یادێك لە ڕادەستكارانی هەرێم و ختووكەدەرانی بەغدا

لە حاڵێكدا تا دێت دەستدرێژی و یاساشكێنی گرووپە لە یاسادەرچووەكانی عێراقی و نزیك لە حەشد و چوارچێوەی هاوئاهەنگی و بەرەی مقاوەمە، بۆ سەر هەریمی كوردستان چڕتر دەبێتەوە تا شوێنێك كە بەرپەرچدانەوەكانی ئەمەریكا و هاوپەیمانان، دەشێت وەك نیشانەی هاتنەسەر خەتیان بەشێوەی رژدتر و جیاوازتر بخوێنرێتەوە، نابێت ئێمە ئەو گوتارە لە بیر بكەین كە لە دروستكردنی ئەم دۆخە بەرپرسن و بەشێكی زۆر لە هاندان و ختووكەدانی ڕۆحی فاشییانەی نوستووی بەغدا، سەرپشك و چاوساغ بوون.

بەر لەوەی مەبەستم چوار پێنج كەسی دیاریكراوی ناو یەكێتیی نیشتمانی و فراكسیۆنەكەیان لە بەغدا بێت، مەبەستم ئەو گوتارەیە كە ئێستەش بەشێوەی ژێرەوانكی و نهێنی سڵ ناكاتەوە لە ملكەچی لە هەمبەر بەغدا، هێشتا لەو وەهمەدا دەژی كە پابەندبوون یان باشترە بڵێین دەربڕینی پابەندیی و سوێندی چەند بارەیان بۆ یاسای عێراقی، لایەنی دژە كوردی بەرانبەریان پێملی یاسا و مەدەنییەت دەكات، ئەوەی تۆزێك سیاسەت لە ئەرزی واقیعدا بخوێنێتەوە، دەزانێت لە پاش 2003ەوە و دوای چەند ساڵ بەسەر حوكمی نوێی عێراق، هاوپەیمانی و هاوبەشییان لەگەڵ كورد شكستی هێنا و ڕۆحی فاشییەت لە سوننەوە گوازرایەوە بۆ شیعە. ئەوەی سەدام بە دڕندەیی و مەكینەی سەربازی و كیمیایی كردی، ئەمان لە ڕێی یاسا و چاوبەستكاریی نووسراو و فێڵ و تەڵەكەی سیاسیی دەیكەن، بۆ ئەمەش مێژوویەكی پڕ و چڕ و دەوڵەمەندیان لە وڵاتێكی هاوپەیمان لە ڕووی ئایدۆلۆجی و باوەڕەوە لە بەردەست بووە كە ئەویش كۆماری ئیسلامییە. 

بۆیە دەبێت ئەم دۆخە و ڕەشۆداماڵینی ئەم هێزە لە یاسادەرچووانە، بە رژدی و مەترسی بخوێنینەوە، تا ئامادەی پێشهاتەكانی بەردەم بین. بۆ ئەمەش پێویستە زیاتر عێراق و كایەكانی بخوێنینەوە، چاوێكیشمان لەو گوتارە ڕادەستكارە بێت كە پاش ئەو هەموو ناپاكی و پشتكردنە لە گوتاری كوردستانی و بەرگری لە ڕادەستكردنی هەرێم و دەسەڵات و نەوت و یاساكانی دیار نییە لە كوێن، نایەن وەڵامی ئەم پرسیارە بدەنەوە، دەی باشە هەموو شتێكتان ڕادەست كرد و نەوت و بودجەتان پێشكەش كرد، كوا ناردنی مووچە و بەجێگەیاندنی بەڵێنە یاساییەكانیان؟ ئایا ئەم خیانەتە گەورەیە دەكرێ، بە ئاسانی فەرامۆش بكرێت؟. 

هەموومان باش لە بیرمانە كە دوای ئەو تێپەڕاندنە پڕ كەلێن و پڕ ئاڵنگاری و كێشەیەی بودجەی عێراق لە پەرلەمانی عێراق، وردە وردە بۆ ڕای گشتیی ئاشكرا دەبێت كە پێكهاتی دەسەڵات لە عێراق و پابەندیی لایەنە سیاسییە عەرەبییەكانی عێراق بە یاسا و مەدەنییەت و سازان، تەنیا وەهمێكی گەورەیە كە هێندە لەسەر زاران و ناو میدیاكانەوە دووپات بووەتەوە، بۆ خەڵكانێك قبووڵ كراوە و لایان وایە عێراق بە ڕاستی خەریكە سیستمێكی نوێی دەسەڵات لە پاش بەعس و تەنانەت پاش مەلیكەكان تاقی دەكاتەوە، بەڵام مەخابن ئەمانە هەمووی وێنەكێشانی میدیایی و خیتاب و قسە و لێدوانی لایەنە سیاسییە بەرژەوەندیدارەكانن لە عێراقێكی نەبوو و وەهمی. 

ئێمەی‌ كورد ئەگەر ئەم نیوە وشیارییەمان هەیە بە نیسبەت ئەو زەلكاوەی كە ناوی نراوە عێراق، بەهۆی ئازار و ژان و برینە قووڵ و لە بن نەهاتووەكانمانە، ئەگەرنا عێراق هێشتا پێكهاتێكی خێڵەكی و بەدەوییانەی هەیە و لە سەتان ساڵ پێش ئێستەدا دەژی، بەڵام بە یەك جیاوازیی سامناك و گرنگەوە، ئەویش ئەوەیە ئەمانە لە باتی حوشتر، تانك و فڕۆكە و زرێپۆشیان هەیە، بەڵام مێشك و تێگەیشتن هەر ئەو ڕەگەزپەرستی و ئەو خۆ بە زلزانییەیە كە پێغەمبەری ئیسلام لەسەری لۆمەیانی كردووە و پێی گوتبوون، جیاوازییەك نییە لە نێوان عەرەب و عەجەمدا مەگەر لە تەقوادا.

 دەی ئەگەر وایە و تۆزێك بە ویژدانەوە قسە بكەین، ئەو كرێكارەی كە بە ڕەنجی شانی خۆی لە كوردستان ژیانی دابین دەكات بە تەقواترە یان ڕەیان كلدانی؟ ئەو منداڵە بۆیاخچییەی كە هەوڵ دەدات شتێك یارمەتی بنەماڵەكەی بدات تا باری ژیان لەسەر شانی باوكی قورسایی كەمتر بێتەوە، بەتەقواترە یان یوسف كیلابی؟ و... دیارە مەبەستی من بەگشتی ئەو داڕمان و كەوتنە یەك لە دوای یەكەی وڵاتێكی لێكهەڵوەشاوە و كولتوورێكی ماوەبەسەرچووە، بەڵام هێشتا ناوی عێراقێكە لە ناو ڕایەڵە كۆن و بەدەوییەكانی كولتووری كۆنی نیمچەدوورگەی عەرەبیدا دەژێت، زۆر سەیر و مایەی داخە ئەمانەی كە ئێستە بە هاوكاریی ناپاكەكانی ناوخۆ، بڕیار لەسەر بودجەی ئێمە و نەوتی وڵاتی كوردستان دەدەن، هەموویان سەردەمێك مێوانە بە ناو ئۆپۆزسیۆنە مشەخۆرەكانی خوانی هەولێر و پارتی دیموكرات بوون، بەڵام كوا یەك تۆز شەرەف و ئینتیما و نمەكناسییان؟.

ڕەنگە هەندێك بڵێن ئەمە سیاسەتە و سیاسەت بێ باوك و دایكە، تەنانەت ئەگەر ئەم پێناسە سواو و ڕەشۆكییەش قبووڵ بكەین، پاساوی ئەوە نادات یوسف كیلابییەكی بێ ناسنامە بێت و گاڵتە بە هەوڵی مەدەنییانە و دیموكراسیی حەكیمانەی كورد بكات، یان پاساوی ئەوە ناداتەوە كە لە كاتی تێپەڕاندنی یاسای بودجەدا لە دژی زیادەی پارەی نەوتی خۆمان، نەوتی هەرێمی كوردستان، دژمان بوەستنەوە و بە پێ بڕۆنە سەر مێز و كورسییەكان و كولتووری لە مێژینەی بیابان و باوباپیرانیان بۆمان زیندوو بكەنەوە.

 كاتێك لە پەرلەمان باسی گواستنەوەی 17 هەزار مامۆستا و فەرمانبەر لە كەركووك كراوە، هەر كە ناوی "اقلیم كردستان" هاتووە، سوننەكان بەپێ ڕۆیشتوونە سەر مێزەكان و نەیانهێشتووە سەرۆكی پەرلەمان دەقی یاساكە بخوێنێتەوە، دواتریش كە باسی گەڕاندنەوەی پارەی زیادەی نەوت وەك بەشێك لە گەڕاندنەوەی پاشەكەوت كراوە، فراكسیۆنەكانی شیعە بە توندی لە هەمبەریدا وەستاونەتەوە. ئەمانە ئەو هێز و لایەنانەن كە ڕادەستكارانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، لە گەڵیاندا بوو بە برابەش و هاوخوان و ملكەچیان بوو، ئێمە دەبێت دیسان سەرنجی یاریكەرەكانی شانۆی سیاسیی عێراق بدەین و باش ورد بینەوە كە ئەمانەی وا قات و بۆینباخیان بەستووە، نوێنەری ئایدۆلۆجی و فیكرەیەكی سیاسیی دیموكرات نین، ئەمانە هەر ئەو عەگاڵ و دیشداشەپۆشانەن كە ئەنفالیان دروست كرد، ئەمانە هەر ئەوانەن بێدەنگییان لە هەمبەر جینۆسایدی كورد هەڵبژارد، ئەمانە هەر نووری مالیكییەكانن كە یەكەمجار بڕینی قووتی خەڵك و مووچەی هاووڵاتییانی كوردستانی دەست پێ كرد و یەكەم ڕچەی شۆڤێنیزمی عێراقی پاش 2003 ئەو شكاندی.

 جا ئەمانە تەنیا ئەو شتانەن كە بە چاو و عەقڵی سەر دەبینرێن، ئەگەرنا چاوێك لە دەقی بودجەی عێراق بكەین، جگە لە شۆڤێنیزم و خۆتەیاركردنێكی تر بۆ هێزگرتنەوەیەكی سەربازیی كوشندە و بوون بە مەكینەیەكی نوێی بەعسئاسا، هیچی تری تێدا نابینینەوە، با چاوێك بە بەراوردی بودجە و پێدراوەكانی هێزی پێشمەرگە و سوپای عێراق لە بودجەدا بكەین. كۆی بودجەی پێشمەرگە 228 ملیار و 304 ملیۆن دینارە، بۆ كڕینی چەك بۆ پێشمەرگە هیچ بڕە پارەیەك دانەنراوە. كەمترین مووچەی پێشمەرگە 501 هەزار دینارە. لەولایشەوە كۆی بودجەی سوپای عێراق نۆ تریلیۆن و 763 ملیار دینارە كە لەگەڵ ئەوەی پێشمەرگە هەر بەراورد ناكرێت و بیركردنەوە لە بەراوردی جۆرێك ناعەقڵانیی بوونە. كڕینی چەك بۆ سوپای عێراق یەك تریلیۆن و 913 ملیار دینارە كە ئەمە بە بەراورد بە پارەی تەرخان كراوە بۆ كڕینی چەكی پێشمەرگە كە سفرە.

ئەم ئامار و ژمارانە هیچ شتێكیان نەهێشتووەتەوە بۆ باسكردن، تەنیا ئەوە نەبێت كە ئێمە لە ڕۆحییەتی دیموكراسییانە و شارستانیی خۆمانەوە، وامانزانی كولتوورێكی پووكاوە و بیابانی دەتوانێت بەپێی پێوەر و بەها نوێكانی سەردەم، چاو لە دنیایەك بكات كە خۆی كاولی كردووە، بەڵام مەخابن ئەمە تەنیا دڵسافی و مرۆڤدۆستیی كولتووری ئێمەیە كە جێی ڕەخنەیە بەم شێوەیە، لەولایشەوە داخی لە هەموو گرانتر ئەو ڕادەستكارانەن كە نەك تەنیا چوونەتە كۆشی گەرمی ئەوانەوە، بەڵكو شەڕی ئەوە لەگەڵ ئێمە دەكەن كە بەغدا ڕووگەی ئاوات و چارەسەریی كێشەكانیانە. ئێستە و پاش ڕادەستكردنی خۆیان بە بەغدا، كایەكانی ڕادەستكاران لە كوێن كە هەواڵێكی بەڵێنەكانی بەغدا و دەسكەوتەكانی خۆیانمان پێ بگەیەنن؟