دوای رووخانی رژێمی سەدام لە عێراق، خواستی باڵادەستی بەتایبەتی باڵادەستیی پێكهاتەیی و تایفی زاڵ بوو، بۆیە بێمتمانەیی لە نێوان عێراقییەكاندا دروست بووە تا ئاستی ملشكاندن. سیاسەتوانانی كورد نائومێدی خۆیان ناشارنەوە لە عێراق و "پێكەوەژیان" بە دروشم و رواڵەتیی ناو دەبەن. بەڵام كەسایەتییەكی شیعە جەخت لە "نەبوونی كێشە" لە نێوان پێكهاتەكانی عێراق دەكاتەوە.
مێژووی نوێی عێراق پڕٍە لە رەتكردنەوەی جیاوازی و زاڵبووونی تایفەیەك بەسەر ئەوانی تردا و تۆڵەكردنەوە. لە 1978 تا 2003 سوننە و لەوكاتەیشەوە تا ئێستە شیعە باڵادەستن و یەكتر دەچەوسێننەوە و هەردوكیشیان كورد لەناو دەبەن. كێشەكانی عێراق هەموو ماوەتەوە و هیچی چارەسەر نەكراوە، بەڵام قسە لەسەر هاووڵاتیبوون و پێكەوەژیان دەكرێ.
ئەبوبەكر كاروانی سیاسەتوانی كورد، بە"وشە"ی گوت كە پێویستە سەرەتا تێگەیشتنمان بۆ پرسی پێكەوەژیان دیاری بكەین كە باس لە ژیانێكی ئارەزوومەندانە و ئاشتییانە دەكەین، نەك پێكەوەژیانی زۆرەملێ و بەهێز و بەناچاری كە شتێكی رواڵەتییە، بۆیە زۆر قورسە پێكەوەژیانی ئارەزوومەندانە و ئاشتیخوازانە لە عێراق بێتە دی.
بەگوتەی كاروانی "عێراق لە مێژووی دروستبوونییەوە نەیتوانیوە ئەو چوارچێوە جیۆگرافی و دەستووری و دامەزراوەیی و مەدەنییە بێت كە پێكەوەژیان بەرهەم بێنێت".
زیاتر گوتی، ئێستە دۆخەكە پارچە پارچەبوونی عێراقی زیاتر كردووە و ئاسان نییە باسی عێراقێك بكەین كە تیایدا هەمووان یەكسان بن و دەسەڵاتی میلیشیا و تایفەیی باڵادەست نەبێت و پێكهاتەكان لە ناسنامەی خۆیان دڵنیابن و سەرەتای هاووڵاتیبوون پێڕەو بكرێت. دووپاتی كردەوە "گەشبین نیم بە شتێكی لەو جۆرە و بە پێوەندیی نێوان پێكهاتەكان لە عێراق، بەتایبەتی كورد و بەشەكەی تر".
"وتارەكەی عەبادی بە ناونەهێنانی پێشمەرگە، پەیامێكە بۆ بێڕۆڵكردن و لێسەندنەوەی ناسنامەیان، بەڵام روونە ئەگەر هاووڵاتیی كورد ئازاد بێت، 99.5%ی خەڵكی كوردستان لەگەڵ جیابوونەوەن لە عێراق، لە ریفراندۆم قسەی كورد دەركەوت و راستییەكەی ئێمە هیچ ئینتیمایەكمان بۆ عێراق نییە" كاروانی وای گوت.
یەكێك لەو پێكهاتە سەرەكییانەی عێراق كە بەرەو لەناوچوون دەچێت و ناوچەكانی جێدێڵێت بەردەوام مەسیحییەكانن، زۆرینە بۆ دەرەوەی وڵات و ئەوانیتر بۆ كوردستان كۆچیان كردووە.
عەرەفات كەرەم پەرلەمانتاری كورد لە بەغدا، بۆ "وشە" دەڵێت، تا حزبی دەعوە یان ئیسلامی سیاسی لە عێراق فەرمانڕەوایی بكات، دۆخی عێراق ئاڵۆزتر دەبێت، چونكە پڕۆژەی ئەوان، واتە زۆرینەی سیاسی مەزەوی ئایدۆلۆجی، ئەمەش مەترسییە بۆ سەر پێكەوەژیان و پرۆسەی دیموكراسی و مەدەنییەت، بۆیە كاتێك دەنگ درا لەسەر یاسای حەشدی شەعبی، دەوڵەتی مەدەنی كۆتای هات و ئەوكاتەی عەبادی پێشێلكارییەكانی لە دژی كوردستان ئەنجام دا، لە دژی بنەماكانی دیموكراسی بوو، بۆیە پێكەوەژیان لە عێراق تەنیا دروشمە و ئەوكات پێكەوەژیان دێتە ئاراوە كە سەرۆك وەزیرانی عێراق بۆ هەمووان بێت و لە وتارەكەی شەمووی رابردووی عەبادی دەركەوت گەورەترین رقوكینەی بەرانبەر پێشمەرگە و كوردستان هەیە.
زیاتر گوتی، لە پڕۆژەیاسای بودجە یەك دینار بۆ ئاوەدانكردنەوەی ناوچە سوننەكان و گەڕاندنەوەی ئاوارەكانیان دانەنراوە، ئەوانە بەڵگەن لەسەر ئەوەی نەك عەبادی، بەڵكو هەر یەكێكی تر بێت عێراق هەروا دەبێت، چونكە پێوەندی بە میتۆدی حزبەكەیەوە هەیە، بۆیە پێكەوەژیان لە عێراق هیچ بنەمایەكی بۆ نییە، ئێستە خەڵكی مەسیحی بۆ كوردستان كۆچ دەكەن و مەترسی لەسەر ژیانیان هەیە لە باشوور و شوێنەكانی تری عێراق، ئێزیدییەكانیش بەهەمانشێوە، تەنانەت كوردیش لە بەغدا و شوێنەكانی تری عێراق هەڕەشەی لەسەرە، بەتایبەتی دوای ریفراندۆم.
"كاتێك پێكەوەژیان لە عێراق سەردەگرێت ئەگەر وڵاتێكی دیموكراسی و مەدەنی بێت، دوور لە مەزەو و هەر هێزێكی چەكداری ئایدۆلۆجی، بەڵام دوای ئەو هەموو ساڵە نەمانتوانی ئەوە بكەین، ئێستەیش ئەستەمە و تەنانەت لە داهاتووش هەر ئەستەمە" كەرەم وای گوت.
دووپاتی دەكاتەوە كە بەشداریكردنی حەشدی شەعبی لە هەڵبژاردن واتە كۆتاهاتن بە عێراق، چونكە ناكرێت دەسەڵاتی وڵاتێكی فرە نەتەوەی وەك عێراق بدەیت بە دەست لایەنێكی تەواو تایفی.
ئەو پەرلەمانتارە رای گەیاند سیاسەتەكانی عەبادی خۆی عێراق بەرەو دابەشبوون دەبات و ئەوەشی ئێستە روو دەدات پێشانی هەموو دنیا دەدات كە هەرێمی كوردستان مافی خۆی بوو ریفراندۆم بكات، بۆیە لەگەڵ بەردەوامیی ئەو سیاسەتەی عەبادی هیچ ئومێدێك لای خەڵكی كوردستان بۆ مانەوەیان لەگەڵ بەغدا نامێنێت.
هەموو پێكهاتەكانی عێراق لە پەسندكردنی دەستووردا رۆڵیان هەبوو لە 2005، بەڵام دواتر هەرلایەك بۆ بەرژەوەندی خۆی بەكاری دێنێت و ناوەند بۆ باڵادەستی خۆی و چەوساندنەوەی كورد و سوننە بەكاری دێنێ.
تاریق حەرب شارەزای یاسایی عێراق، بە"وشە"ی راگەیاند، ئەوەی دەگوترێت لەبارەی بوونی مەترسی لەلایەن پێكهاتەكان لە بەرانبەر یەكتر، قسەی سیاسییەكانە. واتە سیاسەتوانانی سوننە و كورد و شیعە، نەك قسەی گەل و پێكهاتەكان بێت، خەڵكی ئاسایی ئەو پێكهاتانە نایانەوێت زیان بەیەكتر بگەیەنن، بۆیە ئەو دۆخە نائاسایییەی هەیە، بەكۆتا دێت.
ئەو شارەزا یاساییە شیعە دەڵێت، ئەگەر كورد و سەركردەكانی بە ئاراستەی هەمواركردنەوەی دەستووری عێراق كاریان بكردایە كە سەربەخۆیی هەرێمی تیادا بێت، ئەوكاتە پارێزگاكانی باشوور و ناوەڕاستی عێراق پاڵپشتییان لێی دەكرد، من دواڕۆژێكی باش دەبینم، بەتایبەتی بەشێك لە سەرانی كوردستان پێشوازی لە بڕیار و لێدوانەكانی بەغدا دەكەن، بۆیە ئەو مەترسییەی سوننە و كورد لە بەرانبەر شیعە هەیانە پاساوی نییە.
حەرب ئەوە ناشارێتەوە كە تا ئێستەش عەقڵیەتی دەمارگیری سیاسی باڵادەستە لە عێراق، بەتایبەتی لە نێوان هەولێر و بەغدا. بە باشی دەزانێ "لاپەڕەیەكی نوێ هەڵدەینەوە بۆ راگەیاندن و وتوێژەكانمان. چونكە دەست هەیە لە بەغدایش نایانەوێت نێوانی هەولێر و بەغدا باش بێت بۆ دەستكەوتی گەندەڵی".