كورد لە هەموو ئەو وڵاتانی تیایاندایە و خۆی بە خاوەن ماف دەزانێت بە هاوشێوەی نەتەوەكانی تر و ئەوەیشی ئەوان لەو وڵاتانەدا كردووەتە دووەم پێكهاتە دابەشبوونیانە بەسەر چوار وڵات بێجگە لە ئاوارەبوونیان لە وڵاتانی تری دنیادا، ئێستە دۆخی كورد لە هەموو ئەو وڵاتانە جێگیر نییە و هۆكارەكیشی ئەوەیە كە گەلانی ئەو وڵاتانە قبووڵی كورد وەك هاوتای نەتەوەیی خۆیان ناكەن و ئەگەر مافی كورد بە تەواوەتی بدرێت لەسەر حسێبی ئەوان دەبێت، بۆیە لە هەر یەكێك لەو وڵاتانە هێڵی سووریان بۆ دیاری كراوە و قبوولی لەوە زیاتریان بۆ ناكرێت.
هەرێمی كوردستانی عێراق لە 25ی سێپتێمبەری پارساڵ ریفراندۆمی بۆ سەربەخۆیی ئەنجام دا و زۆرینەی رەهای دەنگی هاووڵاتییانی هەرێمەكە و ناوچە كێشەلەسەرەكانیش لەگەڵ عێراق بۆ سەربەخۆیی بوو كە گەیشتن بوو بە هێڵە سوورەكە بۆ هەرچوار وڵاتی ناوچەكە كە تەنیا دوژمنایەتی كورد یەكیانی خستووە. بۆیە كەوتنە دوژمنایەتیكردنی و سزادانی گەلەكەی و سەركردایەتی سیاسییەكەی تا دۆخەكە بەوڕۆ گەیشت.
عادل عەبدولمەهدی، سیاسەتوانی دێرینی عێراق كە تەمەنێكی نزیكی لە بزاوی رزگاریخوازی نەتەوەیی كورددا بەسەر بردووە لە لاپەڕەی تایبەتی خۆی بە فەیسبووك بەو ناونیشانەی سەرەوە نووسیویەتی، گەلی كورد یەكێكە لەو چوار گەلە گەورەی بەیەكەوە لە ناوچەكەدا دەژین، ئەو گەلەی لە ناوچەیەكی فرەوانی جوگرافی لە توركیا و ئێران و عێراق و سووریادا بڵاوبوونەتەوە و مێژووی ئەوان تێكەڵی مێژووی گەلانی ناوچەكە بووە و تێكەڵی پەرەسەندن و پاشەكشەیان بووە.
ئەمڕۆ ئەم گەلە وەك گەلانی ناوچەكە لەبەردەم دووڕیانێكدا وەستاوە لە بەرانبەر چەندان هەڕەشە و تەحەدیات و پێویستی دوارۆژەوە، بۆیە ئەو توانی سەركەوتن بەدەست بێنێت و تووشی نسكۆیش بوویەوە، بۆیە دانانی چارەسەری بۆ هەر كێشەیەكی پێوەست بە دۆخی ئێستە و داهاتووی گەلانی ناوچەكە بەبێ دۆزینەوەی چارەسەرێكی گونجاو و حسێبكردن بۆ هاوبەشی چوارەم ناوچەكە وڵاتانی ناسەقامگیر و پەشۆكاو دێڵێتەوە، هاوكات هەر چارەسەرێك كە كورد خۆیان بیكەن بەبێ حسێبكردن بۆ گەلانی ناوچەكە نابێتە سەرەتای چارەسەرییەك، بەڵكو دەبێتە سەرەتای تەنگژە جا لە چوارچێوەی ئەو وڵاتانە بێت یا چوارچێوەی پێكهاتە و قەوارەی هەرێمی تر.
1-لە بنەرەتدا پرسەكە پێوەستە بەو ناسنامە سیاسی و چوارچێوە سیاسییەی كە كورد و گەلانی تری ناوچەكە دەیانەوێت و پێی رازین كە هەموویان هەست بەوە بكەن كە بەشێكی دانەبڕاون، وەك دەبینرێت كە فارس بۆچوونی گەلانی ئێران و عێراقیش فیدرالیەت و توركیایش لە نێوان مشتی پۆڵایین و چارەسەری دیموكراسی و دەستووری و سووریایش دۆزی كوردی تیایدا لە داننان بە مافی سەرەتایی كە ئەو كات پێیان نەدرا بۆ دۆزێك كە جەنگ لەو وڵاتە سەپاندی و ناوچەیەكی فرەوانی رۆژهەڵات و باكوری ئەو وڵاتە كەوتە دەست ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری كوردی.
2-پرسی ناسنامە بابەتێكە و بەهۆی چەند هۆكارێكەوە لەناو دروونەوە قەتیس دەبێت و لە ساتێكی دیاریكراو دەتەقێتەوە ئەگەر لایەنەكان كار بۆ چەسپاندنی لەسەر بنەمای جێگیر و بەردەوام بۆ ماوەیەكی درێژخایەن نەكەن، ئەوە ئەوروپایە كە ماوەیەكی درێژی لەو بارەوە بڕیوە، تا ئێستەیش ناوە ناوە كێشەی نەتەوەیی تیادا دەتەقێتەوە، تەنانەت یەكێتی سۆڤیەت وەك زلهێزێكی دنیا كە هەوڵی چارەسەركردنی ئەو كێشەی لە رێگەی چەند كۆمارێك لە چوارچێوەی یەكێتییەك دا كە هەندێكیان كورسییان لە نەتەوە یەكگرتووەكان هەیە، تەقییەوە و لە سەردەمێكی مێژوودا لێكترازا، بە تایبەتی كە ئێمە وەك كیشوەری دابڕاو یان تەنیا وڵاتی دراوسێ نەماوین، بەڵكو جیهانێكی تێكهەڵكێش لە رووی بەرژەوەندییەوە، بۆیە پاڵەپەستۆیەك هەیە بەرەو یەكبوون و هاریكاری و ژیانی هاوبەش كە بەرانبەرەكەی پاڵەپەستۆ هەیە بەرەو ململانێ و لێكهەڵوەشانەوە.
3-لە رووی تیۆرییەوە چارەسەرییەكە لە نێوان بیرۆكەی دەوڵەتی سەربەخۆ كە چەندان هەوڵی مێژوویی بۆ دراوە و دواترینیان پرۆسەی ریفراندۆمی هەرێمی كوردستان بوو لە سێپتێمبەری 2017 و ئەوەیشی رووی دا كە هەمووان دەیزانن، هەروەها لە نێوان چەند شێوەیەكی تری پێوەندی وەك كۆنفیدرالی و فیدرالی و خۆبەڕێوەبەری و لامەركەزی و مافی رۆشنبیری و سیاسی تا دەگاتە رەتكردنەوەی پێدانی هیچ مافێك.
4-ئەگەر هەندێك وا بیر بكەنەوە كە دەكرێت نكوڵی لە مافی كەسانیتر بكرێت، ئەوە بە دوو رێگە دەبێت، یەكەمیان لە رێگەی سەركوتكاری و جەنگەوە كە ئەو رێگەیە تاقی كراوەتەوە و سەری نەگرت و سەریش ناگرێت، دووەم، رەتكردنەوەی هەموو شتێك بۆ هەر لایەنێك وەك ئەوەی عەرەب عەرەبایەتی خۆیان رەت بكەنەوە و توركیش توركایەتی خۆیان و فارسیش فارسیەتی خۆیان و بەوەیش هەمووان بێ ناسنامە و ناونیشان یەكسان دەبن، بەڵام ئەو رێگەیە پێچەوانەی بنەما راستەقینەكانە كە خراوەتە روو.
5-زۆر گرنگە كە بتوانرێت پێناسەی سنوورەكانی ئەوەی رەتكراوە و قبووڵكراوە بكرێت و ئەو بابەتەیش پێوەستە بە هەمووان و بۆ نموونە كورد ئەو كاتەی ئەوەیان كرد دەستكەوتەكانیان پەرەی سەند وەك لە (بەرەی یەكێتی نیشتیمانی) و (دیموكراسیەت بۆ عێراق و ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستان) و ئامادەكردنی دەستوور و فیدرالیەت، بەڵام ئەو كاتەی زمانی گشتاندن و تاكلایەنەی داوكارییەكان و دید و بۆچوون و هەڵوێستوەرگرتن زاڵ بوو بەسەریاندا گەیشتنە رێگەیەكی داخراو وەك ئەوەی لە دوایی رووی دا، بۆیە ناساندنی ئەوەی رەتكراوەیە یان قبووڵكراوە لەلایەن هەموو لایەنەكانەوە پێوەستە بە چەند پڕۆژەیەكی راستەقینە كە مایەی جێبەجێكردنن و نەوەك تەنیا قسەكردن و بیركردنەوە بەیەك رەهەند یان داواكاری و نەخشەیەك كە یەك لایەنە دیاری بكرێت بەبێ بوونی بنەمای راستەقینە كە پاڵپشتی بكەن.
6- ئەوەندە بەس نییە كە چارەسەرەكان لە پایەتەختەكانەوە بێن، چونكە ئەزموونەكان ئەوەیان فێر كردووین كە دەكرێت و ئەوەیشی ئەستەمە لە دۆخێكی دیاریكراودا، بۆیە پێوەستبووە لەسەرمان كە بیرۆكە و رۆشنبیری ساڵانی بیست و پەنجاكان و حەفتاكان و هەزارەی دووەم تێپەڕێنین كە زۆرێك لە كاریگەرییەكانی لەدەست داوە و هەروەها زۆرێك لە كاریگەرییەكانی بەهۆی سیاسەتی ململانێی ناسنامە لە دوای رووخانی ئیستیعمار و پاشەكشەكردنی رۆڵی وڵاتانی زلهێز لە كاروباری وڵاتاندا لەدەست داوە، بۆ نموونە لە عێراق پێویستە چارەسەرییەكان لە بەغدا و ئەنبار و مووسڵ و بەسڕە و هەروەها لە هەولێر و سلێمانی و كەركووك ئەوانیتریش بێت، چارەسەرییەك كە وەڵامی داواكارییە رەواكانی گەلی عێراق بە هەموو رەنگەكانی بداتەوە، هەروەها وەڵامی پێویستییە رەواكانی پایەتەخت و گەلانی تری وڵاتانی ناوچەكەیش بداتەوە.