ڕیفرندۆم خەباتێکی سپییە، تێکۆشانێکی دیپلۆماتیک، کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی دایناوە بۆ ئەوەی بەم دیپلۆماسییەتە، نەتەوە ژێردەستەکانی وەک کورد, ئەگەر خۆیان بڕیاریان دا بتوانن بەشێوەیەکی یاسایی, بەئاشتی، بگەن بە سەربەخۆیی و ئامانجەکانی خۆیان.
ئەم پردە یاساییه، ڕێگەمان دەداتێ بەبێ جەنگ و خوێنڕژان، لەسەر بناغەی چەند مۆدێلێکی نەتەوەیی "نوێ" کە پێشتر پەرلەمانی کوردستان بە خۆیەوەی نەیدیووە، هەروەها حوکمڕانییەکی مۆدێل "جیاواز" دابمەزرێنین لەسەر بنچینەی دادپەروەری، دیموکراسی، یەکسانی بۆ هەموو تاک و ڕەگەز و (نەتەوەکانی کوردستان) کە ئازادی و مافی تێکڕای دادنەدیوان دابین بکات.
١-ڕیفرندۆم ئامرازێکی یاساییه بۆ پرسین لە (گشت) ئایا ڕازین کوردستان ببێت بە دەوڵەت؟ لەکاتی (بەڵێ)دا، بەپێی یاسای عیراق و یاساکانی نێودەوڵەتی، ئەم (بەڵێ)یەی هەرێم، زۆربەی زلهێزەكانی دنیا و یووئێن ناچار دەکات بێن دان بنێن بە مافە نەتەوەییەکانی کورد لە چوارچێوەی ئەو سنوورە سیاسییەی دێت دەسنیشان بکرێت.
٢- ئینجا چونکە شوێنی هەرێم (دەوڵەتی سەربەخۆی کوردستان) دەکەوێتە ناوجەرگەی دەوڵەتە گورگەکانی ڕەشهەڵاتی ناوەڕاست، داننان بە هه‌بوونی نەتەوەیی کورد و مافەکانی لەناو یووئێن و یۆنسکۆدا تۆمارکردنی ناوی کورد وەک نەتەوەیەک کە بۆ یەکەمجار دێ ڕوو بدات لە مێژووی جیهاندا، ڕاستەوخۆ، لە بەرژەوەندیی کوردی باکور و سەربەخۆبوونی کوردستانی ڕۆژهەڵاتیش دەبێت، ڕۆژئاوای كوردستانیش لەوە نزیک دەکاتەوە کە بە هەولێره‌وه بلکێندرێت. ئەمەش واته هاوینی داهاتوو دەتوانین بە ئوتومبیلی خۆمان تا سەر بەحری سپی بچین.
ڕیفراندۆم کە دەکاتە ئەم ئازادی و هێز پەیداکردنە مەزنەی کورد بەڕووی جیهاندا، بە "كوده‌تایه‌كی مێژوویی" دێ بێتە هەژمار بە "پیسترین مەترسی" دەژمێردرێت بۆ سەر جمهوریت اسلامی ایران و ئەسەد و عەببادی و ئەنقەڕە، چونکە لە ئەنجامدا ناچارکردنی یاسایی و دیپلۆماسییانەی ئەم چوار دەوڵەتە دکتاتۆر و جەنگخوازەیە بۆ ئەوەی نەتوانن چەک دژی داخوازییە ڕەواکانمان بەکار بێنن، ئەمەش چونکە لەڕووی یاسای نێودەوڵەتییەوە ئەوکات لەسەریان پێویست دەبێت ڕێگە بدەن ئەوانیش داوای ڕیفرندۆم بۆ خۆیان بکەن، یانخۆ بەپێی سیستەمێکی تر ناچار بن مافەکانی کورد بدەن.
٣- ئەو دەوڵەتە دان پێدانراوە، پاش ڕیفرندۆم، سەربەخۆ لە بڕیارەکانی خۆیدا، دەتوانێت (لەکاتی ئاوبڕین و تۆپبارانی گوندەکانمان) بەرگری لە سنوورە نەتەوەییەکانی خۆی و بەرژەوەندییەکانی بکات، کەرامەتی تاکەکانیشی بپارێزێ.
ئەم دەوڵەتەمان مافی دەبێ لەسەر کوردی پارچەکانی تری کوردستانیش بکاتەوە و یارمەتییان بدات، چونکە لە سایەی دانپێدانراویی (ئێمەی کورد لە باشوور)، کوردی بەشەکانی تریش، لەناو یووئێن و یۆنسکۆدا، دان بە هه‌بوونی نه‌ته‌وه‌ییاندا دەندرێت.
هەموو دەوڵەتانی دنیا و یووئێن ناچار دەکات ئەوانیش دان بە مافە مەزەویی و نەتەوەییەکانی کورد و کوردستانییەکان (لە هەموو جیهاندا) بنێن، (ئێزیدی) و (ئاشووری - کلدانی) و (تورکمان) و (جوولەکە) و (زەردەشتی) و گەیلەک و ئازەر.. ئەمەش کار دەکاتە سەر ئەوەی دەوڵەتەکانی وەک ئێران و تورکیا و سووریا مل بدەن بۆ ئەم پرەنسیپە مرۆڤایەتی و دیموکراسییانەی هەولێر بەناو گەلانی بندەستی ڕۆژهەڵاتدا بڵاوی ده‌کاتەوە و پشتیگیریشی بکات، بۆ ئەوەی ئەو گەلە بندەستانەیش لە سووریا و ئێران و تورکیا بە مافە نەتەوەییەکانی خۆیان بگەن.
بەم شێوەیە، ڕفرندۆمی بەرەو سەربەخۆیی کورد، دێ لە داهاتوودا هاوشێوه‌ی بڵێسەی نەورۆز کاریگەرییەکی بێ ئەندازە و بێهاوتا پەیدا بکات بەسەر گەشەسەندنی بزاڤی ئازادیخوازیی نەتەوەیی گەلانی تر لە ناوچەکە وەک (ئازەر) و (چەرکەس) و ئاشووری-کلدانی و (گەیلەک) و تورکمان و عەرەب لە تورکیا و ئێران و سووریا و هتد.
٤- ئەم دەوڵەتە نەتەوەییەی کورد، لە هەمانکاتدا، کارێکی وا دەکات هەموو نەخشەڕێگا و قازانج و سامانە سروشتییەکانی کوردستان کە جاران وەک خوێنێکی نەزیفی کورد لە جەستەی هەرێم دەڕۆیشت و دەچوو بۆ بەغدا و ئەنقەڕە و دیمەشق و تارانی پێ دەکردە "پایتەخت!!!"، لەمەودوا لەناو "دەسەڵاتێکی نەتەوەیی دادپەروەر" کۆ بببێتەوە و بە پێویست، لەپێناو یەکسانی و ئاشتی و دادپەروەری و دیموکراسی بەکار بهێندرێت.
ئەم ئامانجانەیش بێگومان پاش ڕفرندۆم لە دەستوورێکی نوێی کوردستانیدا، لەڕێگەی پەرلەمانی داهاتوو دادەڕێژرێت. بۆیە ئەو دەوڵەتە کوردستانییە، سەرۆکەکەی، هەر کێ بێت و سەربە هەر حزب و چینێک بێت، پێویست وایە کە زۆرترین هێزی هەبێت، بەهێزترین دەسەڵاتەکانی پێ بدەین بە تایبەتی لە بەستێنی ئاسایشی ناوخۆ و سیاسەتی ده‌ره‌وه و جووڵەکردن بە پێشمەرگە و بەرگریکردن لە سنوور و خاک.
٥- ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئه‌مه‌ریکا، ئەوڕووپا تا دەگاتە ڕووسیا، ئەمڕۆ لە پیسترین ته‌نگژه‌دا دەژین. جیهان، واتە هەموو (بەشەرییەت)، پێویستی زۆر زۆر زۆری بە دامەزراندنی ئەم دەوڵەتە کوردستانییە نوێیە هەیە، چونکە هاوسەنگیی هێز و سەرمایە، هاوسەنگیی دەسەڵات دەگەڕێنێتەوە بۆ ڕەشهەڵاتی ناوەڕاست، هەموو جیهانیش بەهۆی ئەو دەوڵەتە تازەیە، هاوسەنگییان ڕاست دەکەنەوە و دەحەسێنەوە.
بەم شێوەیە، جیهان ڕزگاری دەبێ لەم برسێتی و ته‌نگژه و تێكچوونی هاوسەنگییه نێودەوڵەتییە کە (هەولێر) تەنیا هەولێر دەتوانێ بڕیاری کۆتاپێهێنانی بدات. وەک چۆن تەنیا پێشمەرگە بوو توانی کۆتایی بهێنێت بە داعش و مالیکی و هاوشێوه‌كانیان.
٦- جاران سەرمایە و هێز و ناوه‌ندی بڕیار لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەدەست ڕۆحانی و ئەردۆگان و مالیکی و مسیۆ میتڕان بوو، بەڵام لە رفرندۆمی (٢٥-٩-٢٠١٧) بەملاوە، دەکەوێتە دەست ئەو سەرۆک و سەرکردە کوردە ئازادیخوازانەی دەیانەوێ دادپەروەری و یەکسانی و دیموکراسی و یاسا لە کوردستانی سەدەی بەرەو (٢١) دابمەزرێنن.
ڕیفرندۆم، کەواتە، یەکێکە لە دەسکەوتەکانی ئەو قیچە دیموکراسییەتەی لاپەڕینی ١٩٩١ کە ئۆپۆزیسیۆن دەیگوت "هەر نییە" بەڵام ئەمەتا ئەم قیچە دیموکراسییەتە بوو ئێمەی گەیاندە لێوە سوور سوور سوورەکانی سەربەخۆیی.
فەرهاد پیرباڵ