بژارەكانی ئێران بۆ رووبەڕووبوونەوەی ئەمەریكا چین؟

:: PM:08:01:07/08/2018 ‌

پێدەچێت سەبەتەی بژارەكانی ئێران بۆ رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ ئەمەریكا تەنیا دوو بژارە لەخۆ بگرێت كە رەنگە رژێمی ئێران بەهۆی زۆری بەها و لێكەوتە و باجەكانیان بەرگەیان نەگرێت.

وەك لە راپۆرتێكی عومەر رەداد، نووسەر و شرۆڤەكاری ستراتیجیی ئوردنی لە ماڵپەڕی "حەفریات" بڵاو كراوەتەوە دەڵێت، یەكەم بژارە بەپیروەچوونی پاڵەپەستۆكانی ئەمەریكا و دانیشتنە لەگەڵی بۆ گفتوگۆ و دانووستان، ئەوەی مانای تاوتوێكردنی ئەو 12 مەرجەیە كە مایك پۆمپیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمەریكا ئاشكرای كردبوو و مانایەكی تریشی خۆكوشتنی سیاسییە بۆ رابەرانی شۆرشی ئێران كە سیاسەتەكانی لەسەر بنەمای نەیاریی و دوژمنایەتیكردنی شەیتانی گەورە (ئەمەریكا) بنیات ناوە.

دووەم بژارەیش بریتییە لە خۆگونجاندن لەگەڵ لێكەوتی سزاكانی ئەمەریكا و گرەوكردنە لەسەر هەڵوێستی چەند لایەنێكی نێودەوڵەتی كە ملكەچكردنیان بۆ سزاكانی ئەمەریكا بۆ سەر ئێران وەك چین و توركیا و تا رادەیەكیش رووسیا، لەپاڵ هەڵوێستی دوودڵیی ئەوروپا لەوبارەوە. 

رەنگە زۆرێك پرسیار لەبارەی بژارەی سەربازی و ئەگەری بوونی وەك سێیەم بژارە لەبەردەم سەرانی ئەمەریكا یان ئێران بۆ یەكلاكردنەوەی ململانێكانیان بكەن، بەڵام زۆرینەی ئاماژەكان دووپاتی دەكەنەوە كە هیچ كامیان ئامادەنین بۆ هەڵگیرساندنی جەنگێكی نوێ لە ناوچەكە، چونكە ئەوە نابێتە بژارەیەك بۆ بەرژەوەندی ئێران و هاوپەیمانەكانی یان بۆ بەرژەوەندی ئەمەریكا كە لە بنەڕەتدا ئامادە نییە بۆ لەئەستۆگرتنی تیچووی زۆری هەر جەنگێك و ئەنجامەكانی.  

هەروەها هاوپەیمانەكانی ئەمەریكا لە ناوچەكە لەگەڵ و ئامادەی جەنگێكی فراوان لە ناوچەكەدا نین، لەو كاتەی چارەسەری دیپلۆماسیانە بووەتە ناونیشانی كۆتاهاتنی ململانێكانی ناوچەكە بە لێكگەیشتنی هەریەك لە سووریا و ئەمەریكا كە دواتر بەسەر كۆریای باكوور و سووریا رەنگ دەداتەوە و بەمنزیكانە لە چارەسەركردنی كێشەی نێوان فەڵەستین و ئیسرائیل دیار دەكەوێت.  

لێرەدا پرسیاری تر لەبارەی ئەو هەڕەشانەی فەرماندە سەربازی و سیاسییەكانی ئێران دەری دەكەن، دێنە پێشەوە وەك هەڕەشەكانی قاسم سلێمانی، فەرماندەی فەیلەقی قودسی ئێرانی لەبارەی ئەگەری داخستنی ئێران بۆ هەردوو گەرووی بابەلمەندەب و هورمز بە شێوەیەك كار دەكاتە سەر جموجۆڵی دەریاوانی و تێپەڕبوونی 40%ی بەرهەمی نەوتی دنیا، روونە كە ئەو هەڕەشانە زیاتر پێوەستن بە پەیامەكانی ناوخۆیی ئێران بۆ پتەوكردنی هەستی لایەنگریی نەتەوەیی و پەیامی دەرەكیش بۆ باشتركردنی مەرجەكانی دانوستان لەگەڵ ئەمەریكا، بە تایبەتی كاتێك دانوستانەكان مەرجدارن بە جێبەجێبوونی هەڕەشەكانی ئێران لەكاتی رێگرتنی ئەمەریكا لە هەناردنی نەوتی ئێران كە رۆژانەی 2.8 ملیۆن بەرمیل نەوت هەناردە دەكات و بڕبڕەی پشتی سەرچاوەی دارایی و داهاتی ئێرانە. 

پێ دەچێت بژارەكانی ئەمەریكا لە دوای گفتوگۆكانی ناو ژوورە نهێنی و داخراوەكان بە ئاراستەی جێبەجێكردنی سیناریۆی كاركردن لەسەر لێخستنی رژێمی ئێران لە ناوخۆ و بڕینی پەل و باڵ و كاریگەرییەكانی ئێران لە ناوچەكە لە رێگەی گورزەیەكی فرەوانی سزای ئابووری كە جێبەجێكردنیان ئێران دەكاتە وڵاتێكی دابڕاو لە دنیا، یەكلا بووبێتەوە ، لەگەڵ وەشاندنی گورزی جۆری سەربازی بۆ باڵ و میلیشیاكانی لە ناوچەكە.

لێرەوە لێدوانەكانی دۆناڵد ترەمپ سەرۆكی ئەمەریكا وەك سوپرایزێك هات بە ئامادەیی بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ ئێران بێ هیچ مەرجێكی پێشوەختە، ئەوەی بەو پێیەی دركی بەوە كردووە كە سەرانی ئەو وڵاتە لە هەردوو حاڵەتی قبووڵكردن و رەتكردنەوەی خستنەڕووەكەی كێشەكانیان قووڵ دەبێتەوە، چونكە قبووڵكردنی واتە زنجیرەیەك سازش و دەستبەرداربوون بە رازیبوون بە مەرجەكانی ئەمەریكا و رەتكردنەوەیشی ئەمەریكا لە سزا خستنە سەر ئێران دەبەخشێت، بەو پێیەی دەستبەرداری كردووە و بێ مەرجی پێشوەختە بە گفتوگۆكردن لەگەڵ ئێران رازی بووە، سەڕەڕای رەتكردنەوەی سەرانی ئێران.

نیشانەكانی رووخانی ئابووری ئێران زیاتر دەبن، تەنانەت بەر لە جێبەجێكردنی سزاكانی نوێی ئەمەریكا، ئێستە بەهای ریالی ئێرانی بۆ نزیكەی 119 هەزار ریال بۆ هەر دۆلارێكی ئەمەریكایی دابەزیوە، لەو كاتەی سەرمایەكان لەو وڵاتە هەڵدێن، ئەوەیش دوای دەركەوتنی ئەوەی ئەرووپاییەكان توانای پاراستنی دەستكەوتە ئابوورییەكانیان نییە لە دوای پاشەكشەی ئەمەریكا لە رێككەوتننی ئەتۆمی.

روونە كە هیچ رێگەیەكی تر لەبەردەم سەرانی ئێران نییە بێجگە لە هەنگاونان بەرەو گفتوگۆكردن لەگەڵ ئەمەریكا، بەڵام چەندان پرسیار لێرە دێنە ئاراوە لەبارەی گفتوگۆكان، ئاخۆ بە نهێنی دەبن وەك ئێران دەیەوێت، یان بە ئاشكرا كە وەك ترەمپ دەیەوێت بۆ دەركەوتن لەبەردەم راگەیاندنەكان بەوەی سەركەوتنی بەسەر ئێران تۆمار كردووە؟.

ئاخۆ ئێران سازش لە نێوان رۆڵی لە ناوچەكە و لابردنی سزاكانی ئابووری سەری دەكات؟، ئەی دۆسیەی ئەتۆمی و پڕۆگرامی مووشەكی لەو گفتوگۆیانە شوێنیان چی دەبێت؟، ئاخۆ سەرانی ئێران چۆن پاساو بۆ سازشەكانی بۆ ئەمەریكای دەكەن دێننەوە؟، ئایا كاریگەرییەكانی هەموو ئەوانە بۆ سەر شەقامی ئێران چییە و رۆڵی نێودەوڵەتی بە چ ئاراستەیەك لە گفتوگۆكان كاریگەر دەبێت؟، بەتایبەتی رۆڵی هەریەك لە چین و رووسیا و ئەكێتی ئەوروپا و ئیسرائیل و سعوودیە.    

       



وشە - مه‌حموود ئیسماعیل