تەنگژەی سیاسیی عێراق چارەسەر نابێت.. مووشەكبارانی هەولێر چی دەرخست؟

پێ دەچێت سیناریۆنووسانی رووداوەكانی عێراق تا ئێستە ناكۆكیان هەبێت كە چۆن ئەوجارەیش كۆتایی بە چیڕۆكی دابەشكردنی كێكەكە بێنن و پۆست و دەسەڵاتەكانی پرۆسەی سیاسی دابەش بكەن، كێشەی ئەوجارە دوو ئاراستەی وەرگرتووە، دەرەكی لە نێوان ئێران و ئەمەریكا و كەنداو و ناوخۆیی لە نێوان دوو بەرەی شیعە كە هەردووكیان خاوەن میلیشیای چەكدارین، دۆخەكە گەیشتووەتە داخرانی سیاسی، بەدیلیش شەڕ و رووبەڕووبوونەوەی سەربازییە، ئەگەر جەماوەر و شەقام یەكلای نەكەنەوە.

دوێنێ جینین هینس پلاسخارت، سەرۆكی نێردەی نەتەوە یەكگرتووەكان لە عێراق لەبەردەم ئەنجوومەنی ئاسایش راپۆرتی خۆی لەسەر دۆخی عێراق لە هەموو بوارەكان خوێندەوە، ئەو وێنەیەكی رەشبینی لە بوارەكانی سیاسی و تەناهی و ژینگەیی پێشان دا، وریاییشی لە كاریگەرییە وێرانكارییەكانی "دیپلۆماسیەتی مووشەكباران"، دا، وەك ئاماژەیەك بۆ مووشەكبارانی هەولێر لەلایەن ئێرانەوە.    

پلاسخارت روونی كردەوە، تا ئێستە لایەنە نەرێنییەكانی كایەی سیاسی لە عێراق دووبارە دەبێتەوە، لەو كاتەی عێراقییەكان چاوەڕوانی دەسەبژێرێكی سیاسین لەو تەنگژەی هەیە دەریان بێنن لە بری ململانێی نێوانیان، كە كاتی زۆری بەسەردا تێپەڕیوە، زیاتر لە حەوت مانگە هەڵبژاردن كراوە، كەچی وادەی پێكهێنانی حكوومەت كۆتای هاتووە و هیچ پابەندییەكی پێوە نەكراوە، بۆیە پێویستە سەرانی ئەو وڵاتە بەرپرسیارانە هەڵسوكەوت بكەن.

ئەو بەرپرسەی نەتەوە یەكگرتووەكان داوای باشكرنی خزمەتگوزاری بۆ هاووڵاتییان و سنووردانانی بۆ گەندەڵی تەشەنەكردوو و تاڵانی دامەزراوەكانی دەوڵەتی كرد، جیا لە جێبەجێكردنی چاكسازی و جۆراوجۆركردنی ئابووری و بنیاتنانی سیستمێكی فەرمانڕەوایی روون لە بری ئیدارەیەكی پڕ لە تەنگژە، هەروەها دانانی سنوورێك بۆ دەربازبوون لە سزا و كۆنترۆلكردنی لایەنە چەكدارەكانی بەدەر لە دەوڵەت. 

پلاسخارت باسی مووشەكبارانی هەولێری كرد و گوتی، بۆردمانەكەی سوپای پاسدارانی ئێران بۆ هەولێر بە 12 مووشەكی بالیستی لە ناوەڕاستی مانگی ئاداری رابردوو، بابەتێكی مەترسیدارە، ئەو شوێنانەیشی كراونەتە ئامانج مەدەنی بوون و پاساوەكانی تارانیش بۆ هێرشەكە راست نەبوون. هاوكات عێراق لەلایەن ئێران و توركیاوە لە رێگەی بۆردمانی بەردەوامی باكوری ئەو وڵاتە پێشێلكاری بەرانبەر دەكرێت، بۆیە ئەوە رێگەیەكی مەترسیدارە بۆ سەپاندنی بەرژەوەندییەكان و دەبێتە هۆی زیادكردنی لاوازیی دەوڵەتی عێراقی.

پلاسخارت میلیشیاكانی عێراقی بە بەكارهێنانی "دیپلۆماسیەتی مووشەكبارانكردن"،  تۆمەتبار كرد، كە ئەوەیش ئەنجامی وێرانكاری دەبێت، دووپاتی كردەوە كە عێراق پێویستی بە فەرمانڕەوای چەكدار نییە خۆیان وەك سەركردە بسەپێنن، هاوكات پێویستە خواستێكی راستگۆیانە و بەكۆمەڵ و بەپەلە بۆ چارەسەركردنی ناكۆكییە سیاسییەكان دروست ببێت بۆ ئەوەی وڵاتەكە بەرەو پێش بچێت و پێویستیی هاووڵاتییانی دابین بكرێت. 

بە گوتەی چاودێران عێراق بووەتە وڵاتێكی شكستخواردوو، بە مانایەكی تر وڵاتانی دراوسێی عێراق توانیان لە 2003ەوە دۆخی عێراق بەرەو نقوومبوون لە تەنگژە قووڵە جۆراوجۆرەكان ببەن و بیكەن بە وڵاتێكی شكستخواردوو و بازاڕێك بۆ خۆیان و گۆڕەپانی دەسەڵات و یەكلاكردنەوەی ناكۆكییەكانیان، ئەحمەد حەقی، ئەندامێكی رەوتی مەدەنی لە عێراق دەڵێت، دەستی دەستیكردن و بە سووكزانینی دۆخی خراپی عێراق و كێشەكانی، هۆكارێكی سەرەكییە بۆ بەردەوامیی و گەورەبوونی كێشەكان. 

روونی كردەوە، بە روونی دەسەڵاتی میلیشیا چەكدارەكان روو لە پەرەسەندن دەكات، لەو كاتەی دەزگا تەناهییەكانی دەوڵەت خۆیان لە بەریەككەوتن لەگەڵیان لا دەدەن، كێشەیەكی تر ئەوەیە ساڵانێكە ئەنجوومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی تەنیا گوێگرە بۆ قسەكانی نێردراوەكەی لە عێراق، بێ ئەوەی هیچ بڕیار و هەنگاوێك باوێت، بۆیە كێشە سەرەكییەكە بێتواناییە لە بنیاتنانی دەوڵەتێكی دامەزراوەیی و سەروەریی دەسەڵاتی یاسا، ئەوەیش لە سایەی بوونی ژمارەیەكی زۆری میلیشیای ئاینی كە دەست لە پرۆسەی سیاسی وەردەدەن. 

هەر پێوەست بەو بابەتەوە فارس ئەلیاس، توێژەر لە كاروباری عێراق دەڵێت، قسەكانی پلاسخارت لەبارەی عێراقەوە راگەیاندنی شكستهێنانی روونە لە وڵاتە، قسەكانی راگەیاندنی روونی نەتەوە یەكگرتووەكانە بەوەی عێراق بووەتە دەوڵەتێكی شكستخواردوو و سەرانی چەكدار كۆنترۆلی دەكەن و زمانی گفتوگۆیش تیایدا دیپلۆماسیەتی مووشەكبارانكردنە.