دەستوورناسی..
دەقە دەستوورییەكان وەك هەموو دەقەكانی تری رێسا یاساییەكان زادەی توانا و هزری مرۆڤن، دەربڕی بارودۆخە سیاسی و كۆمەڵایەتی و كولتووری و ئابوورییەكانی كۆمەڵگەیە، جیا لەوە رۆڵی یاسادانان و پسپۆرانی داڕشتنی دەقە یاساییەكان جێیان بەدەردەكەوێت كە بەجۆرێك بخرێتە بەردەست كە سەلامەت و شیاوی جێبەجێكردن بێت.
لەبەرئەوەی جگە لەوەی یاسا لە سەرەتادا پێویستییەكی كۆمەڵگەیە بۆ رێكخستنی بابەتێك و لە بوارێكی دیاریكراودا، پێویستی بە بیرۆكەی چارەسەرییه بۆ داهاتوو، ئەویش خۆی دەبێنێتەوە لە دید و پێشبینی و میكانیزمی بەردەست، بەڵام هەموو ئەمانە پێویست دەكات لە چوارچێوەی وشە و دەستەواژە و سیاقێكدا بەرجەسته بكرێت و له شێوەی رێسای یاساییدا دابڕێژرێت.
هەركاتێك كەلێن هەبوو لە پرۆسەی داڕشتن یان ئاستی داڕێژەران لە جێی پێویست نەبوو، یان دووربینی ئامادەكاران كورتبڕ بوو، نەنگییەكانی داڕشتنی دەقە یاسایی و دەستوورییەكان خۆیان دەنوێنن، بە تایبەتی لە ساتەوەختی جێبەجێكردن و دنیای كردەییدا راستی و دروستی ئەم بابەتە بەرجەستە دەبێت.
بەشێك لە كێشە دیارەكانی دنیای كردەیی و جێبەجێكردنی رێسا و دەقە دەستوورییەكان، دەگەڕێتەوە بۆ ساتەوەختی داڕشتن و پرۆسەی دەقنووسی مادە و بڕگە و دەستەواژەكانی دەستوور و كەم دیقەتیی ئامادەكاران و نەبوونی شارەزایی و پسپۆریی وردی بابەتییانە، هەموو ئەمانە سەردەكێشن بۆ (دژیەكی دەقەكان، ناڕوونی دەستەواژە و وشە بەكارهاتووەكان، بەكارهێنانی زاراوەیەك كە هەڵگری زیاتر لەیەك مانا بێت، بەكارهێنانی زیاتر لە یەك وشە بۆ هەمان مەبەست).
بۆ چارەسەری ئەم بابەتە و یەكلاكردنەوەی كێشە و دیاریكردنی مەبەست و ویستی راستەقینەی یاسادانەری دەستووری، پێوەست دەكات راڤەی ئەو دەقە دەستوورییانە بكرێت و ئەو وێستگەیە تێبپەڕێنرێت كە پرۆسەی دەستووریی تێدا قەتیس دەمێنێت، بە هۆی نەبوونی دەرفەتی جێبەجێكردنی وابەستەی كێشەكانی داڕشتنی دەقەكان.
لە رێكخستنی دەستووریی بەركاردا لە عێراق، ئەركی راڤەكردنی دەقە دەستوورییەكان بە دادگای باڵای فیدرالی سپێراوە وەك لە مادەی (93/پانیا) بە روونی ئاماژەی پێ كراوە، لە میانەی تایبەتكارییەكانی دادگاكە و بەدەق هاتووە : (تفسیر نصوص الدستور) هەرچەندە دادگای باڵای فیدراڵی ئەم تایبەتكارییەی لە ساتەوەختی پێكهێنانیدا بە پاڵپشتی دەستووریی 2004 (یاسای بەڕێوەبردنی دەوڵەتی عێراق بۆ قۆناغی گواستنەوە)، یاسای ژمارە (30)ی ساڵی (2005)ی هەمواركراوی رێكخەری وردەكاریی كار و پێكهاتە و تایبەتكارییەكانی دادگاكە ئاماژەی بە راڤەكردنی دەستوور نەدابوو.
دەكرێ لە رێی دادگای باڵاوە و لە چوارچێوەی داوا دەستوورییەكان، ئاراستەی فەرمانڕەوایی و ماف و پێگە چەسپاوە دەستوورییەكان بەلاڕێدا ببرێت
گرنگی و هەستیاریی ئەم بابەتە لەوەدا دەردەكەوێت كە دەكرێ لە رێی دادگای باڵاوە و لە چوارچێوەی داوا دەستوورییەكان، ئاراستەی فەرمانڕەوایی و ماف و پێگە چەسپاوە دەستوورییەكان بەلاڕێدا ببرێت، یاخۆ ئەوەندە مەترسی لێ چاوەڕوان دەكرێت، لە میانەی لێكدانەوەی ویست و خواستی یاسادانەری دەستووری لە رێی راڤەكردنی دەقە نادیار و فرەمانا هەڵگرەكان، هەمواری دەستووری لێ بكەوێتەوە بەبێ ئەوەی هیچ رێكارییەكی تایبەت بە هەمواركردنی دەستوور بگیرێتەبەر.
جێی ئاماژەپێكردنە پێویستە یاسادانەری دەستووری هەرێم و لە كاری ئایندە و چاوەڕوانكراویان لە میانەی پرۆسەی دەستوورسازیدا، پاش رێككەوتن و بەیەكگەیشتنی لایەنە بەشدارەكانی ئامادەكاری دەستوور، كار و هونەر و زانستی داڕشتنی دەقە دەستوورییەكان فەرامۆش نەكەن، هەوڵ بدەن لە رێی لیژنەیەكی پسپۆر بە داڕشتنی دەقە دەستووری و یاساییەكان، مانا و ئایدیا و ناوەڕۆكی رێككەوتنی نێوانیان لە چوارچێوەی دەستەواژە و رێكخستن و ئەندازەسازی دەستووریی دروستدا بەرجەستە بكەن.