قۆناغی دوای داعش و ئایندەی كوردستان

داعش ئەو رێكخراوەی كە بەهەر جۆرێك بێت یاخۆ درێژكراوەی هەر رێكخراوێكی تر بووبێت یان هەرچی، ساڵی 2014 دروست بوو، ئێمە لێرەدا باس لە بۆچوون و هزری داعش ناكەین، بەڵكو تیشك دەخەینە سەر قۆناغی دوای داعش، لەبەرئەوەی قۆناغێكی زۆر هەستیار و مەترسیدار دەبێت بەتایبەت لە عێراقدا، چونكە نەمانی داعش رەنگدانەوەی دەبێت لەسەر زیاتر قووڵبوونەوەی ململانێ تایفی و ئیتنیكی و مەزەوییەكان لە عێراقدا، ئەمەش بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە ئێستە هەموو لایەنەكان سەرقاڵن بە لەناوبردنی داعش بە پاڵپشتی هێزی هاوپەیمانان، واتە لە كۆتای داعش لە عێراق نزیك بووینەتەوە و مووسڵ كە پایتەختی خەلافەتی تیرۆرستانە دەگیرێتەوە. دواتر دوو سیناریۆ دێنە پێشەوە كە بەم شێوەیەن:

مەبەست لێرەدا روودانی شەڕی تایفی و مەزەوی و ئیتنیكییە لە نێوان هێزەكانی  پێشمەرگە و هێزە عێراقییەكان، بەتایبەت حەشدی شەعبی، چونكە تا ئێستە هەرێمی كوردستان گرفتی هەیە لەگەڵ حكوومەتی ناوەند لەسەر دیاریكردنی سنوور. هەرچەندە بەگوێرەی دەستووری عێراق ساڵی 2005  سنووری كوردستان دیاری كراوە، بەڵام واقیع سەلماندی حكوومەتی ناوەند ئەوەندە پابەند نییە بە دەستوورەوە، بۆیە لەم قۆناغەدا كوردستان كاتێك بانگەشە بۆ سەربەخۆیی دەكات و هەروەها ناوچە كێشە لەسەرەكانیش لەژێر دەستی داعش رزگار دەكات و ئێستە لەژێر كۆنترۆڵی هێزی پێشمەرگەدان، ئەمە دەبێتە هۆی هەڵگیرساندنی شەڕێكی خراپتر لە شەڕی داعش. چونكە حكوومەتی ناوەند ئەمە قبووڵ ناكات كە ئەو ناوچانە لەژێر كۆنترۆڵی پێشمەرگەدا بمێننەوە، لە بەرامبەردا پێشمەرگەیش پاشەكشە قبووڵ ناكات چونكە خوێنی زۆری بۆ رشتووە، هەروەك لەوەتەی لە سەركردەكانی كورد دەبیستین، ئاماژە بەوە دەكەن كە ئامادە نین ئەو ناوچانە چۆڵ بكەن و بیدەنەوە دەست هێزی عێراقی.

ئەم روونكردنەوانەی سەرەوە وا دەكات شەڕێكی خوێناوی لە نێوان هێزەكانی عێراق و هێزی پێشمەرگە روو بدات. دەوڵەتانی ناوچەییش زیاتر ئاگرەكە خۆش دەكەن بۆ ئەوەی كوردستان نەگات بە قۆناغی جێگیر و دەوڵەت دروست نەبێت. ئەمەش وا دەكات كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی هەوڵ بدەن بۆ ئاساییكردنەوەی بارودۆخەكە لە ناوچەكەدا، بە دروستكردنی دەوڵەتی كوردستان شەڕەكە كۆتای پێ دێت. بەدوای ئەوەدا عێراق تووشی پارچە پارچەبوون دەبێت، چونكە قووڵبوونەوەی شەڕی مەزەویشی بەدوادا دێت و دۆخەكە بەرەو هەڵوەشاندنەوەی عێراق دەڕوات.

لێرەدا هەرێمی كوردستان رووبەڕووی تەنگژەیەكی زۆر گەورە دەبێتەوە جگە لە تەنگژەی دارایی كە ناتوانێت بەرگەی بگرێت، لەگەڵ ئەمەشدا تووشی تەنگژەی ناوخۆیی دەبێت، واتا لێكترازانی لایەنەكان، ئەوەی كە ئێستە دەیبینین كە هەندی لایەن ئەوەندەی مەیلیان بەرەو بەغدایە، ئەوەندە مەیلیان بەرەو سەربەخۆیی نییە، چونكە پێیان وایە هێشتا كاتی سەربەخۆیی نەهاتووە، ئەمەش دەبێتە هۆی ئەوەی كوردستان ناوچە جێناكۆكەكان رادەستی حكوومەتی ناوەندی بكات، واتا گەڕانەوە بۆ دۆخی پێش داعش. هەرێمی كوردستان بە رێككەوتن لەگەڵ بەغدا و لە ڕێگەی بەغداوە مووچەی فەرمانبەران دابین دەكات، چونكە ئەگەر بەغدا بەقەرز وەرگرتنیش بێت، تا ئێستە نەیهێشتووە مووچەی فەرمانبەران دوا بكەوێت، هەر ئەمەش دەبێتە فشارێك لەسەر حكوومەتی هەرێم لەلایەن خەڵك و هەندێك لایەنەوە كە وا لە حكوومەتی هەرێم دەكات هەنگاو بۆ دواوە بنێت و بگەڕێتەوە بۆ بەغدا.

هەرچەندە ئەگەری تریش هەن، بۆ نموونە دابەشبوونی عێراق بۆ سێ‌ هەرێمی فیدراڵی /كورد و شیعە و سونە/، بەڵام ئەم سیناریۆیە لاوازە، چونكە لێرەدا كێشەی كەركووك و مووسڵ زەق دەبێتەوە و توركمان و مەسیحییەكانیش هەر لایەنە و داوای هەرێمێك بۆ خۆیان دەكەن، بەڵام ئەم دوو سیناریۆیە زیاتر خۆیان زەق دەكەنەوە لە گۆڕەپانی سیاسیدا.