ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بووەتە تەختەی شەترەنج، هەر هەڵمەتێك بەرامبەری، هەڵمەتێكیی تر دەست پێ دەكات. ئەمەریكا كە لە عێراق و باشووری كوردستان باڵادەستە، لە سووریا لەبەر كاریگەریی رووسیا هەمان رۆڵ نابینێ. زیاتر لە دوو ساڵە لە سووریا و عێراق پلانی بەرفراوان دادەڕێژرێن بۆ كۆتاهێنان بە دەسەڵاتی داعش.
بۆ رزگاركردنی مووسڵ، ئەمەریكا ئامادەكاری بۆ هەڵمەتێك دەكات، توركیا دەخوازێت تیایدا بەشدار بێت، ئەردۆغان دەخوازێت هێزە چەكدارەكانی توركیا لە كردەوەگەلی مووسڵ بەشدار بن، بەڵام تا ئێستە وەڵامی نەدراوەتەوە، چونكە ئەمەریكا ناخوازێت توركیا بەشدار بكات. بەڵام هەرێمی كوردستان و عێراق و ئەمەریكا ئامادەكاریی تەواو دەكەن. هەموو لایەك چاوەڕوانی بڕیار و رەزامەندی بارزانین بۆ شەڕی مووسڵ. بەتایبەتی ئەو كۆبوونەوەی هەفتەی رابردوو فەرماندەی ناوەندی هێزەكانی ئەمەریكا ( CENTCOM ) جەنەراڵ جۆزێف ڤۆتێل لە هەولێر لەگەڵ بارزانی ئەنجامی دا، لەبارەی داهاتووی مووسڵ گرنگ بوو.
لەم كۆبوونەوەیەدا كە جەنەراڵە ئەمەریكییەكە هەوڵی بڕوا پێهێنانی بارزانیدا دابوو، بەڵێنی دا ئەگەر كوردەكان بەشداری ئۆپەراسیۆنەكە بن، چەك و تەقەمەنی و گشت هاوكارییەك پێشكەش بە كورد دەكرێت. ئەمیش بۆ كورد هەنگاوێكی گرنگ بوو، سەلماندنی ئەوەیە كە كورد لە گۆڕان و پێشهاتەكاندا كاراكتەرێكی گرنگ و سەرەكییە. سەرباری هەوڵی ئەو لایەنانەی كە بانگەشەیان دەكرد گوایە پێشمەرگە بەشداری ئۆپەراسیۆنی مووسڵ نابێت، بەڵام بارزانی رای گەیاند كە كورد بەشدار دەبن، ئەمیش وەرچەرخانێكی گرنگ بوو بۆ كورد.
لە كاتێكدا لە ئاستی هەرێمیی گۆڕانكاری و پێشڤەچوونی گرنگ دەبینین، لە نێوان هێزە كوردییەكان كێشە و ناكۆكییەكانیان زیاتر دەبن و بە دەستوەردانی وڵاتانی دەوروبەر ئەم ناكۆكییانە ئاستی مەترسیدار وەردەگرن. بە تایبەتی ئێران دەست دەخاتە كاروباری دەڤەری سلێمانی و كار دەكات بۆ لاوازكردنی بارزانی و نەخشە دەكێشێت بۆ دوورخستنەوەی لە دەسەڵات، "ی، ن، ك" و بزووتنەوەی گۆڕان بە سەرپەرشتی "پ، ك، ك" و پاڵپشتی هەندێك لە ئیسلامییەكان، هەوڵ دەدەن لە سلێمانی و كەركووك "پ، ك، ك" سنووردار بكرێت. بۆیە پێش شەڕی مووسڵ دەستبردن بۆ كارێكی ئەوتۆ، بەهیچ شێوەیەك لە نیازپاكی نییە و دیارە دەخوازن بارزانی بە كێشەی ناوخۆیی مژوول بكەن، بۆیە ئەم جۆرە هەوڵانە ناكۆكییە ناوخۆیییەكانی نێوان هێزە كوردییەكان زیاتر دەكەن.
لە رابردوو كە خوێنی كورد بە دەستی كورد رژا و لە شەڕی براكوژی رۆژانی تاڵ بەسەر كورددا تێپەڕین، بارزانی بەڵێنی دا جارێكی تر خوێنی كورد بە دەستی كورد نەڕژێت، جارێكی تر شەڕ لە ناو كورد روو نەدات، بەڵام ئەم واقیعە تاڵە هێشتا خۆی لەسەر كورد دەسەپینێت. سلێمانی كە هەموو رێگەیەك تاقی دەكاتەوە بۆ لاوازكردنی بارزانی و هەموو رێگەیەك دادەخرێت و رێگەچارە ناهێڵرێت، ئەمە بارزانی دەخاتە بەر بڕیارێكی سەخت. ئەمە وا دەكات هێزە كوردییەكان جارێكی تر پێویستی زیاتریان بە دەوڵەتانی دەوروبەر هەبێت، لە جیاتی ئەوەی هێزە كوردییەكان پشتیوانی یەكتر بن، یەكتر لاواز دەكەن.
سەردانەكەی سەڵاحەدین دەمیرتاش بۆ هەرێمی كوردستان، پێش دەست پێكردنی شەڕی مووسڵ و رەقە، لێك نزیكبوونەوەی هێزە كوردییەكان گرنگە. پەیامی بارزانیش لەم بوارەدا پەیامی ئەرێنی و گرنگ بوون بۆ كۆتاهێنانی ناكۆكییەكان. چارەسەركردنی كێشەكانی نێوان هێزە كوردییەكان لەم هەلومەرجەدا زۆر گرنگە، بەمە هیوا دەگەڕێتەوە بۆ رێكخستنەوەی ناوماڵی كورد.
لەم كاتەدا كە مووسڵ لە ئارادایە، توركیا بۆ بەشداری لەو جەنگە، لە رێگەی ئەمەریكا و دەسەڵاتی كوردی هەرێمی كوردستان فشارەكانی بەردەوام دەكات و دەسەڵاتی ناوەندی عێراقیش بەتوندی دژی ئەم بۆچوونەی توركیایە، لە هەمان كاتدا حكوومەتی عێراق دەخوازێت PKK بەشدار بێت. ئەمە بووەتە خاڵی ناكۆكی نێوان لایەنەكان. باسی ئەوە دەكرێت كە حكوومەتی عێراق لە هەوڵی ئەوەدایە هێزەكانی PKK كە لە دەڤەری شنگال و كەركووك هەن و ئەو میلیشیانەی لەوان نزیكن، لە كردەوەگەلی مووسڵ بەشدار بكات، بێگومان ئەم بەشدارییەیPKK ناكۆكییەكانی نێوان توركیا و عێراق قووڵتر دەكات، هەروەها هەڵسوكەوتیPKK لە دەڤەری شنگال، وا دەكات كە دەسەڵاتی كوردیش لە بوونی PKK لەم دەڤەرە بە گومان بێت.
لەوكاتەی لە باشووری كوردستان و عێراق شاهیدی ئەم پێشهاتنایەین لە رۆژئاوای كوردستان، بە هاتنی سوپای توركیا بۆ ناو سنووری رۆژئاوای كوردستان، ئاستێكی نوێ بەخۆوە دەبینێ. رۆژئاوای كوردستان كە لەلایەنPYD ، بۆ سێ كانتۆن دابەش كراوە و هەوڵ دەدرێ لەگەڵ پێكهاتەكانی تری ئەم دەڤەرە ئەم سێ كانتۆنە لە فیدراڵی باكوری سووریادا یەك بخرێت، ئەمەش نیگەرانی و كاردانەوەی توندی توركیا بەدوای خۆیدا دێنێت. دوای دەربازبوونی هێزەكانی سووریای دیموكرات كە سەربە PYD ن بۆ رۆژئاوای فورات و پاككردنەوەی مونبەج لە داعش، توركیا وەك كاردانەوەیەك بۆ ئەو رووداوە، سنوورەكانی سووریای بەزاند و دەڤەری جەرابلوسی كۆنترۆڵ كرد. ئەم هەنگاوەی توركیا كە لەژێر ناوی پاڵپشتی سووپای ئازاد ئەنجام درا، وەك سەرەتایەك دەبینرێت بۆ كۆنترۆڵكردنی رۆژئاوای فورات.
هێزەكانی سوپای سووریای ئازاد كە زۆربەیان لە توركمان و عەرەبەكانی ئەم دەڤەرە پێك دێن، لەلایەن توركیا پەروەردە كراون و پشتیوانی دەكرێن. ژمارەی ئەم هێزانە لە سێ تا پێنج هەزار چەكدار دەبن و توركیا بە تانك و تۆپ و فڕۆكە پشتیوانیان دەكات، بە درێژایی ٩٨ كیلۆمەتر لە جەرابلوس تا عەزاز دژی داعش سەنگەریان گرتووە. ئەم دەڤەرە كە بە زۆری عەرەب و توركمان و كوردی لێ دەژین، بە قووڵایی ١٥ كیلۆمەتر لەژێر كۆنترۆڵی ئەواندایە.
دوای جەرابلوس، توركیا و هاوپەیمانەكانی لە هەوڵی كۆنترۆڵكردنی (ئەلباب)دان كە دوای رەقە بە دووەمین گرنگترین شار هەژمار دەكرێت بۆ داعش و ٣٥ كیلۆمەتر دەكەوێتە قووڵایی خاكی سووریا. گرتنی جەرابلوس بۆ توركیا و سوپای سووریای ئازاد سەخت نەبوو، چونكە داعش بێ شەڕ لەم دەڤەرە پاشەكشەی كرد، بەڵام لە جەرابلوس بەرەو دەڤەری (چۆبان بەیلی) كە بەرەو ئەلباب دەڕوات، جار بەجار شەڕی توند لە نێوان داعش و سوپای سووریای ئازاد ڕوو دەدەن، ئەمەش نیشانی دەدات كە رەنگە كۆنترۆڵكردنی ئەلباب وەك جەرابلوس ئاسان نەبێت.
لە ماوەی یەك هەفتەی رابردوو، هێزەكانی سووریای ئازاد ڕووبەڕووی بەرگری داعش بوون لە چۆبان بەیلی، جارێكی تر چەند گوندێك لەلایەن داعش كۆنترۆڵ كرانەوە. خاڵی سەرنجڕاكێش لێرەدا ئەوەیە ئەم بەرگرییەی داعش لە كاتێكدا دەستی پێ كرد كە توركیا پێشنیازی دا بە ئەمەریكا كە هاوبەش بن لە شەڕی كۆنترۆڵكردنەوەی ڕەقە. تا كاتێكی نزیك بۆ چوونەكان وا بوون كە توركیا لە سنووری خۆیدا پشتیوانی چەك و لۆجستیكی پێشكەش بە داعش دەكرد، ئەم جۆرە بانگەشانە هێشتاش هەن، بەڵام دەربازبوونی هێزەكانی PYD بۆ رۆژئاوای فورات و كۆنترۆڵكردنی مونبەج، توركیای خستە دڵەڕاوكێ و ئەم هەنگاوانەی توركیای بەدوادا هات.
ترسی توركیا لە یەكگرتنەوەی كانتۆنەكانی عەفرین و كۆبانێ، وای كرد پەلە بكات بۆ لەشكركێشی بۆ ناو سووریا و تەگەرە دروستكردن بۆ ئەو پلانەی PYD، ئەگەر توركیا توانی ئەلباب كۆنترۆڵ بكات، رێگەی ستراتیژیی نێوان رەقە و توركیا كۆنترۆڵ دەكات، بەم جۆرەش رێگە لە یەكگرتنی كۆبانێ و عەفرین دەگرێت، بەڵام پرسیارێك كە لێرەدا خۆی دەسەپێنێت ئەمەیە، دوای داعش توركیا لەم دەڤەرە چ دەكات؟ هەروەها رووسیا كە سەنگی خۆی لە سووریا هەیە، چ هەڵوێستێكی دەبێت بەرامبەر بە توركیا؟ ئەوەی لێرەدا روون و ئاشكرایە نە رووسیا و نە ئەمەریكا ناخوازن توركیا بە قووڵایی بكەوێتە ناو خاكی سووریا، هیچ كامیان لە سیاسەتی توركیا بەرامبەر سووریا رازی نین. هەرچی توركیایە لە بەهێزیی PYD دەترسێ و كار دەكات بۆ لێدانی، بۆ ئەمەش فشار لەسەر رووسیا و ئەمەریكا دەكات.
ئەردۆغان ئامادەیی بۆ هاوكاری لەگەڵ رووسیا و ئەمەریكا نیشان دەدات. تەنانەت پێشنیازی بۆ ئەمەریكا كردووە PYD لە دەرەوەی پلان بمێنێتەوە و لە (گرێ سپی) رێگە بكاتەوە تا هەردووكیان پێكەوە شەڕی رەقە ئەنجام بدەن، بەڵام ئەمەریكا بەرامبەر ئەم پێشنیازەی توركیا ساردیی نیشان داوە. هەر لەبەرئەوەی كە پلانی توركیای قبووڵ نییە، ئەمەریكا ناردنی چەك و تەقەمەنی بۆ كۆبانی و هێزەكانی PYD زیاتر كردووە و سووریای دیموكرات لە ئامادەكاری بەرفراوندان بۆ كۆنترۆڵكردنەوەی رەقە.
پێشبینی دەكرێت دوای رەقە، هەلومەرجی باش بۆ دروستبوونی قەوارەیەكی كوردی بڕەخسێت، توركیا هەموو هەوڵێك دەدات بۆ بڕوا پێكردنی رووسیا و ئەمەریكا بۆ رێگرتن لەم پلانەی كوردەكان، هەوڵەكانی توركیا لەم بوارەدا نەوەستاون هەرچەندە تا ئێستە ئەنجامیشیان نەبووە.
رۆژهەڵاتی ناوەڕاست كە وەك تەختەی شەترەنجی لێ هاتووە، نازانرێت هەڵمەتی داهاتوو كەی دەست پێ دەكات و چۆن هەنگاو دەنێت، ئەنجامەكان چۆن دەبن. بێگومان هەركەس خوازیاری ئەوەیە كێ دوا هەڵمەت دەست پێ دەكات و چۆن دەیكات. بۆ كورد دەرفەتێكی مێژوویی دروست بووە، ئەگەر بەرژەوەندی تەسكی حزبایەتی بەلاوە بنرێن و بەرژەوەندی نەتەوەیی بە هەند وەربگیرێ، بەم نزیكانە كۆتای تونێلەكە لە كورد دیار دەبێت.