پسپۆران و میدیاكانی دنیا ئاماژە بەوە دەكەن، ئەمەریكا و وڵاتانی ڕۆژئاوا پشتیوانی كوردستان دەبن لە هەر دۆخ و بارێكدا و هەر هەڕەشەیەكیش لەسەر كوردستان هەبێ، هاوشێوەی 2014 و هاتنی داعش، ئەمەریكا و ناتۆ لە ئاسمانەوە كوردستان دەپارێزن، جگە لەوەیش كوردستان توانیویەتی بەرژەوەندی ستراتیجی ئابووریی زۆربەی جەمسەرەكانی هێز و وڵاتانی زلهێز لە خاكی خۆی دروست بكات، بۆیە هیچ لایەك دەسبەرداری كوردستان نابن، دوای ڕیفراندۆم و پرۆسەی سەربەخۆیی كوردستان.
ئەمڕۆ سێ ساڵ بەسەر نزیكبوونەوەی داعش لە بەغدا تێدەپەڕێ، لە كاتی داگیركارییەكانی تیرۆرستان بۆ عێراق كە تا نزیك بەغدا ڕۆیشتن و چەند گوللەهاوەنێكیان ئاراستەی فڕۆكەخانەی بەغدا كرد، وڵاتانی ڕۆژئاوا و ئەمەریكا كاردانەوەیان نەبوو، تەنانەت بەیاننامەیەكیشیان دەرنەكرد. بەڵام كاتێك داعش ڕووی هێرشەكانی بەرەو هەولێر و كوردستان گۆڕی، ئێوارەی نۆی ئاب/ئۆگستسی 2014، فڕۆكە جەنگییەكانی ئەمەریكا لە كەنداوەوە هاتنە ئاسمانی كوردستان بۆردمانی تیرۆریستانیان لە مەخموور و گوێڕ كرد و سەعات 12ی شەو باراك ئۆبامای سەرۆكی ئەمەریكا، پەیامێكی بڵاو كردەوە و جەنگی دژ بە تیرۆریستانی داعشی ڕاگەیاند. ئەمەریكا هەولێری "بەهێڵی سوور" دانا.
ئەوە یەكەم جار بوو لە مێژووی ئەمەریكا، ئەو زلهێزە لەسەر قەوارەیەك بێتە دەنگ كە خاوەن دەوڵەت نەبوو، دواتریش پرۆتۆكۆلی سەربازی لەگەڵ كوردستان واژوو كرد، هەموو ئەوانە دەرخەری ئەوەن كە ئەمەریكا لە هەموو دۆخ و بارێكدا دەسبەرداری كوردستان نابێت.
وڵاتانی ڕۆژئاوا پشتیوانی كوردستان دەبن
دوای ڕاگەیاندنی وادەی ئەنجامدانی ڕیفراندۆم لە كۆبوونەوەكەی حەوتی حوزەیران/یۆنیۆی رابردوو، ژمارەیەك وڵات بە فەرمی هەڵوێستی نەرێنییان دەربڕی، بەڵام "بە نەرمی" هۆكارەكەیشی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كە ئەوان پابەندن بە یاساكانی نێودەوڵەتی و بە فەرمی هیچ كات پشتیوانییان لە هیچ گەلێك نەكردووە بەر لەوەی بگات بە بڕیاری كۆتا و ئەنجامی ڕیفراندۆم یەكلا ببێتەوە. ئاماژەیان بەوەیشدا "ڕێز لە ویستی خەڵكی كوردستان و مافی رەوای" دەگرن. ئەمە نوێیە لە سیاسەتی دەرەوەی وڵاتان بەرامبەر پرسی كورد.
د. عومەر نوورەدینی پسپۆڕی یاسای نێودەوڵەتی، بە"وشە"ی ڕاگەیاند، حكوومەتی عێراق بۆی هەیە هەڵوێستی هەبێ، بەڵام هەڵوێستی وڵاتانی تر دەستوەردانە لە كاروباری ناوخۆیی عێراق، پرەنسیپێكی نەتەوە یەكگرتووەكان ئەوەیە دەوڵەتان دەست لە كاروباری ناوخۆی یەكتر وەرنەدەن، بۆیە هەڵوێستی وڵاتان لەسەر ڕیفراندۆم دەستوەردانە لە كاروباری ناوخۆی عێراق، جگە لەوەش پابەند نەبوونە بە بنەمایەكی تری نەتەوە یەكگرتووەكان كە باس لەوە دەكات گەلان ئازادن لە دیاریكردنی مافی چارەی خۆنووسین.
نوورەدینی دەڵێ "وڵاتان لە مێژوو و بەتایبەت لە سەدەی بیستەمدا، هیچ كات سەرەتا پێشوازییان لە ریفراندۆمی گەلێك لەناو وڵاتێكی تر نەكردووە، بەڵام كاتێك هەنگاوەكانیان بڕیوە و دەوڵەتێكی تازە لە دایك بووە، مامەڵەیان لەگەڵ كردووە، بۆیە هیچ كات ئەوە نابینین كە وڵاتان بەر لە بڕیاردان، بڵێن ئێمە لەگەڵ دابەشبوونی عێراقین و خەڵكی كوردستان بڕۆن جیا ببنەوە".
"ئەوان دەڵێن ڕێز لە ویستی گەلی كوردستان دەگرین و ئەمە پرسێكی ناوخۆیییە، ئێستە كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی سیاسەتی مامەڵەكردن لەگەڵ دیفاكتۆ (ئەمری واقیع) پێڕەو دەكات، بۆیە وەك پسپۆڕێك لەو بڕوایەم دوای ڕیفراندۆم و دەنگدان بۆ سەربەخۆیی لە پرۆسەی بە دەوڵەتبووندا، ژمارەیەك وڵات مامەڵە لەگەڵ كوردستان دەكەن و دانی پێدا دەنێن" پسپۆڕەكە وای گوت.
هەڕەشەی هێز لە كوردستان دژی كوردستان وەڵامی ئەمەریكای لێ دەكەوێتەوە
لەبارەی ئەگەری بەكارێهنانی هێز بۆ سەر كوردستان لەلایەن وڵاتانی دراوسێوە، دژ بە ڕیفراندۆم و سەربەخۆیی كوردستان، د. عومەر نوورەدینی دووپاتی دەكاتەوە "هەر لە دروستبوونی ئەم قەوارەیە، ئەمەریكا و ئەوروپا چەتر و پشتیوانییان بۆ كوردستان دانا، كاتی هاتنی داعشیش ئێمەیان تەنیا نەكرد، ئەو هەنگاوانەی ڕابردوو دەرخەری ئەوەن كوردستان سەربەخۆیش بێ، رۆژئاوا نایەڵن قەڵای سیاسیی كوردستان بكەوێ".
بەغدا كەلێنی ناوماڵی كورد بەكار دێنێت
كاردانەوەی نێودەوڵەتی دژی سەربەخۆیی كوردستان توند نییە و وەك رووداوێكی چاوەڕوانكراو سەیری دەكەن، بەڵام دۆخەكە لە ناوخۆ كەمێك دڵەڕاوكەی تیادایە.. پسپۆڕێكی تری سیاسی دووپاتی دەكاتەوە كە ڕیفراندۆم گرنگە وەك پەیامێكی نەتەوەیی بگەیەنرێت و پێویستە هەلومەرجی ئاشتی لەگەڵ بەغدا بەردەوام بێ. مەترسی ئەوەش دەخاتە ڕوو كە ئەگەر ناوماڵی كورد یەكڕیز نەبێ، مەترسی هەیە بەغدا سوود لەو كەلێنە وەربگرێ.
د. مارف عومەر گوڵ پسپۆڕی سیاسەتی نێودەوڵەتی لە زانكۆی كەركووك، بۆ "وشە" گوتی، پشتیوانیی وڵاتان لە ڕیفراندۆم، پێوەندی بە سیاسەتی وڵاتانەوە هەیە، یاسای نێودەوڵەتی ڕێگر نییە لە هیچ دەوڵەتێك چارەنووسی خۆی دیاری بكات، ئەوە مافێكە و هەموو میلەتێك دەتوانێ بەكاری بێنێت، هەلومەرجی ناوخۆیی و ناوچەكە چەند یارمەتیدەرن كورد ڕیفراندۆم ئەنجام بدا و كوردیش چەند مەبەستیەتی ئەو ڕیفراندۆمە وەك پەیامێكی نەتەوەیی بگەیەنێت، ئەمە پێویستی بە زەوینەی یەكگرتوویی ناوخۆ هەیە.
"بە پێچەوانەوە مەترسی دروست دەبێ، هەم لەسەر میكانیزمی جێبەجێكردن و هەم لەسەر ئەنجامەكەی، لەوەش گرنگتر ئەوەیە كە ئێمە لەگەڵ عێراق بگەین بە ئەنجامێك، چونكە ئێستە بە فەرمی لەناو عێراقداین، جیاش ببینەوە دەبین بە دراوسێی عێراق، لەبەرئەوە دەبێ لە هەلومەرجی ئاشتیدا بین لەگەڵ عێراقدا، ئەگەر ناوماڵی كورد یەكگرتوو نەبێ، زۆر ئەستەمە عێراق لەگەڵمان بگونجێ، چونكە دەیەوێ سوود لەو كەلێنانە وەربگرێ كە لە ناوەوە هەیە و بەكاری دێنێ بۆ بەرژەوەندی خۆی" عومەر گوڵ وای گوت.
ئەمەریكا و توركیا پشتیوان دەبن
لەسەر كاردانەوەی وڵاتان لەبارەی ڕیفراندۆمی كوردستان، میدیاكانی دنیا بەدواداچوونیان كردووە و زانیاری تازە بڵاو دەكەنەوە. ماڵپەڕی "ئەلمۆنیتۆر"ی ئەمەریكی لە زاری ئایدن سەلجن یەكەم كونسوڵی توركیا لە هەولێر گواستوویەتییەوە "لە سیستەمی نوێی توركیا، قسە و وەڵام و هەڵوێستی سەرۆك كۆمار جێی بایەخ و گرنگیپێدانە، لەسەر ئەو پرسە تا ئێستە سەرۆك هەڵوێستی دەرنەبڕیوە".
هاوكات بیلال وەهاب لە پەیمانگەی واشنتن بۆ سیاسەتەكانی ڕۆژهەڵاتی نزیك ئاماژەی داوە، "باوەڕ ناكەم سەرۆكی هەرێم هەنگاوی نابێ بۆ دیاریكردنی ڕیفراندۆم ئەگەر توركیا گڵۆپی سووری هەڵنەكردبێ، بۆیە ئەوانەی دەگوترێن سیاسەتی فەرمیی توركیا نین".
لەبارەی ئەمەریكاوە، "ئەلمۆنیتۆر" نووسیویەتی، سەربەخۆیی كوردستان بۆ ئەمەریكا پێویستە، چونكە ئەوە یارمەتی واشنتۆن دەدا بۆ كردنەوەی كۆدی وڵاتانی ناوچەكە، ئەمەریكا خۆی یارمەتیدەر بوو كوردانی عێراق سنوور دروست بكەن، هەڵوێستی فەرمی ئەمەریكا لەسەر ڕیفراندۆم جیاوازە، ئەوان عێراقی یەكگرتوو داوا دەكەن و ڕێز لە ویستی كوردیش دەگرن.
زۆرێك لە بەرپرسانی كۆشكی سپی لە گفتوگۆ تایبەتەكان سەربەخۆیی كوردستان بە كارێكی یەكلاكەرەوە دەزانن و كەمێكیش ویستوویانە ئەنجامدانی ڕیفراندۆم دوا بكەوێت، بەڵام هەموو بەڵگەكان ئاماژە بەوە دەكەن كە واشنتن هیچ شتێك دژی كورد بۆ سەربەخۆیییان ناكات و بە ئاشكرایش پشتیوانیان ناكات. مۆنیتۆر وای نووسیوە.
لەلایەكی ترەوە پێگەی "ئەمەریكان ئنتێرست" لە بابەتێكدا هێمای بۆ ئەوە كردووە كە لە ماوەی ئەو چەند مانگەی داهاتوودا زۆر شت هەیە ئەمەریكا بۆ كوردەكانی بكات، داوا و گەرەنتی زیاتریان پێ دەدا، ئێستە ئەمەریكا بەرچاوی ڕوونە بۆ بەدیهێنانی ئامانجە ستراتیجییەكە، ئەمەش لە كاتێكدایە لە سەردەمی حكوومەتی پێشووی ئەمەریكا ئەو ئامانجە ستراتیجییە لەبەرچاو بوو و هەنگاوی ستراتیجی گەورەی بۆ نەنرا.