقه‌وه، هه‌رێمی كوردستان ڕۆڵێكی یه‌كلاكه‌ره‌وه‌ی هه‌بووه له گۆڕینی هاوسه‌نگی هێزی سه‌ربازیی ئه‌م ڕێكخراوه. پێشمه‌رگه‌ی كوردستان ڕۆڵێكی سه‌ره‌كی هه‌بوو له شكستپێهێنانی هێزه‌كانی داعش و تاكه هێزی زه‌وینی بوو كه له ئۆپراسیۆنه‌كه‌دا دژی داعش وه‌ستایه‌وه، هه‌ر ئه‌و لایه‌نه بوو كه زۆربه‌ی ناوچه داگیركراوه‌كانی له ده‌ستی ئه‌و ڕێكخراوه ده‌رهێنا و بۆ جارێكی تر، به ئاسایشی گونجاو له ده‌ستی ئه‌و ڕێكخراوه ده‌ربچێت. هێزی پێشمه‌رگه‌ی كوردستان له شه‌ڕی تیرۆریستان به‌رده‌وام بوون له ژیان به كه‌رامه‌ت و دوور له ژێرده‌ستی، دڵنیایی ده‌دات له‌وه‌ی ناو و ڕۆڵی پێشمه‌رگه له‌سه‌ر ئاستی ناوخۆیی نامێنێته‌وه و ده‌بێته ئه‌كته‌رێكی گرنگ له جێبه‌جێكردنی ئاشتی و فراوانكردنی ئاسایشی سه‌قامگیر.
هه‌رێمی كوردستان له ناوچه‌یه‌كی پڕ كێشه‌دایه، به‌ڵام له ڕووی سامانه سروشتییه‌كانه‌وه بێ به‌هره نه‌بووه. هه‌رێمی كوردستان بووه‌ته ئه‌كته‌رێكی گرنگ و كاریگه‌ر له بابه‌تی وزه‌دا. به‌ڵام عێراق به به‌كارهێنانی بڕیاری ناده‌ستووری وه‌ك دادگای فیدراڵی عێراق دژ به هه‌رێمی كوردستان له پرسی هه‌نارده‌كردنی نه‌وتدا، هه‌وڵ ده‌دات ڕێگریی له گه‌شه‌پێدانی ئه‌م كه‌رته گرنگ و دیاریكراوه‌ی هه‌رێم بكات. به‌ڵام له كۆتاییدا پێویستی دنیا به سه‌رچاوه‌كانی وه‌ك نه‌وت و گاز، كه له وڵاتانی پیشه‌سازیدا ڕووی دا به‌هۆی قه‌یرانی وزه له سه‌ره‌تای شه‌ڕی نێوان ڕووسیا و ئۆكراینا، هه‌رێمی كوردستان به‌شێكی گرنگ ده‌بێت له پڕكردنه‌وه‌ی ئه‌و بۆشاییه .
هه‌رێمی كوردستان، وه‌ك ناوچه‌یه‌كی ئارام و ئارام له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا، هه‌میشه هه‌وڵی پاراستنی ئاسایشی ناوخۆی شاره‌كانی داوه. ئه‌مه‌ش وایكردووه هه‌رێمی كوردستان ببێته شوێنێكی متمانه‌پێكراو و سه‌رنجڕاكێش بۆ وه‌به‌رهێنه‌رانی بیانی و ناوه‌ندێكی گرنگی ئابووری له ناوچه‌كه‌دا. ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ گه‌شه‌سه‌ندنی كه‌رتی سامانه سروشتییه‌كان كه بووه‌ته سه‌رچاوه‌یه‌كی باشی داهات، هه‌روه‌ها فراوانبوونی كه‌رتی نیشته‌جێبوون و كشتوكاڵ كه ساڵانه ئاستێكی نوێی گه‌شه‌سه‌ندن تۆمار ده‌كه‌ن.
پێگه‌ی هه‌رێمی كوردستان وه‌ك قه‌واره‌یه‌كی یاسایی و ده‌ستووری له چوارچێوه‌ی عێراقی فیدراڵی له سیاسه‌تی هاوسه‌نگی هێزدا ناوازه‌یه، هه‌رچه‌نده هه‌رێم پێویستی به هێزی هاوپه‌یمانی و گۆڕینی به‌رده‌وامی هاوپه‌یمانییه‌كان هه‌یه. سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان پێوه‌ندییه‌كی له‌گه‌ڵ عێراقی فیدراڵیی هه‌یه، هه‌ندێك هێز و لایه‌نه هه‌ن كه ده‌یانه‌وێت به ڕێ و میكانیزمی جیاوازه‌وه، ده‌سه‌ڵاتی هه‌رێمی كوردستان سنووردار بكات و عێراق بكه‌نه سه‌نتراڵیزم له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ی وڵاتانی دراوسێش به بوونی كوردستانی به‌هێز، زۆر جاران هه‌ست به‌نیگه‌رانی ده‌كه‌ن.
هه‌رێمی كوردستان ڕۆڵێكی گرنگ و كاریگه‌ری له شه‌ڕی دژ به تیرۆردا بینیوه. پێگه‌ی هه‌رێمی كوردستان وه‌ك ئه‌كته‌رێكی به‌هێز له به‌رانبه‌ر هه‌ڕه‌شه‌كانی گرووپه تیرۆریستییه‌كان له ئاستی ناوخۆییدا نه‌ماوه، له‌سه‌ر ئاستی هه‌رێمه و به‌شداریی سه‌رۆك بارزانی و نێچیرڤان بارزانی و مه‌سروور بارزانی له كۆنفرانسی ئاسایشی میونشن، شایه‌تحاڵه بۆ ئه‌مه. هه‌رێمی كوردستان سه‌ركه‌وتوو بوو له جێبه‌جێكردنی سیاسه‌تێكی كاریگه‌ری سه‌ربازی و ته‌ناهی چ له پێناو به‌دیهێنانی ئاسایشی ئاشتی و ئاسایشی گونجاو، چ له‌سه‌ر ئاستی عێراق و ناوچه‌كه و دنیایش، به‌تایبه‌تی هاوكاریكردنی هێزه ته‌ناهییه‌كانی عێراق بۆ داڕشتنی میتۆدێكی نوێ بۆ به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی تیرۆریستان. ئه‌مه‌ش وایكردووه هه‌رێمی كوردستان ببێته هاوبه‌شێكی گرنگ بۆ ئه‌مه‌ریكا و وڵاتانی ئه‌وروپایی له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا.
سه‌ركه‌وتنی هه‌رێمی كوردستان له بنیاتنانی ناوچه‌یه‌كی سه‌قامگیر و ئاشتی، كاریگه‌ریی زۆری له‌سه‌ر هه‌موو ناوچه‌كه به گشتی و عێراق به‌تایبه‌تی هه‌بوو. ئه‌مه‌ش ده‌بێته هۆی دروستكردنی ئیراده‌یه‌كی سیاسی و ته‌ناهی له‌لایه‌ن ئه‌كته‌ره‌كانی تری هه‌رێمه‌وه، بۆ جێبه‌جێكردنی مۆدێلێكی هاوشێوه‌ی هه‌رێمی كوردستان له‌ڕێی هێنانی سه‌قامگیری بۆ هه‌رێمێكی تێكه‌ڵاو، بۆ ڕاكێشانی وه‌به‌رهێنانی بیانی و خۆشگوزه‌رانیی باشتر بۆ هاووڵاتییان. ئه‌م سه‌ركه‌وتنه ئیلهامبه‌خشه بۆ كوردانی پارچه‌كانی تری كوردستان و كه‌مینه‌كانی تری ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست، بۆ ئه‌وه‌ی له خه‌باتی خۆی بۆ به‌ده‌ستهێنانی مافی چاره‌نووس ڕانه‌گرێت. گرنگی جیۆستراتیجیی هه‌رێمی كوردستان بۆ په‌ره‌پێدان و لێكدانه‌وه‌ی هاوكێشه ئاڵۆزه سیاسی و ته‌ناهییه‌كانی ناوچه‌كه گرنگه. ئه‌مه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ تێپه‌ڕاندنی ئه‌و ته‌حه‌دایانه‌ی به‌رده‌م ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست كه‌وتوون و ئه‌م بواره هه‌میشه له‌لایه‌ك نموونه‌ی سیاسه‌تی ته‌ناهی بێت، له‌لایه‌كی تریشه‌وه گۆڕه‌پانێكی مه‌ده‌نی بێت له جێبه‌جێكردنی پره‌نسیپه‌كانی دیموكراسی و یه‌كگرتنی نه‌ته‌وه‌یی و ئاینیدا .
هه‌رێمی كوردستان له ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی میلیشیا شیعه‌كان و زیادبوونی كاریگه‌ریی نه‌رێنییان له ناوچه‌كه‌دا، كێشه‌ی به‌خۆیه‌وه بینیوه. ئه‌م میلیشیایانه كه زۆربه‌یان له‌لایه‌ن ئێرانه‌وه پاڵپشتی ده‌كرێن، توانیان كاریگه‌رییان له‌سه‌ر كایه‌ی سیاسی و سه‌ربازی عێراق هه‌بێت. چالاكییه‌كانی ئه‌و میلیشیایانه ته‌نیا به‌گوێره‌ی ئاراسته‌ی سیاسی و سه‌ربازیی هه‌رێم نییه، به‌ڵكو زۆرجار هه‌نگاوی كرده‌ییان له دژی ناوچه‌كه ناوه، به بۆردمانكردنی شوێنه مه‌ده‌نییه‌كان و هێرشكردنه سه‌ر فڕۆكه‌خانه‌كان و شوێنه ستراتیجه‌كانی تری هه‌رێم به‌ره‌و ماڵێكی نوێ . زیادبوونی ده‌سه‌ڵات و شوێن ده‌ستی میلیشیا شیعه‌كان كاریگه‌ریی خراپی له‌سه‌ر جێبه‌جێكردنی سیستمی ده‌وڵه‌ت له عێراقدا هه‌بووه، چونكه ئه‌وان هه‌میشه له كرده‌وه سیاسی و سه‌ربازییه‌كانیاندا، سیاسه‌تی ئێرانیان له ناوچه‌كه‌دا پێڕه‌و كردووه و هه‌میشه بۆ ده‌ره‌وه‌ی پێكهاته‌ی فه‌رمی چوونه‌ته ده‌ره‌وه له ده‌وڵه‌ت.
ئه‌م میلیشیایانه ته‌واوی هه‌یكه‌لی ته‌ناهیی عێراقیان دابه‌ش كردووه و ئه‌مه‌ش بووه‌ته هۆی كه‌مبوونه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵات و كۆنترۆڵكردنی حكوومه‌تی فێدراڵیی عێراق، له‌سه‌ر زۆر پرسیار و كرده‌وه‌ی سه‌ربازی له ناوخۆ و ده‌ره‌وه‌ی سنووره‌كانی عێراق. وڵات به‌ره‌و شه‌ڕێكی توند ده‌بات و هه‌وڵه‌كانی یه‌كڕیزی و سه‌قامگیریی كۆمه‌ڵایه‌تی نامێنن، بۆ ئه‌و مه‌به‌سته پێویسته هه‌رێمی كوردستان به‌رده‌وام بێت له جێبه‌جێكردنی ستراتیجێكی گشتگیر و هه‌وڵدان بۆ سه‌قامگیركردنی شارۆكه‌كانی كوردستان له ده‌ره‌وه‌ی ئیداره‌ی هه‌رێمی كوردستان، به‌مه‌به‌ستی كه‌مكردنه‌وه‌ی كاریگه‌ریی نه‌رێنی میلیشیا شیعه‌كان له‌و شارۆكانه. ئه‌م ڕۆڵه ئه‌رێنی و كاریگه‌ره له سێ لایه‌نی سه‌ره‌كیدا پێناسه كراوه. شه‌ڕی تیرۆر و چۆنیه‌تی مامه‌ڵه‌كردن له‌گه‌ڵ میلیشیا شیعه‌كان و هێزێكی پێشبینیكراو بۆ پاراستنی هاوسه‌نگی هێزی سه‌ربازی و سیاسی له ناوچه‌كه‌دا گرنگه.
هه‌رێمی كوردستان به‌شێوه‌یه‌كی كاریگه‌ر شه‌ڕی تاریكی داعشی كرد، نه‌ك ته‌نیا ئاسایشی هه‌رێمی كوردستانی پاراست، به‌ڵكو ڕۆڵێكی نوێی به هه‌رێمی كوردستان و هێزه ته‌ناهییه‌كانی به‌خشی، وه‌ك پێشمه‌رگه و... هێزه‌كانی دژه تیرۆر دژی گرووپه توندڕه‌وه‌كان، لێره‌وه پێگه‌ی خۆیان له دروستكردنی نه‌خشه‌ڕێی ستراتیجیدا جێگیر ده‌كه‌ن و شێوازێكی سه‌ركه‌وتوو له ناوچه‌كه‌دا پێڕه‌و ده‌كه‌ن. سه‌ركردایه‌تی به كاریگه‌ریی میلیشیا شیعه‌كان له ناو ژینگه‌ی ناسه‌قامگیری سیاسی و ته‌ناهی عێراقدا، تا ئێسته سه‌ركردایه‌تی و ستراتیجی هاوسه‌نگی هه‌رێم له‌گه‌ڵ میلیشیا شیعه‌كان سه‌ركه‌وتوو بووه، به‌ڵام بێ كێشه نییه. به‌ڵام به‌رگریكردن له هه‌رێمی كوردستان به‌مه‌به‌ستی پته‌وكردنی بناغه‌كانی حكوومه‌ت له به‌رانبه‌ر زلهێزه ده‌ره‌كییه‌كان، میتۆدێكی دژه سه‌ركه‌وتووه و بووه‌ته وه‌ڵامێك بۆ ئه‌و لایه‌ن و لایه‌نه هه‌رێمییانه‌ی كه پشتیوانی سیستمی ده‌وڵه‌تداریی هه‌رێمی كوردستان ده‌كه‌ن له عێراق.
هێزێكی بنیاتنه‌ر بۆ ئاسایشی ناوچه‌كه:
تێپه‌ڕاندنی ئاسته‌نگه ناوخۆیی و ده‌ره‌كییه‌كان، هه‌رێمی كوردستان بووه‌ته ناوبژیوانێكی متمانه‌پێكراو له چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌كانی عێراق و ناوچه‌كانی تری كوردستان، وه‌ك ڕۆڵی گرنگی سه‌رۆك بارزانی له ده‌ستپێكردن و درێژه‌دان به پرۆسه‌ی ئاشتی له باكور كوردستان و كوردستان. هه‌وڵدان بۆ یه‌كخستنی هه‌موو ده‌نگی كورد بۆ دۆزی كورد له چوارچێوه‌یه‌كی ئاشتییانه و یه‌كتر قبووڵكراودا. به‌هۆی ئه‌م هه‌نگاوانه‌وه، هه‌ڵوێسته ئه‌رێنییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان ڕێیان به حكوومه‌تی هه‌رێمی كوردستان دا ببێته لایه‌نێكی گرنگ له په‌ره‌پێدانی گفتوگۆ و لێكتێگه‌یشتن له‌سه‌ر پرسه هه‌ستیاره‌كان.
كۆبوونه‌وه و كۆنفرانسه نێوده‌وڵه‌تییه‌كانی ئاشتی و ئاسایش كه له هه‌رێمی كوردستان به‌ڕێوه چوون، گه‌واهیده‌ری ڕۆڵی هه‌رێمی كوردستان بوون وه‌ك ئه‌كته‌رێكی بنیاتنه‌ری ئاسایش و هێزێكی نوێ، به‌ڵام كاریگه‌ر له ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا. هێزی به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی توندڕه‌وی و ئاسته‌نگه ته‌ناهییه‌كان له هه‌رێم و گێڕانه‌وه‌ی ڕۆڵێكی هێمن و ئاشتییانه، بووه‌ته ڕاستییه‌كی حاشاهه‌ڵنه‌گر لای دۆست و نه‌یارانی هه‌رێمی كوردستان كه ئێسته كوردستان ناوه‌ندێكی هه‌رێمییه بۆ ئارامی و ئاسایشی درێژخایه‌ن له ناوچه‌كه‌دا.