پەكەكە بەرەو كوێ؟

لە 32 ساڵ نزیك دەبێتەوە كە پارتی كرێكارانی كوردستان (پەكەكە)، خەباتی چەكداری لە باكور ڕاگەیاندووە و لەگەڵ دەوڵەتی توركیا لە شەڕدایە. دوای ئەو ماوە درێژە كاتێ ئەوە هاتووە (بێگومان تێشپەڕیوە) ئەو پرسیارە بكەین، ئاخۆ پەكەكە توانیویەتی چی بكات و بەو خەباتە چەكدارییەوە، توانیویەتی بەشێكی كوردستانی توركیا ئازاد بكات؟ ئەم حزبە بەم شێوەیە و بەو ڕێیەوە، بەرەو كوێ دەڕوات و تا چەند دەتوانێ نەخشەی سیاسی و دیمۆگرافی و جیۆگرافی توركیا، بەهۆی ئەو خەباتەوە بگۆڕێت؟ 

ئەمانە و زۆری تریش ئەو پرسیارانەن كە دەبێ بە دیدگایەكی ئەقڵانی و لە ڕوانگەیەكی لۆجیكییەوە لەو حزبە بكرێن و دنەی سۆزدارانە و ڕۆمانسییانە، نەبنە فاكتی ئەوەی كە پەكەكە غروورێكی سیاسی دایبگرێت و پێی وابێت دەتوانێ پێنحەمین دەوڵەتی بە هێزی ناو هاوپەیمانی ناتۆ دەڕووخێنێت. ئەمە ڕاستییەكە ئەگەر تاڵیش بێت، دەبێ بگوترێت. 

ناكرێ مرۆڤەكان بۆ ڕازیكردنی دڵی بەرانبەرەكانیان، چاو لە ڕاستییەكان بپۆشن. بێگومان لە دوای جەنگی جیهانی دووەمەوە، خەباتی چەكداری وەك ڕێیەكی خەبات بۆ ئازادی و سەربەستی گەلان، دەركەوت و برەوی سەند. بۆیە زۆر لە نەتەوە ژێردەستەكان ئەم خەباتەیان وەك تاكە ئامراز و ڕێی ڕزگاری نیشتمانی لە دەست داگیركەرەكان دەبینێ و گەلێك لەو نەتەوانەش بە هۆی شۆڕشی چەكداری و خەباتی شاخ و ناو جەنگەڵەكانەوە، توانییان ئازادی وەدەست بێنن و دەوڵەتی نەتەوەیی خۆیان دابمەزرێنن. بۆ نموونە وەك كوبا و وڵاتانی ئەفریقا و جەزائیر و گەلێك وڵاتی تریش. 

ئەم خەباتە بە هۆی دنیای دوو جەمسەری و ململانێی شەڕی سارد و لە پێناو ساغكردنەوەی بازاڕی سەربازی ئەو دوو جەمسەرە، تا ئاستێكی زۆر وەك خەباتێكی بە هێز و سەركەوتوو، تاكە ڕێی ڕزگاری گەلانیش دەبینرا. ئەمەش ڕەنگدانەوەی ئەو هەلومەرجە بابەتی و سیاسی و دیپلۆماسییە بوو كە جیهانی بەسەر دوو جەمسەری دژبەیەك دابەش كربوو. هەریەك لەو جەمسەرانەش لە پێناو بەرژەوەندی سەربازی و بازرگانی خۆیان، دنەی ئەو خەباتەیان دەدا و بە ملیاران دۆلار قازانجیان لە بەردەوامی ئەو شەڕ و كوشتارانە دەكرد. واتا بۆ گەلان خەباتی چەكداری لەو كاتدا، هەر تەنیا پاڵنەرێكی ناوخۆیی بە هێزی نەبوو، بەڵكو هەلومەرجە بابەتی و نێودەوڵەتییەكەش زۆر لەبار بوو. 

دەرەنجام ئەم هەموو فاكتەرانە بەسەریەكەوە، بوونە هۆكاری ئەوەی گەلانێك بە مافی چارەی خۆنووسینیان بگەن و ببنە خاوەن قەوارەی نەتەوەیی خۆیان. بڕوام وایە خەباتی كەم لەو گەلانە، هێندەی خەباتی گەلی كورد بەلایەنی كەمەوە لە باشووری كوردستاندا، خەباتی درێژخایەن، بە هێز و قوربانیدەر و خۆڕاگر بوون، بەڵام چونكە هەلومەرجی نێودەوڵەتی و نەبوونی پاڵپشتی نێودەوڵەتی بۆ كورد بوونی نەبوو، ئەوا ئێمە نەمانتوانی دەوڵەتێكی نەتەوەیی (بۆ نموونە وەك باشووری سوودان) دروست بكەین. بۆیە بڕوام وایە بە درێژایی مێژوو هەلومەرجە بابەتییەكە، بەربەست بووە لەوەی ئێمە نەتوانین ببینە خاوەن دەوڵەت، نەك خەبات و تێكۆشانەكانمان بەهەدەر چووبێت وەك ئەوەی كەسانێك وێنای دەكەن. 

هەڵبەتە لە دوای ڕووخانی دنیای دووجەمسەری و مانەوەی ئەمەریكا وەك تاكە هێزی دنیا، هەموو هاوكێشە سیاسییەكان و ڕەوتی ململانێكان، گۆڕانكارییان بەسەر داهات. ئێستە خەباتی چەكداری وەك تاكە خەباتی ڕزگاری گەلان نابینرێت و بەپێچەوانەوە پشتیوانیشی لێ ناكرێت، بۆیە هەڵەی كوشندەی پەكەكە لەوەدایە كە هەر بە ئەقڵیی جەنگی سارد بیر دەكاتەوە، وا دەزانێ دەتوانێت بە لوولەی تفەنگێكی سادە توركیا بڕووخێنێت. لە كاتێكدا ئێستە سەردەمی پێشكەوتنی تەكنەلۆجیای سەربازییە و بیروباوەڕی ڕووت، هیچ هێزێكی چەكدار سەر ناخات ئەگەر پاڵپشتی و توانایەكی گەورەی لۆجستی و سەربازیی و مرۆیی نەبێت. ئەوەی پەكەكە دەیكات ڕاستییەكەی شەڕێكی بێ هوودەیە و وێڕای ئەوەی پڕووشكی ئەو شەڕە بێ ئامانەیان بەر خاك و خەڵكی كوردستان و ئەو ئەزموونەش دەكەوێت، هاوكات ناتوانێ بەم شێوازەی خەبات، هیچ دەستكەوتێكی سەربازی و جیۆگرافی وەدەست بێنێت، بەپێچەوانەوە ئەو ناوچانەشی كە دەیان ساڵ بوو پەكەكە تێیاندا باڵادەست بوو، لەم ساڵانەی دواییدا لە دەستی دان. بۆیە پەكەكە ناتوانێ پارسەنگی ئەو شەڕ و ململانێیە لە بەرژەوەندیی خۆی كۆتایی پێ بێنێت، لەبەر ئەم هۆكارانە:

یەكەم: پەكەكە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا تا ئەندازەیەكی زۆر گۆشەگیر كراوە و هیچ پاڵپشتییەكی سەربازیی و دارایی ناكرێت. تەنانەت خراوەتە ناو لیستی بزووتنەوە تیرۆریستییەكانیش، ئەمەش بۆ شوناسی سیاسی و چەكداری ئەو هێزە، بە نەرێنییەكی گەورە شكاوەتەوە.

دووەم: سەردەمی ئێستە زۆر جیاوازە لە ئابی ساڵی 1984 كە پەكەكە خەباتی چەكداریی تێدا ڕاگەیاند، وەك باسمان كرد ئەوكات دنیای دووجەمسەری بوو، ئێستە ئەمەریكا باڵادەستە و هەر وڵات و هێزێكی سیاسیش ئەمەریكا پاڵپشتی نەكات، بێگومان ناتوانێ بۆ ماوەیەكی هەمیشەیی و درێژ بەردەوام بێت.

سێیەم: دەركەوتنی چەندان كەرەستە و ئامرازی نوێی سەربازی و هێرشكردن بە هۆی تەكنەلۆجیای سەردەمەوە، ڕۆڵی بنەڕەتی و بنبەست لە یەكلاكردنەوەی شەڕەكان دەبینن. بۆیە توركیا ئەو چەكانە لە شەڕ بەكار دێنێت و بەو هۆیەشەوە گورزی سەربازی گەورەی بەر پەكەكە كەوتووە. تەنانەت بە بڕوای ناوەندە سەربازیی و شرۆڤەییەكانی دنیا، فڕۆكەی بێ فڕۆكەوان و درۆن، هۆكاری سەرەكی سەركەوتنی ئازەربایجان بوون لە شەڕی بەرانبەر ئەرمینیا. لە كاتێكدا 30 ساڵ زیاتر بوو ئەرمینیا دەستی بەسەر ئەو ناوچانەدا گرتبوو.

چوارەم: لەم ساڵانەی دوایی و بەتایبەتیش چەند ساڵی ڕابردوو، دەیان سەركردە و فەرماندەی سەربازیی و سەتان چەكداری پەكەكە، بە هۆی بۆردمانی فڕۆكە جەنگییەكانی توركیا كوژران. توركیا سوودێكی زۆری لەو پێشكەوتنە سەربازییە بۆ شەڕی پەكەكە وەرگرتووە. تەنانەت بە لۆجیكی (سەری مار ببڕە، كلكی مار مەبڕە) مامەڵە لەگەڵ پەكەكە دەكات. پرسیار ئەوەیە ئەگەر ئەو بە ئامانجگرتنەی سەركردەكانی پەكەكە بەردەوام بێت، كێ دەمێنێتەوە ڕابەرایەتییان بكات؟ ئایا هەرەس ناهێنن؟ ئایندە وەڵامی ئەو پرسیارە دەداتەوە.

 پێنجەم: پەكەكە تۆمەتبار دەكرێت بە چەكداركردنی منداڵ و كەسانی خوار تەمەن 18 ساڵ كە ئەمەش دژی ڕێساكانی شەڕ و جارنامەی جیهانی مافەكانی منداڵە، بۆیە ئەمە ناوبانگی پەكەكەی لەكەدار كردووە و وڵاتانی دنیا وەك پێشوو پشتیوانی ناكەن. داخستنی بارەگا و نوێنەرایەتییەكانیشیان لە ئەڵمانیا و فڕەنسا دەرخەری ئەو ڕاستییەن.

شەشەم: لە ئاستی مەیدانی و جیۆگرافیدا، پەكەكە لە پاشەكشەیەكی گەورەدایە و تا ئەندازەیەكی زۆر گەمارۆ دراوە و بەشێكی كەمی ناوچەكانی بە دەست ماوە. ئەوان لە قووڵایی خاكی هەرێمی كوردستاندانن، بەداخەوە ئەمەش هۆكارە كە خاك و خەڵكی سڤیلی هەرێمی كوردستان، ببنە قوربانی ئەو شەڕە بێ ئاكامەی پەكەكە و دەوڵەتی تورك. لە كاتێكدا دەبوو پەكەكە هەموو قورسایی خۆی ببردایە ناو جەرگەی باكوری كوردستان و لەوێوە ئەو شەڕە بكات. چونكە هاوسەنگی هێز لەوێوە دەگۆڕێت نەك لە قەندیل!

حەوتەم: پەكەكە پێوەندییەكی لاواز و خراپی لەگەڵ پارتی هەیە و لە زۆر كاتدا بە نەیاری خۆشی دەزانێت. ئەمەش هەڵەیەكی تری ئەو هێزەیە. چونكە پەكەكە دەبێ باش ئەو ڕاستییە بزانێت كە پارتی تاكە هێزی یەكەم و باڵادەستی هەرێمی كوردستانە و بڕیاری كۆتایی و یەكلاكەرەوە لە دەستی ئەودایە. بۆیە پشتگوێخستن و بەهەند نەزانینی پارتی، تەنیا پەكەكە تێیدا زیانمەند دەبێت. پەكەكە دەبێ بە ئاگاییەوە درك بەوە بكات كە هیچ هێزێكی سیاسی كوردستان، بە (یەكێتی و گۆڕان و هێزە ئیسلامییەكانیشەوە) نابنە جێگرەوەی پارتی. مێژوو بە كردار و بە ئەزموون دەریخستووە كە هەر هێزێكی سیاسیی پارتی بە كەم بزانێت، تەنیا خۆی شكست دێنێت. بۆیە دەبوو پەكەكە لە هەموو هێزەكانی تری باشوور زیاتر، پێوەندی كراوە و بەهێزتری لەگەڵ پارتی و سەرۆكەكەی هەبووایە، بە بایەخەوە هەوڵەكانی بارزانی بۆ ئاشتەوایی لە توركیا ببینێت و بیكاتە پێوەرەكانی خەباتی سیاسی و مەدەنی خۆی.

هەشتەم: دەرفەتێك بۆ پەكەكە لە پەراوێزی (حەرامكردنی شەڕی براكوژی لەلایەن بارزانییەوە) هاتووەتە پێش كە بە بڕوای من، زۆر گرنگە پەكەكە سوودی لێ ببینێت و بیقۆزێتەوە. ئەویش بە دەرنەچوون لەو پرەنسیپ و ڕێسا سیاسی و نێودەوڵەتییانە كە پێوەندییان بە سەروەریی هەرێمی كوردستانەوە هەیە. وەك كشانەوە لەسەر سنوورەكان و بە ئامانج نەگرتنی توركیا لە قووڵایی خاكی هەرێمی كوردستان. چونكە توركیا ئەمانە دەبینێت و لە بەرانبەردا كاردانەوەی دەبێت و هەمیشەش كاردانەوە لە كار گەورەتر و بەهێزترە. ئەمە یاسای فیزیكییانەی ژیانە. بۆیە چەند ئەو شەڕە لە خاك و خەڵكی هەرێمی كوردستان دوور بكەوێتەوە، ئەوەندەش متمانەی سیاسی و حزبی بۆ پەكەكە دەگەڕێتەوە و بە پێچەوانەوەش.

 هەموو ئەگەرەكان ئاماژەی ئەوە دەگەیەنن كە پەكەكە بەو شێوەیە و بەو ڕێیە چەكدارییەی گرتوویەتییە بەر، ناتوانێ تا سەر بەردەوام بێت و توركیا بڕووخێنێت. بەڵكو زیانمەندی یەكەم خۆی دەبێت و دوور نییە هەر تەنیا چەند ساڵێكی كەم، بتوانێ لە شەڕی چەكداری بەردەوام بێت. بۆیە باشترین بژاردە بۆ پەكەكە، گەڕانەوەیە بۆ پرۆسەی ئاشتەوایی و ئەمەش دوای ئەو هەموو شەڕ و نەمانی متمانەیە لە نێوان پەكەكەو توركیا، كارێكە نزیك لە مەحاڵ. بەڵام پەكەكە دەتوانێ داوا لە بارزانی بكات جارێكی تر پرۆسەی ئاشتەوایی لەگەڵ توركیا زیندوو بكاتەوە و بە گفتوگۆ و دیالۆگ، كێشەكان چارەسەر بكەن. چونكە جگە لە بارزانی، هیچ سیاسی و سەركردەیەكی تری كورد، هێندە بە هاو پێگەی سیاسیی گەورە و ڕێزلێگیراوی لەلایەن توركیاوە نییە، پێشتریش ئاشتەوایی لەسەر دەستی ئەو هاتە ئاراوە، بەڵام بەداخەوە هەڵەكانی هەردوولا پرۆسەی ئاشتییان لەبار برد.