یەكەم/ سوودانی و خەونەکانی
یەکێک لە خەونەکانی محەمەد شیاع سوودانی سەرۆک وەزیرانی ئێستەی عێراق، هەوڵدانە بۆ بنیاتنانی ژێرخانی عێراق لە ڕێگەی کۆماری میلی چین و کۆمپانیاكانییەوە، هەر لە ڕێگەوبان و تۆڕی کارەبا و پردەوە تا دەگاتە پڕۆژەی نیشتەجێبوون و بەرهەمهێنانی گازی سروشتی و نەوت و وزە بەشێوەیەکی گشتی.
رۆژ دوای رۆژ چین لە ڕێگەی کۆمپانیا و وەبەرهێنان و پێوەندی بازرگانییەوە زیاتر دێتە پێشەوە و ناوەوەی عێراق، بە تایبەت لە بوارەکانی رێگەی شەمەندەفەر و بە یەکەوەبەستنەوەی شارەکانی عێراق و تەنانەت ڕێگەی گەشە کە پڕۆژەیەکە بۆ بەستانەوە و گرێدانی کەنداو و باشووری عێراق بە تورکیاوە. ئەم رووداوانە لە کاتێکدایە وەبەرهێنان و سەرمایەگوزاری ئەمەریکی و بە دیاریکراویش چێشتخانە و قوتابخانە و ئەو بڕاندانەی پێوەندییان بە دنیای ئەمەریکاوە هەیە، دوو هەفتەیە لە بەغدا لەژێر هەڕەشەن و هێرشیان دەکرێتە سەر و پەلامار دەدرێن و زیان بە شوێنەکانیان دەگەیەنرێ و کەلوپەلەکەنیان دەشکێنرێن، بەمەیش پێشهات و دۆخێکی تازە بۆ پرسەکە و بڕاندە ئەمەریکییەکان هاتووەتە پێشەوە.
دەکرێت وێنە گشتییەکە بەوە گرێ بدەینەوە کە عێراق هەم لەسەر ئاستی سیاسەت و حکومڕانی و پێوەندی و دبلۆماسی لە ئەمەریکا دوور دەکەوێتەوە و هەمیش لەسەر ئاستی شەقام و خەڵک و بازاڕ و سەرمایە و کولتوورەوە کاردانەوە و دابڕانێک هەیە، جا بەهەر بیانوو و پاساو و چیڕۆکێک بێت. لە بەرانبەر ئەوەیشدا، پێوەندییەکان لەسەر ئاستی سیاسەت و دبلۆماسی و بازاڕ و سەرمایە لەگەڵ چیندا رۆژ لە دوای رۆژ لە گەشەدایە و کۆمپانیاكانی چین مانگانە گرێبەستی تازە لەگەڵ حکوومەتی عێراق واژوو دەکەن و رەگی مانەوە و پێوەندییان زیاتر دادەکوتن و گەشەی پێ دەدەن.
دیارە بە هەموو مانایەک ئەم مامەڵە تازەیە، سەرەتایەکی نوێیە لە سیاسەتی دەرەوەی عێراق و چۆنیەتی وەرچەرخانی رووکردنە چین و پشتکردنە ئەمەریکا.
دووەم/ هاتنەپێشەوەی چین
چین لە سەردەمی ئێستەدا نەک چاوی لە عێراق، بەڵکوو چاوی لە زۆر شوێنی جیهانە، لە ئاسیای ناوەڕاستەوە بگرە بۆ وڵاتانی قەوقاز، لە کەنداوی عەرەبییەوە بۆ کیشوەری ئەفریقیا. لە باشووری رۆژهەڵاتی ئاسیاوە و بۆ کەناراوەکانی دەریای سپی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و گەیشتن بە ئاوە گەرمەکان.
چین ئەمڕۆ لە کێبەرکێ و ململانێی قووڵ و ستراتیجیدایە لەگەڵ زلهێزێکی وەک ئەمەریکا. بنەمای ئەو ململانێیە بازاڕ، هەژموونی سیاسی و جیۆپۆڵەتیکە. خاڵی جیاوازیان لە سیاسەتی دەرەوە و کۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا، ئەوەیە ئەمەریکا لە ڕێگەی سەرباز و سوپا و تەکنەلۆجیای سەربازیی و هێزی رەقەوە دەیەوێت بکشێت و کۆماری میلی چینیش لە ڕێگەی هێزی نەرم و ئابووری و کاڵا و بازاڕ و کولتوور و پەرەپێدانی زمانی چینی و قەرز و ئاوەدانکردنەوە و چەند سەرچاوەیەکی تر.
عێراق بۆ هەردوو ئەکتەر و هێزەکە دەبێتە خاڵی یەکتربڕ و پێکدادانی بەرژەوەندی و سیاسەت و ستراتیج و خەونەکانیان کە لە یارییەکی مەترسیدار دەچێت بەهۆی ئەوەی هەردوو هێزەکە بەردەوام لە ململانێ و هاوسەنگی هێز و جەنگی سارد و رانەگەیەنراودان و لە ڕووی جیۆپۆڵەتیک و هەژموونەوە دەیانەوێت بەسەر یەکتردا زاڵبن.
بۆ نموونە، ئەمەریکا هەوڵ دەدات لە ڕێگەی تایوان و هۆنگکۆنگ و دەوروبەری چینەوە، گەمارۆی دەورەی چین بدات و چینیش هەوڵ دەدات لە ڕێگەی بازاڕ و ئابووری و پڕۆژەی جیۆسیاسی و جیۆئابووری، وەک رێگەی گەشە و ئاوریشم و پڕۆژەکانی ترییەوە، گوشار لە ئەمەریکا و هاوڕێکانی بکات.
عێراق کێڵگەیەکی بە پیتە بۆ ئەم ململانێیەی هەردوولا، بەڵام جگە لە دۆڕان و زیان، پێناچێت هیچ سوودێک لەو ململانێیەی نێوانیان لەناو ماڵەکەی خۆیدا ببینێت.
سێیەم/ هەرێمی کوردستان
جۆلانێی عێراق لە نێوان ئەمەریکا و چیندا، ئاگرێکی بێ دووکەڵ نابێت، عێراق پانتاییەکە ئەمەریکاییەکان بە گۆڕەپانی خۆیانی دەزانن و دادەنێن، ئەگەرچی رەنگە تەنیا ئاسمانەکەی بە دەست ئەمەریکاوە بێت و زەوینەکەی بەدەست ئێرانەوەیە، بەڵام ئەم دابەشکارییە ئەوە ناگەیەنێت کە چین تەراتێنی تێدا نەكات و هەژموون و کەمپێکی گەورەی ئابووری دروست بکات و بنیات بنێت کە دواتر وەبەرهێنانی سیاسی و جیۆسیاسی لەسەر بکات.
ئەگەرچی ئەو مامەڵە ئابووری-سیاسییەی چین لەگەڵ هەرێمی کوردستان رێژە و قەبارەکەی کەمترە و هەرێم بۆ چین پاروویەکی وا ئاسان و گۆڕەپانێکی وا تەختکراو نییە، وەک ئەوەی لە ناوچەکانی تری عێراقدا دەیکات و دەینووێنێت.
راستە کۆمپانیای چینی لە هەرێم ئامادەن، کونسوڵگەكەی لە هەرێم کارایە و تەنانەت بەشی زمانی چینیش لە زانکۆیەکی وەک سەڵاحەددین کراوەتەوە و دەخوێنرێت، بەڵام تێگەیشتنی ئەمەریکا تا ئێستەیش بۆ بەغدا و هەرێم، وەک دوو پایتەخت لەناو یەک دەوڵەتی فیدڕاڵدا جیاواز و ناچوونیەکە.
ئەمەریکا گەورەترین کونسوڵگەی خۆی لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا لە هەولێری پایتەختی هەرێمی کوردستاندا بنیات ناوە و ساڵ دوای ساڵیش زیاتر پەرە و گەشە بەو پێوەندییانەی لەگەڵ کوردستان دەدات. ئەمجۆرە پێوەندییە وەک رێگر لە بەردەم چینییەکان دەردەکەوێت بۆ کشانیان بەرەو هەرێمی کوردستان و چڕکردنەوەی کار و پڕۆژە و خەونەکانیان. بە تایبەت، کاتێک چینییەکان هەمیشە دەیانەوێت بەکەمترین تێچوو و مەترسی ئامانجەکانیان بپێکن و خۆیان بەدوور بگرن لە ململانێی سەربازی و رووبەڕووبوونەوە بەڕێگەی رەق.
ئەم ئاماژەیە پێمان دەڵێت، چین لە عێراق ناتوانێت بچێتە هەموو رووبەرەکانەوە، ئەگەر مەترسی و هێزی باڵادەستتر هەبێت.