چەمکەکانی "کەمینە و زۆرینە" دەرهاوێشتەی گەشەی هزری سیاسیی ڕۆژئاوان یان بە دیاریکراوی بیڵێین دەرئەنجامی هزری دیموکراسییانەی ڕۆژئاوان، دەتوانین بڵێین یەکێک لە خاڵە جەوهەرییەکانی دیموکراسی، ڕێزدانان بۆ پەراوێز لە هەمبەر ناوەند و پاراستنی کەمینەیە. لە ژێر هەژموون و هەڕەشەی زۆرینەدا.
ئەم پەرەگرافەم بۆیە باس کرد، تا ئاماژەیەکی زۆر کورت بێت بە ئاخێزگەی دیموکراسی و هاوکات یەکێک لە تایبەتمەندییە جەوهەرییەکانی هزری سیاسیی دیموکراسییانە کە باوەڕمەندیی بە یاسا و پراکتیزەکردنی یاسایە. کاتێک ئەم دەستەواژانە لە ئاخێزگەی ڕاستەقینەی خۆیان هەڵدەکەنرێن و دێنە سەرزەوینێکی دیکەوە، ئەوا بێگومان هەمان بەروبووم و مانای نابێت کە لە ئاخێزگە سەرەکییەکەیدا هەبووە. ئاخێزگەیەک کە کانیاو و تافەی ڕوون بێت، هەموو درەخت و کژوگیایەک دەبووژێنێتەوە، بەڵام ئاخێزگەی قوڕاوی بیابان و خەیاڵی وشکی دێرینەساڵ تێیدا هەڵقوڵێت، تەنیا زەل ئاو دەدات و قامیشی بیابان دەڕوێنێ. ئیتر جیاوازیی نییە تۆ لە جۆگەلەی لماویی ئەم ئاخێزگەیەدا داربەڕوو بچێنی یان سنەوبەر یاخۆ گوێز، هەموویان وشک هەڵدەگەڕێن.
حیکایەتی ئێمە و عێراقیش هەر ئەوەیە، دیموکراسییەکی زۆرەملێ و ناوەخت وەک تەوق کرایە ملی کۆمەڵێک چەتە و بەچکە ئاخوندی قوم و نەجەف و هەندێ بۆینباخ لە ملی نانخۆری سفرەدڕی کوردستان (نموونەی نووری مالیکی) و دەیان کەسایەتیی و ناکەسی خێڵەکی دیکە و بە کوردی تامەزرۆی دیموکراسی و ئازادییان وت، ئادەی پێکەوە هەڵکەن!
دیموکراسی بە پلەی یەکەم کولتوورە، جۆرێک باوەڕمەندیی جڤاکی و تاکەکەسییە کۆمەڵگە لەسەری ژیا بێت، بێگومان کەس ناتوانێت بانگەشەی ئەوە بکات کە کۆمەڵگەی کوردی هەڵگری هەموو توخمەکانی دیموکراسییە و ڕەنگە ئەمە هەر نەک تێنەگەیشتن بێت لە دیموکراسی، بەڵکو نەناسینی ئاڵۆزی و ئالنگاری و فرەڕەهەندییەکانی کۆمەڵگەی کوردیش بێت.
بۆ هەڵوێستە لەسەرکردنی ئەم تەوەرانە، تا ئێستە دەیان کۆڕ و کۆڕبەند گیراون و هێشتایش دەبێت بكرێ، بەڵام من دەڵێم لە کوردستانێکدا کە بە دنیایەک قوربانیدان و پاکتاوکردن و ماڵوێرانی هێشتا مەلا مەزهەر و فەرهاد پیرباڵ دەتوانن لەسەر یەک قسە بکەن و ڕای خۆیان بە هەموو کێشە و گاڵتەئامێزییەکانیانەوە بڵێن، زۆر جیاوازە لەگەڵ بەغدایەک کە لەوکاتەوەی سەدام نەماوە، یەک دەنگی ئازاد و دلێرمان نەبیستووە بێتە سەرخەت لەسەر کێشەیەکیان! لە کوردستانێکدا کە ئێزیدی و مەسیحی و سونە و شیعە پێکەوە دەژین و هەڵدەکەن، بە دڵنیاییەوە تۆلەرانس و پێکەوەهەڵکردنی کۆمەڵایەتی زۆر باڵاترە لە عێراقێکدا کە تا ئەم ساڵانەی دواییش ڕاوی چاوشین و چاوسەوزەکانی ڕۆژاوایان دەکرد!
بە هەر پێوەرێک چاوی لێ بکەین یان باشتر وایە بڵێین ئەگەر بە پێوەری وڵاتانی هەرێمی و بە تایبەتی داگیرکاری کوردستان چاو لەو کەشە کولتووری و سیاسییەی دیموکراسیی بکەین لە کوردستان، بە دڵنیاییەوە دۆخی کوردستان لە سەرووی هەموویانەوەیە. کورد سەرەڕای ئەوەی خواست و ئارەزووی بۆ دیموکراسی و ئازادی شتێکی کولتووری و نەریتێکی دێرینە (لانیکەم لە ئاستە سادە و سەرەتاییەکانیدا) ئەمەیش دەزانێت کە تاکە نەخشەڕێگە بۆ ئازادبوونی کوردستان و گەیشتن بە مافەکانی و تەنانەت کۆی سەقامگیریی ناوچەکە لە ڕێگەی دیموکراسییەوەیە، بەڵام ڕۆحی دیموکراسی و پابەندبوونی یاسا یان بە دەربڕینێکی دیکە، سیستمسالارییە.
ئێستە با بگەڕێینەوە سەر ئەو دوو دەستەواژەیەی لە سەرەتادا باسم کردن (کەمینە/زۆرینە) کاتێک ئاخێزگە و سەرچاوەی ئەم دەستەواژانە لێل و نادیار و تەنانەت نەبوو بن، چۆن مانا بەم دەستەواژانە دەدرێت؟ لە جیهانی دیموکراسیدا حەساسیەت و پارێزگاریی لە مافی کەمینەکان، زیاترە لە زۆرینە، چونکە پێوەرەکە ئەوەیە، بەڵام لە وڵاتانی بێ ئاخێزگەی بیری ئازاد و دیموکراسیدا، کەمینە و زۆرینە تەنیا بە ئاستە ژمارەیی و ئامارییەکە دەبینرێن و ئەنجامگیریشیان لەسەر ئەم پێوەرە تەنیا و تەنیا خێڵەکییە، واتە هەرکێ ژمارەی زیاتر بوو دەسەڵاتی زیاترە و زۆرترە.
بێگومان ڕێژە و ژمارە، یەکێک لە فاکتەرەکانی دیاریکردنی هاوکێشەکانن، بەڵام لەناو سیستمێکی ئاڵۆزی سیاسیدا ئەم ڕێژەیە لە ئاستی ژمارەدا نامێنێتەوە و بەسەر هەڵوێست و بژاردەی کوتلە و لایەنی سیاسیدا دابەش دەبێت، لەوێ مانای ڕاستەقینەی خۆی وەردەگرێت، یان لەسەر ئاستی حکوومەتی هەرێم و بەغدا ڕێکەوتن دەکرێت و بەپێی ئەوە هاوکێشەکان هاوسەنگ دەبنەوە، بەڵام چونکە هیچ درک و تێگەیشتنێک لە بەغدا و پەرلەمانی عەرەبی (سونە و شیعە) لە ئارادا نییە، بێگومان نە یاسا شتێکی باوەڕپێکراوە و نە سیستمێک لە ئارادایە، ئەوەی هەیە حەزی خێڵەکی و بەرژەوەندیی ئایدۆلۆجی و ئابووریی لایەن و کەسایەتییەکانە، بەداخەوە هەموویشی لە ژێر ناوی فاشیزمی عەرەبیدا خۆیان پاراو و ڕاوەستاو دەکەن!
بە مانەیەکی تر، گرنگ نییە ئێمە (بە سەرپشکی برایانی یەکێتی!) نەوت ڕادەست بکەین یا جیۆگرافیاکەمان بخەینە بەردەستیان یاخۆ داهاتەکان بەدەستەوە بدەین، هەرچییەک بکەین ئێمە کەمینەیەکی جێ بەزەیین کە دەبێت چاوەڕوانی لوتف و مەرحەمەتی ئەوان بین! ئەمە ئەو تڕەکەڵەک و وەهمەیە کە لە عێراق ناوی نراوە دیموکراسی و ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی کوردستان لە فەلسەفەیەکی وەهاوە تێگەیشتبوو کە عێراق ناگات بە هیچ کوێ، بۆیە خۆی مانیفیست کرد!
یاریکردن بە قووتی خەڵک و مافی مامۆستایان و هەوڵدانی هەمەلایەنە بۆ ئیفلیجکردنی کەرتی پەروەردە و خوێندن و هاندانیان بۆ ناڕەزایی دژی هەرێم، بە تەواوەتی پلانێکی پشوودرێژانەی بەرنامەبۆداڕێژراوە و زیاتر لە هەر کاتێکی تر دەبێت هەم وەک هاووڵاتی و هەم وەک حکوومەت و لایەنەکان، ئاگاداری ئەمە بین! مووچە مافە، بەڵام دەبێت بزانین کێ دەستی بەسەردا گرتووە؟