یەكەم/ گرێی دڵت بكەرەوە
لە حیكمەتیكدا هاتووە، "لە دیداری نامۆ و نەناسیاواندا ترس وەلا نێ". ئەمە ڕەنگە بۆ نووسەر و نووسینیش هەروا بێت، بەو پێیەی زۆربەی خوێنەرەكانی نامۆ و نەناسیاون. بەهەرحاڵ، نووسین شەڕێكە لەگەڵ خۆم و بۆ خۆم دەیكەم، نەك ئاهەنگێك بێت بۆ تۆ بیگێڕم، هەر لەبەرئەوەیشە دڵی تۆم بۆ ڕازی ناكرێ، چونكە لە خۆم دەدوێم. بۆیە نیگەران مەبە، كێ دەڵێ خەمەكانمان یەك و خۆشییەكانمان هاوشێوەن؟
ئا تۆش كە گوایە خۆت لە ئاوێنەی وشەكانمدا دەبینیتەوە، ڕاستییەكەی هۆیەكەی ئەوەیە كە دەرەقەتی زمان نایەیت، یان ئەوەتا ماشێنی خەیاڵت لەكار كەوتووە، دەنا ئاوێنەنمای تۆیش نیم. دەی ئەو دەمەی خەیاڵت دەفڕێ و زمانت دەپژێ، ڕەنگە دژی خۆم و بۆچوونەكانیشم بوەستیتەوە.
دووەم/ یار و نەیار لە هاوكێشەی سیاسیدا
لە هاوكێشەی سیاسەت و كاری سیاسیدا، هەمیشە شوێن و ڕۆڵی یار و نەیار، دووریی و نزیكیی، بۆشایی نێوانیان بەرمەبنای بەرژەوەندی و هەلومەرجەكانی ململانێ دەگۆڕێت.
ڕاستییەكەی سیاسەت بە پێوەر و لەسەر بنەمای ئەخلاق و مۆڕال هەڵناسەنگێنرێت، چونكە گەڕان بە دوای دۆست لە سیاسەتدا، پرسێكی ئەخلاقیی و مۆڕاڵیی نییە، بەڵكو پێوەستی گۆڕانی بەرژەوەندی و هەلومەرجی هاوپەیمانێتییە.
بۆیە دەبێ ئەوە بە ئاسایی وەربگیرێ، كاتێك هاوپەیمانییە سیاسییەكان دەگۆڕێن، شوێن و پێگەی یار و نەیاریش دەكەوێتە ژێر كاریگەریی ئەو گۆڕانكارییە لە بەرژەوەندییەكاندا.
دیارە من باسی ململانێی سیاسیی سروشتی نێو هێزە سیاسییەكانی ناو هەناوی یەك كۆمەڵگە دەكەم، نەك (ناپاكیی). بۆ نموونە: جیاوازیی نێوان 16ی ئۆكتۆبەر و 17ی شوبات، ئاسمان و ڕێسمانە. واتە ئەم دوو ڕووداوە هەرگیز بە یەك پێوەر ناپێورێن. چونكە یەكەمیان خیانەتی نەتەوەیی و دووەمیان گەمەیەكی سیاسی بوو.
سێیەم/ بەبێ بۆنە
مێژوو پڕە لە ئەزموونگەلی ڕاپەڕین كە تێیاندا (ڕا) بۆ زۆرینە و (پەڕین) بۆ كەمینە بووە. دیارە مەرجیش نییە (پەڕین) بەردەوام دیوە سێكسییەكەی بێت، ئاخر پەڕین هەیە ئازاربەخش و جاڕسكارە. بۆ نموونە، پەڕینی (مێشەكەر) بە قورگدا، مرۆڤ لە دەنگ و (ڕا)ش دەخات.
بە كورتی و بە كوردی، لە زۆر لەو ئەزموونانەی ناو مێژوودا خەڵك ڕاپەڕینی كردووە، كەچی كەم و زۆر، لە (ڕا) و (پەڕین)یش بوون. چونكە خێر لە (پەڕین)ی كەمینەدا بووە كە بە هەموو ئەعزایەكیان و بە هەموو شتێكدا (پەڕی)ون، لە كاتێكدا دەنگ هەڵبڕین و (ڕا)ی زۆرینە، تەنیا بۆ خۆیان ژنەوتویانە و دەیژنەون. ڕێك وەك ئەوەی لە ئەشكەوتێكدا هاوار بكەیت، دەنگدانەوەكەی تەنیا بۆ خۆتە.
چوارەم/ گرێبەستەكەی ڕۆسۆ
سەروەریی و شكۆمەندیی مرۆڤ لە سەرووی هەر شتێكەوەیە، ئەوە بۆیە هیچ كەس و هەرگیز، لە سای بە سەروەركردنی كەسێكی تر بەسەر خۆیدا، شكۆمەند نەبووە.
هەروا ئاسان نییە مرۆڤ بڕوا بە خۆی بهێنێت گرێبەستی لەگەڵ فڵان كەس و فیسار هێز هەیە، چونكە گرێبەست لە بەرانبەر مافدا دەكرێ. دەی لەوە گاڵتەجاڕیتر نییە، لەوپەڕی بێ مافیتدا بڵێیت، دەستبەرداری بڕێ لە ئازادی و مافەكانم دەبم.
مرۆڤ وەك مرۆڤ، لە بەردەم تەنیا یەك ئەگەر و بژارەدایە و بەس، بژارەی بە خاوەن دەركەوتن لە بوون و بەها و سەروەریی و شكۆمەندیی مرۆییانەی خۆی. بەبێ ئەوە، هیچ شكۆ و سەروەریی و بوونێكی تر بەهای نییە.
ڕاستییەكەی ئەوەیە مرۆڤ نابێ درۆ لەگەڵ خۆیدا بكات، چونكە هیچ شتێك، تەنانەت نیشتمانیش بەبێ بوونی مرۆڤی شكۆمەند، مانا و بەهاكەی دەگرێت، نیشتمان وەك جیۆگرافیا و یادەوەریی نا، بەڵكو وەك سیستم.
ئەمە كرۆكی بابەتەكەیە و پێویستە بە بیر دەسەڵاتدارانی بهێنیتەوە كە "دەسەڵاتێكی باش، پێویستی بە چوار كەسە بۆ مانەوە و بەردەوامیی: خەزنەدارێكی ئەمین، دادوەرێكی بوێر و دادپەروەر، پۆلیسێك مافی بێدەسەڵاتێك لە ستەم و یاساشكێنیی دەسەڵاتدارێك جیا بكاتەوە و هەواڵگر و پۆستەبەرێكی ڕاستگۆش، هەواڵی ئەو سێ كەسە بە دروستی بگەیەنێتە فەرمانڕەوا" حەكیمێك.
پێنجەم/ ئێمە باشتر نین
بەهەرحاڵ، "نیشتمان پڕیش بێت لە گۆرانیی ناخۆش"، هێشتا بەشی ئەوە لووتكەی سەركەش، نسێی قەدپاڵ، بناری سەوز، مێرگی تەڕ، دۆڵی فێنك، گڤەی با، هاژەی چەم، خوڕەی ئاو، چریكەی مەل و زۆری تری هەن كە دیمەنی ڕەنگین و ئاوازە دڵگیرەكانیان، ئارامیی، ئۆقرەیی، دڵنیایی بە مرۆڤ دەبەخشن.
تۆ دەتوانی ڕیز تێك بدەیت و بە تەنیا ڕێ بكەیت. بە چاوی دڵت، نەك بە چاوی سەری ئەوان بڕوانیت. بەدەم ئاوازی خۆتەوە سەما بكەیت و خەیاڵت لای گەرەلاوژە نەبێت و نیشتمانەكەتت خۆشبووێت.
بە كورتی، بۆ ئەوەی نیشتمانت وەك شوناس و یادەوەریی خۆشبووێت، پەڕینی بێ ڕا و گرێبەستی بێ ماف، دەچنە پەراوێز.
ئاخر كە نیشتمانت خۆشویست، سەری خۆیشت هەڵبگریت، ڕۆحت هەر لە نیشتمان دەمێنێتەوە. سەرت دەڕوا و ڕەگی یادەوەریت لە نیشتمان دەچەقێت.
ئەگەر بتەوێ لە ناوەوەی نیشتمان، یان لە دەرەوە و دووری نیشتمانیش بیت، دەتوانی نیشتمانت خۆشبووێت. چونكە خۆشویستنی نیشتمان بە مانەوە، یان سەرهەڵگرتن نییە، بەڵكو هۆشیارییە. ئەوە بۆیە دەشێ تاراوگەنشینێك لە نیشتماننشینێك، نیشتمانی خۆشتر بووێت، پێچەوانەكەیشی هەر ڕاستە.
بۆیە نە لە ڕقی داگیركەر نیشتمانت خۆش بووێت، نە لە داخی گەندەڵیی و بێدادی لە نیشتمان بڕەنجێ و سەركۆنەی بكە. ئەگەر بەم دوو پێوەرە مامەڵە لەگەڵ نیشتماندا دەكەیت، درۆ دەكەیت بڵێیت نیشتمانم خۆش دەوێ!
چونكە ئەوەی نیشتمانی خۆشبووێت، جا لێرە بێت یاخۆ لەوێ، بەردەوام ئەو پرسیارەی (تیۆدۆر هرتزل) لە خۆی دەكات: ئایا دەتوانین خەون بە ڕۆژگارێكی باشترەوە ببینین؟