گۆڕینی زمانی وانەكانی زانست و بیركاری لە كوردییەوە بۆ ئینگلیزی، سەرەڕای ئەوەی وەك دەستپێشخەرییەكی گرنگ لێك دەدرێتەوە، بەڵام مامۆستایان رووبەڕووی كێشەی جیاجیا دەكاتەوە.
مامۆستا س. ع لە قوتابخانەی چالاكی بنەڕەتی بە "وشە"ی راگەیاند، گۆڕینی پرۆگرامەكانی زانست و بیركاری لە كوردییەوە بۆ ئینگلیزی، ئامادەكاری تەواوی بۆ نەكراوە و كەسوكاری قوتابییانیش بەشێك دەبن لە بەربەستەكان بۆ گوتنەوەی بابەتەكان بە زمانی ئینگلیزی.
ئەو دەڵێ، "لە پشووی هاوین تەنیا مانگێك خولی راهێنان بۆ مامۆستایان كرایەوە لەبارەی پرۆگرامە نوێیەكە، ئەوەش ماوەیەكی كورت بوو، لەگەڵ ئەوەش گوتنەوەی وانەكە پێویستی بە داتاشۆ هەیە كە لە قوتابخانەكەی ئێمەدا نییە".
كێشەی بەشێك لە مامۆستایان لەگەڵ گۆڕینی وانەكانی بیركاری و زانست بۆ ئینگلیزی پێوەستە بە نەبوونی پێداویستییەكانی گوتنەوەی وانەكان لە قوتابخانەكاندا.
یەكێك لە مامۆستایانی بنەڕەتی بە "وشە"ی گوت، "ئەگەر پێداویستییەكان بەردەست بن، گۆڕینی وانەكان لە كوردییەوە بۆ ئینگلیزی هەنگاوێكی گرنگە، هەرچەند بەشێك لە مامۆستایان توانای گوتنەوەی وانەكانیان بە ئینگلیزی نییە و بەشێك لە كەسوكاری قوتابییانیش كە هیچ زانیارییەكی سەرەتایییان لە زمانی ئینگلیزی نییە، دیسان ناتوانن هاوكاری منداڵەكانیان بكەن".
هەردەوان نەقشبەندیكە منداڵەكەی لە قۆناغی بنەڕەتی دەخوێنێت بۆ "وشە" ئاماژەیدا، "گۆڕینی سیستەمی پەروەردە و ریفۆرم، لەهەموو كاتێكدا باشە، بۆ ئەوەی پرۆگرامە پەروەردەیییەكان لەگەڵ پێشكەوتنەكانی سەردەم بگونجێنرێن، بەڵام پێویستە پێش ریفۆرمەكە ئامادەسازی تەواو بكرێت بۆ جێبەجێكردنی".
نەقشبەندی زیاتر دەڵێ، "توێژەرانی پەروەردەیی ئاماژە بەوە دەكەن منداڵ لە قۆناغی سەرەتایی باشترە فێری یەك زمان ببێت نەك دوو زمانی جیا،چونكە لەو قوناغەدا منداڵ دەتوانێ زیاتر ئاشنایەتی بە پیتەكان و ئەدەبیاتی یەك جۆرە زمان ببێت و توانای وەرگرتنی دوو زمان ئەستەم دەبێت".
محەمەد حوسێن شەریفمامۆستا لە قوتابخانەی ئەیلوولی بنەڕەتی كوڕان پێی وایە، "بۆ گوتنەوەی وانەكانی بیركاری و زانست دەبێت مامۆستا پسپۆڕ بێت لە بابەتەكەی و شارەزایی تەواوی لە زمانی ئینگلیزیهەبێ".
ئەو دەڵێ، "لە پشووی هاوینە خولێكمان بینی، بەڵام وەك پێویست نەبوو،چونكە وادەكەی كەم بوو، هەروەها لایەنی مادی و مەعنەوی بە هیچ جۆرێك یارمەتیدەرنەبوو بۆ گەیاندنی بابەتەكە لەلایەن سەرپەرشتیاران كە خودی خۆیان بۆ پراكتیزەكردنی لە ناو هۆڵی وانەگوتنەوە لە ئاستێكی بەرزدا نەبوون، ئایا پۆلەكانی قوتابخانەكان شیاون بۆ ئەو گوڕانكارییە، كادرو مامۆستای پێویست لە بەردەستە كە ڕاهێنانیان پێ كرابێت و بە ئەزموونەوە بتوانن وانەكان بڵێنەوە".
لای خۆیەوە شۆڕش غەفووری گوتەبێژی وەزارەتی پەروەردەی حكوومەتی هەرێمی كوردستان بۆ "وشە" گوتی، "بە ئینگلیزی كردنی زانست و بیركاری یەكێكە لە گەورەترین دەستكەوتەكانی زانستی وپەروەردەی لە هەرێمی كوردستان، وەزارەتی پەروەردە هەنگاوەكانی گۆڕینی پڕۆگرامی وانەیبیركاری و زانست و دابینكردنی پێداویستییەكانی هەنگاو بە هەنگاو تا قۆناغی پۆلی دوازدە لەبەرچاو گرتووە".
لە هەرێمی كوردستان شەش هەزار و799قوتابخانە هەیە كە 126هەزارو 112مامۆستا و ملیونێك و706 هەزارو 509 قوتابی لەخۆ دەگرن. وەزارەتی پەروەردە200 هەزار پەرتووكی بۆسەرجەم قوتابخانەكان و 40 هەزارسی دی دابین كردووە كە مامۆستایان وەك هۆیەكانی فێركردن بەكاری دێنن.
بەگوتەی ئەحمەد قەرەنی بەڕێوەبەری گشتیی فێركردنی بنەڕەتی و باخچەی ساوایان،بە ئینگلیزی كردنی هەردوو وانەی بیركاری و زانست لە قوتابخانە حكوومییەكاندا هەنگاوێكی گەورەی هاویشتووە، "قوتابی لەڕووی فێركردن و زمانەوە لە قۆناغی بنەڕەتییەوە تا قۆناغەكانی زانكۆبە بناغەیەكی مەزن بنیات دەنرێت و پێوەندییەكی تۆكمە لە نێوان وەزارەتی پەروەردە و خوێندنی باڵا دروست دەبێت".
قەرەنی دەڵێ، "مامۆستاكان بە هەمان میكانیزمی بابەتە كوردییەكان دەتوانن پەیامی ئەو بابەتە بگەیەنن، تەنیا زمان جیاوازە، بە پێی بەرنامەی وەزارەت، ئەو مامۆستایانەیكە پسپۆڕییان لە بیركاری و زانستە گشتییەكانە، پێویستە بەشداری خولی شیاندن بكەن تا بتوانن هەردوو وانەكە بڵێنەوە".
هەولێر-سەروین شێخانی