كتێبی (دهستدرێژیكردنه سهر مێشك: دهروونناسی كۆنترۆڵكردنی بیركردنهوه، شێواندنی مێشك و شوشتنی مێشك) له نووسینی جوست ئهبراهام ماوریتز مێرلۆ، تێڕوانینێكی قووڵ له شێوازهكانی كۆنترۆڵكردنی دهروون دهخاته ڕوو كه ڕژێم و گرووپه تۆتالیتارییهكان بۆ زاڵبوون بهسهر تاك و كۆمهڵگهدا بهكاری دههێنن. له چوارچێوهی كۆمهڵگهی كوردیی له ههر چوار پارچهی كوردستان دهكرێ ئهم بیرۆكانه جێبهجێ بكرێن، بۆ ئهوهی تێبگهین كه چۆن لایهنه توندڕهوهكانی وهك (پهكهكه) و گرووپه ئیسلامییه میانڕهو و توندڕهوهكانی تر، كهرهستهی دهروونی و سیاسییان قۆستووهتهوه بۆ ئهوهی زاڵ بن بهسهر مێشكی تاكهكاندا، بهتایبهتی له ژێر ڕۆشنایی ململانێ نهتهوهیی و سیاسییهكان.
بیرۆكه سهرهكییهكانی كتێبهكه و بهكارهێنانیان بۆ پرسی كورد لهلایهن داگیركهرانی كوردستانه
1. چهمكی كۆنترۆڵی دهروونی
مێرلۆ ڕوونی دهكاتهوه كه كۆنترۆڵی دهروون له ڕێگهی پهروهرده و میدیا و پڕوپاگهندهوه بهدهست دێت كه ئامانجیان ملكهچكردنی تاكهكانه بهشێوهیهكی نائاگا.
• داواكاری:
پهكهكه پهنای بردووهته بهر بهكارھێنانی پڕوپاگهندهی چڕ بۆ پێكھێنانی یهك دیدگه كه حزب وهك (تاكه فریادڕهس)ی گهلی كورد پێشان بدات، ئهمهش وا دهكات تاكهكان ملكهچی ئایدۆلۆژیاكهی بن بهبێ ئهوهی جێگرهوهكان لهبهرچاو بگرن.
2. مێشك شوشتن
نووسهر باس لهوه دهكات كه چۆن ئیندۆكتریناسیۆن بهكار دههێنرێت بۆ دووباره داڕشتنهوهی بیروباوهڕ و ڕهفتاری تاكهكان به بهكارهێنانی زۆرهملێ و تۆقاندن.
• داواكاری:
• ئهو حزبه ههزاران منداڵ و ههرزهكاری كوردی ڕفاند و ههڵخهڵهتاند و خستیانه بهرمهشق و بهرنامهی ئایدیۆلۆجیی چڕ كه مێشكیان شوشت، كردیان به ئامرازی گوێڕایهڵ له خزمهت ئهجێنداكانیدا.
• ئهم دامهزراندنه زۆرهملێیه، ناسنامهی تاكهكهسییان دهسڕێتهوه و چانسی ژیانێكی ئاساییان لهناو دهبات و له ڕهگوڕیشهی خێزانی و كولتووری جیایان دهكاتهوه.
3. ڕژێمی تۆتالیتاری و پڕوپاگهنده
میدیا و پڕوپاگهنده بهكار دههێنرێت بۆ دروستكردنی گێڕانهوهی ناچاركهر كه درۆ دهكاته ڕاستی قبووڵكراو. نموونه (چیرۆكی كچه شههیدێكی پهك بهناوی بێریتان له ١٩٩٢)*
پهكهكه بۆ پێشخستنی دۆزی خۆی، پلاتفۆرمی میدیایی ناوخۆیی و جیهانی بهكار دههێنێت، بهڵام له ههمان كاتدا خهباتی كورد به وێناكردنی وهك بزووتنهوهیهكی چهكداری توندوتیژ نهك بزووتنهوهیهكی ئاشتیخوازانه كه ههوڵی بهدهستهێنانی مافهكان دهدات، دهشێوێنێت.
4. كاریگهریی دهروونیی گۆشهگیری
گۆشهگیری ناسنامهی تاك و دهستهجهمعی لهناو دهبات، تاكهكان له ترس و وابهستهییدا دهخاته تهڵهوه.
كۆمهڵگهی كوردی له ناوچهكانی ژێر دهسهڵاتی پهكهكه بهدهست لهناوبردنی سیستماتیكی توانای بیركردنهوهی ئازادانه دهناڵێنێت، بهو پێیهی دڵسۆزی بۆ حزب به زهبری هێز جێبهجێ دهكرێت و ههر كهسێك بوێری دژایهتیكردنی ههبێت سزا دهدرێت.
شێواندنی خهباتی كورد له ئهوروپا
چالاكییهكانی پهكهكه تهنیا له ناوخۆدا سنووردار نهبوو، بهڵكو تا شهقامهكانی ئهوروپا درێژ بووهوه، لهوێدا ڕۆڵی گهورهی ههبوو له شێواندنی خهباتی كورد له ڕێگهی:
1. تێكدان و ئاژاوهگێڕی:
ئهو حزبه خۆپێشاندانی نائاشتییانهی ڕێكخستووه كه زۆرجار دهگۆڕێت بۆ ئاژاوه و تێڕوانینێكی نهرێنی لهسهر دۆزی كورد دهبهخشێت.
2. دابهشبوون لهناو ڕهوهندی كوردیدا:
دابهشبوونی ئایدیۆلۆجی له نێوان خودی كورددا بهشداریی كردووه له خراپیی وێنهكهی له چاوی بیروڕای گشتی نێودهوڵهتیدا.
3. بهسیاسیكردنی پشتیوانی نێودهوڵهتی: ١.
توندوتیژی لهبری ئهوهی هاوسۆزی بۆ داواكارییه ڕهواكانیان ڕابكێشێت، وهك ئامرازێكی فشار بهكار دههێنرێت، ئهمهش وا دهكات حكوومهتهكانی ڕۆژئاوا ئاماده نهبن به ئاشكرا پشتگیرییان بكهن.
ڕۆڵی گرووپه ئیسلامییه توندڕهوهكان
جگه له پهكهكه، گرووپه ئیسلامییه چهكدارهكانی وهك هوداپار و كۆمهڵی ئیسلامی و یهكگرتووی ئیسلامی و سهلهفییهكان و داعش، بهشێوهی هاوشێوه كۆمهڵگهی كوردییان كردووهته ئامانج:
1. جینۆسایدی فیكری و كولتووری: 1.
داعش ئێزیدی و كورده غهیره مسوڵمانهكانی كرده ئامانج، ههوڵی دا به زهبری هێز ئایدۆلۆجیای ئاینی خۆی بسهپێنێت، حزبه ئیسلامییهكانی كوردیش له میدیاكان بهشێوهی ناڕاستهوخۆ رهوایهتییان پێ دهدا، تهنانهت ههندێ له بانگخواز و مهلاكانیان بهئاشكرا سۆزی ئیمانداریی ساویلكهیان دژ به كوردانی ئێزیدی دهجووڵاند.
2. كۆنترۆڵی دهروونی: 1.
ئهم گرووپانه ئاینیان وهك ئامرازێك بهكار هێنا بۆ شێواندنی عهقڵی تاك، گهنجانیان ڕاكێشا بۆ ئهوهی له ژێر بهڵێنی درۆی بهههشت و شهڕی كفر و پاراستنی ئاینی ئیسلام له قڕنهبوون و بههێزكردندا بچنه ڕیزهكانیانهوه.
دهستدرێژیی بۆ سهر دهروون: میكانیزم و بهرخۆدان
میكانیزمهكانی دهستدرێژیكردنه سهر مێشك كه لهلایهن حزب و گرووپه توندڕهوهكانهوه بهكار دههێنرێن:
• ئیندۆكتریناسیۆنی ئایدیۆلۆجی: گۆڕینی تاكهكان بۆ ئامرازێك كه خزمهت به كارنامهی حزب یان گرووپهكه دهكهن.
• ترساندن: بهكارهێنانی ترسی دۆزخ و توندوتیژی بۆ دڵنیابوون له گوێڕایهڵی ڕهها.
• پڕوپاگهنده: قۆستنهوهی میدیا بۆ بهرهوپێشبردنی وێنهیهكی دیاریكراو و شێواندنی واقیع.
ڕێگهكانی بهرهنگاربوونهوه: ١.
1. پهروهرده و هۆشیاری:
پهرهپێدانی پهروهردهی ئازاد و ڕهخنهگرانه بۆ ئهوهی تاكهكان بتوانن بهرهنگاری پڕوپاگهنده و ئیندۆكتریناسیۆن ببنهوه.
2. بهرهوپێشبردنی چالاكیی ئاشتییانه:
هاندانی بزووتنهوه مهدهنی و دیموكراسییهكانی كورد بۆ دابینكردنی جێگرهوهیهكی ئاشتییانه بۆ خهبات.
3. ڕهتكردنهوهی توندڕهوی به ههموو شێوهكانیهوه: ١.
دهستبهرداربوون له توندوتیژی، چ له لایهنه چهپهكانهوه بێت یان گرووپه ئیسلامییهكان، كاركردن بۆ گۆڕانكاری له ڕێگهی كهناڵه سیاسی و دیپلۆماسییهكانهوه.
كتێبی (دهستدرێژیی بۆ سهر مێشك) هۆشدارییهكی ڕوون له مهڕ مهترسییهكانی دهستكاریكردنی بیر و هزر و گۆڕینی مرۆڤ بۆ كهرهستهی دهستی دهسهڵات و گرووپه توندڕهوهكان دهخاته ڕوو. كاتێك بیرۆكهكانی له كهیسی كۆمهڵگهی كوردیدا جێبهجێ دهكهین، بۆمان دهردهكهوێت كه پهكهكه و گرووپه ئیسلامییه میانڕهو و توندڕهوهكان، ڕۆڵێكی گهورهیان له لهناوبردنی ئازادی بیركردنهوهی تاكهكاندا ههبووه، ئهمهش كاریگهریی نهرێنیی لهسهر خهباتی كورد و هۆكاره دادپهروهرهكهی ههبووه.
ڕێگهی ڕزگایی ڕاستهقینهی كۆمهڵگهی كوردی به ڕزگاركردنی عهقڵ له چنگی ئهو گرووپه توندڕهوانه و ههوڵدان بۆ گهیشتن به ئامانجه نهتهوهییهكان، له ڕێگهی ئاشتییانه و دیموكراتیكهوه دهست پێ دهكات.
* بڕوانه ماڵپهڕی داركا مازی
https://darkamazi.net