(بەبۆنەی كارەساتی كوژرانی زەهراوە لەلایەن مێردەكەیەوە)
ئالین بادیۆ؛ فەیلەسووف و بیرمەندی فڕەنسی، خۆشەویستی یان عەشق بە یەكێك لەو پانتایانە ناو دەبات كە حەقیقەت وەك ڕاستییەكی ڕەهای فەلسەفی تێیدا دەبینرێتەوە، بەڵام ئایا ئەو جۆرە لە خۆشەویستی كە لەلایەن ئەم فەیلەسووفەوە باس دەكرێت، هەمان ئەو خۆشەویستییەیە كە ئێمە ڕۆژانە لە كۆمەڵگە جۆراوجۆرەكان و بۆ نموونە لە كۆمەڵگەی كوردیدا بەری دەكەوین و دەیبینین؟ ئایا ئەم خۆشەویستییە لە رەگەزی ئەو خۆشەویستییەیە كە ئەدیب و كەڵەنووسەرێكی وەك دانتی ئالیگیریی (1265-1321ز) ئیتاڵی لە 600 ساڵ پێش ئێستە، بۆ باتریسی خۆشەویست و دڵخوازی هەیبووە بەبێ ئەوەی یەك چركەش پێی بگات و دەستی بەر دەستی بكەوێت و لەشی بەر لەشی بكەوێت. كەچی لە بەرهەمە مەزنەكەی خۆی واتە "كۆمێدیای ئیلاهی"دا وەك دواچاوساغ و ڕێنوێن دەیبینێتەوە كە لە ناوەڕاستی بەرزەخەوە بەرەو قووڵاییەكانی بەهەشت ڕێنیشاندەر و چراهەڵگری دەبێت.
یان ئەم خۆشەویستییەی كە ئاوەها پێوەندییەك لەگەڵ حەقیقەت لەلایەن فەیلەسووفەوە و بە تێڕوانینێكی فەلسەفییەوە لەگەڵیدا دروست دەكرێت، هەمان ئەو خۆشەویستییە ئەفلاتوونییە نییە كە لە سینەمای ئاندرێ تاركۆفسكی ڕووسیدا وەك "خۆشەویستی بەبێ ماچ" ناوی لێ دەبرێت؟ بێگومان ئەو جۆرە لە خۆشەویستی كە بادیۆ باسی دەكات، پلەیەكی هێندە بەرز و باڵای هەیە كە كەسانێكی كەم وەك دانتە ئالیگیری دەتوانن ئەزموونی بكەن. ئەزموونێكی هێندە قووڵ و ڕۆحانی كە مرۆڤ بانگهێشتی ڕزگاریی لە دۆزەخ و تێپەڕین بە ناو بەرزەخ و گەیشتن بە بەهەشتی ئەوین و خۆشەویستی دەكەن، وەك لە بەرهەمە سێ بەرگییەكەی دانتە، واتە كۆمیدیای ئیلاهی (دۆزەخ، بەرزەخ و بەهەشتدا) دەیخوێنینەوە.
من نامەوێ لێرەدا جیاوازییە زمانەوانییە وردەكانی نێوان ئەوین، عەشق و خۆشەویستی باس بكەم، بەڵام باوەڕم وایە هەر دەلالەت و مانایەكیان هەبێت، سۆز و میهری مرۆڤەكان بۆ یەكتر تێیدا شەپۆلان دەدات. بەتایبەتی ئەگەر ئەم سۆز و میهرە بەشێوەیەكی ڕاستەقینە لەلایەن یارێكەوە بۆ یارێكی تر بێت، بە گۆشەنیگایەكی ئینسانی، دوور لە بەكارهێنانی بازاڕییانەی باو و لەوپەڕی حورمەت و ڕێزلێنان بەپێی مەزەوی خۆشەویستی بێت. ئەم پێشەكییە سادەیەم ڕست بۆ ئەوەی بێمە سەر ئەو قەیران و داڕمانە گەورەیەی كە لە مانای خۆشەویستی لە كۆمەڵگەكاندا هاتووەتە ئاراوە.
بەگشتی لە كۆمەڵگە مرۆییەكاندا تا ئێستە دوو جۆر خۆشەویستی پێناسە كراون. یەكەمیان ئەو خۆشەویستییە ئەفلاتوونی و ئایدیالیستییەیە كە خۆشەویستی مەرجدار ناكات بە پێكگەیشتن و ویسالی جەستەییەوە، كە نموونەی لە ئەدەبی ئێمە و ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاوادا زۆر و بۆرە، خۆشەویستی یان عەشقی وەلی دێوانە بۆ شەم، یان مەم و زین لە ئەدەبی ئێمە و لە ئەدەبی ڕۆژئاواشدا ڕۆمیۆ و جولێتی شكسپیر و خۆشەویستیی دانتە بۆ باتریس، لەم نموونانەن كە بەبێ گەیشتن بە چێژی جێژوان و هەناسەی ئاڵۆشاویی لەش، دنیایەك لە پیرۆزی و سۆز و پابەندبوونی مرۆییان بە پێوەری وەفا بۆ یەكتر لە مێژوودا هێشتەوە.
نموونەی تری خۆشەویستی ئەو جۆرەیە كە دنیای مۆدێرن لەگەڵ خۆی هێناویەتی بە پێوەری چێژ و بەكارهێنان. پێویست بە ئاماژە ناكات ئێمە ئێستە لە ناو تۆڕێكی بەهێز و تێكتەنراوی ئەم جۆرەی دووەمی خۆشەویستیدا دەژین، واتە گەمارۆ دراوین. هۆكاری ئەوەی كە خۆشەویستی لە ئاستە ئەفلاتوونییەكەیدا دێت بۆ ئاستە بازاڕی و مۆدێرنە ڕەشەكەی، دۆخی سایكۆلۆجی و دەروونیی مرۆڤەكانە، وەرچەرخانی باوەڕ و متمانەیانە لە مرۆڤەكانەوە بۆ كاڵا و پارە و شتومەكەكانی دنیای مۆدێرن. ئەمەش وایكردووە ئەو جۆرە ڕەسەن و باڵایەی لە خۆشەویستی كە وەلی دێوانە و دانتە دروست دەكات، ئیتر نەیەتە ئاراوە و ئەوەی هەبێت جۆگەلەیەك لە خوێن و توندوتیژی خێزانی و سووك و چرووكبوونی خۆشەویستی و مانا و دەلالەتەكانی بێت.
ئەگەر چاوێك لە هۆكارەكانی توندوتیژی خێزانی بەشێك لە خێزانەكان و پرۆسەكانی هاوسەرگیری و جودابوونەوە لە تۆڕە كۆمەڵایەتییەكان و تەنانەت ژیانی ڕاستەقینەی كۆمەڵگەی خۆمان بكەین، وەك خۆری ڕوون بۆمان دەردەكەوێت كە خۆشەویستییەكان لە سەرەتادا بێ گەیشتن بە یەك و جێژوانی لەش و... حاڵەتی ئەفلاتوونییانەی خۆیان پێشان دەدەن، پاش ئەوەش كە دەچنە ژیانی هاوسەرایەتی و لە ناو ماڵێكدا پێكەوە دەژین، ڕووە تاریك و دزێوەكەی خۆشەویستیی بە مانا ڕەشە مۆدێرنەكەی دەردەكەوێت. ئەمەش لە زۆربەی حاڵەتەكاندا بەهۆی بێدەسەڵاتی و چەوسانەوەی لە مێژینەی ژنان لە كۆمەڵگە دواكەوتووەكاندا، لە زیانی ژنان كۆتایی پی دێت و بەداخیشەوە لە زۆر حاڵەتیشدا بە كوشتن و مەرگ كۆتایی دێت.
ئەمەی كە ژنان و ڕەگەزی مێ خۆیان بەشێك خەتابارن لە چوونەناو ئەم هاوكێشە ئەهریمەنییەوە، گومانهەڵگر نییە و دەبێت بیری دواڕۆژ بكەنەوە، چونكە ژیان تەنیا لێدانی دڵ بە ڕیتمێكی خێرای عاشقانە و وێنا چێژبەخش و تێپەڕە تەڕەكان نییە، بەڵكو ژیان بە بەهاداركردنی ئەو هەست و سۆزانەیە لە درێژەی پێكەوەژیانی ئەو دوو كەسەیە كە ناوی نراوە خۆشەویستی. ئەگەرچی ئەم باس و خواسانە پێشتریش كراون تا ئاستێك، بەڵام بەبۆچوونی من زۆر پێویستە ئێمە لە كوردستان ڕاوێژكارانێكمان هەبێت كە لەسەر ئەم بابەتانە بە بێ پەردە و ڕووپامایی قسە لەگەڵ هەردوولا (لە ڕەگەزی مێ و نێر و بنەماڵەكانیان) بكەن، سەردانیكردنی ڕاوێژكارانی خێزانی پێش هاوسەرگیریی بكرێت بە بابەتێكی پێویست، تا لانیكەم هەردوو لایەن كەمێك لەسەر دواڕۆژ و ئاسۆی هەست و خواستەكانیان بیر بكەنەوە.
ئەم ڕۆژانە ڕووداوی كوشتنی كچێكی 19 ساڵ لەلایەن مێردەكەیەوە (كە خۆی ژن و سێ منداڵی تری هەبووە!) كچە سەرەتا پێوەندیی سۆزداریی لەگەڵ هەبووە و دواتریش شووی پێ كردووە، پاش دووگیانبوونیش مێردەكەی منداڵەكەی پێ لەبار بردووە، تۆڕە كۆمەڵایەتییەكانی گرتەوە. ئەو كچە ئێستە زمانی وشكە و ئێمە هەر نزای خێری بۆ دەكەین، بەڵام هیچ گومانێك لەوەدا نییە كە هەم بنەماڵە و هەمیش خۆی و تەنانەت كۆمەڵگەش لەوەی كە بواریان داوە ئاوەها هاوسەرگیرییەكی لار و خوار و خێچ بكرێت بەرپرسن و دەبێت وەڵامدەرەوە بن! ئێمە تاكەی دەبێت وەك ژن خزمەتی خواستەكانی پیاوسالارانە بە خوێنی كچێنی و بە خوێنی ئینسانیمان بكەین؟ ئەویش لە ژێر ناوی خۆشەویستی یان ئەوین یان عەشق و هەر زاراوەیەكی ترەوە؟! ئێمە لەلایەك گیرۆدەی شەرەف و لەلایەكی تر قوربانی خۆشەویستیی هیستریایی پیاوانە و لە هەردوو قۆڵی ئەم جۆگەلەیەشدا خوێنمان چۆقەی دێت