میسر یەكێكە لە وڵاتە هەژارەكان كە خاوەن رێژەیەكی چڕی دانیشتوانە و دەگاتە زیاتر لە 95 ملیۆن كەس، بەوەیش بووەتە گەورەترین دەوڵەتی عەرەبی لە رووی ژمارەی دانیشتوانەوە و سێیەم لەسەر ئاستی كیشوەری ئەفریقیا لە دوای نایجیریا و ئەسیوپیا و بیابان زۆرینەی رووبەری ئەو وڵاتە پێكدێنێت، كۆمەڵگەی میسری بەهۆی قەرەباڵغی و هەژارییەوە بەدەست دەیان كێشەوە دەناڵێنێت، لەوانە نەخوێندەواری و هەژاری كە دیارترین رێگەیە بۆ خۆكوشتن.
بەم دواییە
ژنێكی میسری لە تەمەنی سەرووی 40 ساڵی خۆی هاویشتووەتە ژێر شەمەندەفەر لە میترۆی وێستگەیەكی ناوچەی داروسەلام، یەكەم هێڵی میترۆی قاهیرەی پایەتەختی میسر و هەر لە شوێنی رووداوەكەدا گیانی سپاردووە، پۆلیسی و كارمەندانی وێستگەكە پارچەی تەرمی ئەو ژنەیان لابردووە بۆ ئەوەی رێڕەوی شەمەندەفەرەكە چۆڵ بكەن و لە كاركردن بەردەوام بێت.
ئەحمەد عەبدولهادی، گوتەبێژ بەناوی كۆمپانیای میترۆی توونێلەكانی قاهیرە لەو بارەوە گوتی، شوفێری شەمەندەفەری ژمارە 213 لە وێستگەكە لە رۆژهەڵاتی قاهیرە بە كتوپڕی بینی كە ژنێك خۆی دەهاوێتە سەر هێڵەكانی ئاسنینی رێڕەوی شەمەنەدەفەرەكەوە كە جلێكی هاوشێوەی ناوچە میلییەكانی لەبەر بووە و بەو شێوەیە كەوتە ژێر شەمەندەفەرەكە و دەستبەجێ گیانی لەدەست دا.
لە ماوەی رابردوو كۆمەڵگای میسڕی تووشی چەندان رووداوی شۆككار بووە لە رێگای دووبارەبوونەوەی حاڵەتەكانی خۆكوشتن بە خۆخستنە ژێر شەمەندەفەرەوە، ئەوەیش بەهۆی خراپیی دۆخی ئابووری، بە تایبەتی لە 2016 كە میسر هەستا بە دابەزاندنی زیاتری بەهای دراوەكەی لە بەرانبەر دراوە بیانییەكان و بەوەیش كێشەیەكی گەورە لە نرخەكان دروست بوو و رێژەی هەڵاوسانی ساڵانە لە میسڕ گەیشتە 23.3% و رێژەی هەژارانیش بە پێی ئامارە فەرمییەكان گەیشتە 27%ی دانیشتوانی ئەو وڵاتە.
ئەوەی جێی تێبینییە كە ئاماژەیە بۆ ئاساییبوونی ئەو رووداوانە و زۆریان گەتەبێژ بە ناوی كۆمپانیای میترۆ داوای لەوانە كرد كە دەیانەوێت خۆیان بكوژن یان نەخۆشی دەروونیان هەیە، هەوڵ بدەن لە خۆكوشتن لە رێگەی میترۆكان دوور بكەونەوە كە دیاردەكە زیادی كردووە، كە بووەتە هۆی پەكخستنی، چونكە ملیۆنان میسری لە جموجۆڵی رۆژانەیان پشت بە میترۆكان دەبەستن، بۆیە نابێت بكرێنە هۆكاری خۆكوشتن.
هەر لەو زنجیرەی خۆكوشتنە لەبەر هۆكاری ئابووری و هەژارییەوە،
ئاسنگەرێكی میسری هەستاوە بە كوشتنی سێ رۆڵەكەی بە فڕێدانیان بۆ ناو رووباری نیل و دوای ئەوان خۆیشی فڕێداوەتە ناو رووبارەكەوە و لە ناوچەی رەوز فەرەج، ئەوەیش دوای كەلەكەبوونی قەرزەكان لەسەری بەهۆی گرانبوونی نرخی كەرەستە و كاڵا پێویستەكانەوە و تێپەڕبوونی بە تەنگژەیەكی دەروونی لە ئەنجامی ناكۆكی خێزانی لەگەڵ هاوسەرەكەیەوە كە ماڵەكەی بۆ جێهێشتووە.
دەزگا تەناهییەكانی میسر زانیاریان پێ گەیشت بە دۆزینەوەی تەرمی كەسێكی خنكاو لە تەمەنی پەنجا ساڵی كە لە رووباری نیل خنكاوە و دواتر دەركەوت كە وەك ئاسنگەر كاری كردووە و خەڵكی گەڕەكی سەلامە لە رۆژهەڵاتی قاهیرە و ئەو بەدەست تەنگژەیەكی سەختی دارایی تێپەڕ بووە، ئەوەیش بووەتە دروستبوونی تەنگژەیەكی دەروونی بەهۆی دۆخەكەیەوە كە نەیتوانیوە چیتر خەرجی منداڵەكانی دابین بكات، هاوكات تەرمی دوو لە منداڵەكانی دۆزراونەتەوە و سێیەمیش تەرمەكەی دیار نییە.
برای ئەو ئاسنگەرە لەبەردەم دادگا ئاماژەی كرد كە براكەی ناكۆكی لەگەڵ خێزانەكەی هەبووە كە ماڵەكەی بۆ جێهێشتبوو و لە دادگا سكاڵای جیابوونەوەی لەسەر تۆمار كردبوو، هاوكات ئەو كەوتبووە ژێر باری قەرزێكی زۆرەوە و ئەوان بەدواوەی بوون و توانای دابینكردنی خەرجی منداڵەكانیشی نەمابوو، هەموو ئەوانە پاڵیان پێوەنا بەرەو بڕیاری كوشتنی خۆی و هەرسێ منداڵەكەی كە بریتین لە عەمرۆی 10 ساڵ و محەمەدی هەشت ساڵ و مەلەكی حەوت ساڵ لە رێگەی فڕێدانیان بۆ ناو رووباری نیل.
ئەو برایەی ئاسنگەرەكە زیاتر گوتی، هاوسەرەكەی چەند ساڵێكە ماڵەكەی بۆ جێهێشتووە و سكاڵای جیابوونەوەی تۆمار كردووە بەهۆی لەكاركەوتنی و دانیشتنی لە ماڵەوە، هاوڕێیەكیشی كە بڕێك پارەی لا بووە لە لێكۆڵینەوەكان گوتی، بەر لە رووداوەكە بە منی گوتووە ئەگەر نەتوانم پارەی تۆ لە دنیا بگەڕێنمەوە، ئەوە لە رۆژی دوایی بۆتی دەگەڕێنمەوە.
تۆڕی عەرەبی بۆ زانیارییەكانی مافی مرۆڤ كە رێكخراوێكی كۆمەڵی مەدەنی میسرییە، لە ماوەی سەرتای ئەمساڵەوە تا مانگی هەشتی رابردوو 63 حاڵەتی خۆكوشتنی تۆمار كردووە، لەو كاتەی ئاماری ماڵپەڕی رێكخراوی تەندروستی جیهانی دەڵێت، لە میسر 88 حاڵەتی خۆكوشتن بۆ هەر 100 هەزار میسری هەیە، واتە ئەگەر ژمارەی دانیشتوانی میسر 100 ملیۆن كەس بێت، دەكاتە ساڵانە 88 هەزار كەس خۆیان دەكوژن.
لە سەرەتای مانگی ئەیلوولی ئەمساڵ پۆلیسی میسری تەرمی ئەندامانی خێزانێكی بە تەواوەتی و لە حاڵەتێكی شیبووەوە لەناو ماڵی خۆیان لە گوندێكی پارێزگای قلیوبیە دۆزیەوە، ئەوەیش دوای ئەوەی خەڵكی گوندەكە هەستیان بە بۆنێكی ناخۆش لەو ماڵە كردووە و دوای لێكۆڵینەوە دەركەوت كە تەرمی چوار منداڵ و باوكیان كە كرێكاری چێشتخانەیەكە لە حاڵەتێكی شیبووەوە لەو ماڵەدا هەیە و لە ماڵەكە نامەیەكیان لە پیاوەكەوە بۆ هاوسەرەكی جێی هێشتبوو، دۆزییەوە كە تیایدا نووسرابوو، خۆم دەكوژم، چونكە پارەم نییە لە منداڵەكانی خەرج بكەم.
هەڵكشانی دیاردەی خۆكوشتن تاك و بە كۆمەڵ لە میسر بەهۆی ئەو فشارانەیە كە هاووڵاتییانی ئەو وڵاتە دووچاری دێنەوە بەهۆی گرانی نرخی كاڵاكان و خزمەتگوزاری و بەرزبوونەوەی رێژەی هەڵاوسان و بێكاری، بەتایبەتی لە سایەی ئەو پڕۆگرامە سەختە ئابوورییەی حكوومەتی ئەو وڵاتە پێڕەوی دەكات بە لابردنی پاڵپشتی بۆ كاڵا و خزمەتگوزارییەكان.