ساڵانە سەتان هەزار گەشتیاری باشوور و ناوەڕاستی عێراق سەردانی تاڤگە و هاوینەهەواری گەلی عەلی بەگ دەكەن، ئەوەش بووەتە سەرچاوەیەكی داهات بۆ ناوچەكە و هەرێمی كوردستان، بەرپرسانی گەشتوگوزار داوای گرنگی پێدانی لە حكوومەت دەكەن.
هاوینە هەواری گەلی عەلی بەگ بەدووریی ١٠٦كم لە سەنتەری شاری هەولێر لە نێوان چیای كۆڕەك و چیای برادۆست لە سنووری شارۆكەی سۆران هەڵكەوتووە. جگە لە سروشتە شاخی و چیایییەكەی، تاڤگە سروشتییەكە ئەوەندەی تر بایەخی گەشتیاری ناوچەكەی بەرز كردووەتەوە.
بارزان محەمەد بەڕێوەبەری گەشتوگوزاری سۆران بە "وشە"ی راگەیاند، هاوینەهەواری گەلی عەلی بەگ، شوێنێكی گرنگی گەشتیاری هەرێمی كوردستانە و ساڵانە بە سەتان هەزار گەشتیار لە باشوور و ناوەڕاستی عێراق بەتایبەت و لە توركیا و ئێران و چەند وڵاتێكی ئەوروپا بەگشتی رووی تێدەكەن.
هاتنی ئەو ژمارە زۆرەی گەشتیار بۆ گەلی عەلی بەگ، وای كردووە چەندان هۆتێل و مۆتێل، لەپاڵ كۆمەڵێك دووكان و فرۆشگەی جیاجیا لە دەوروبەریدا بكرێنەوە و ئەوەش سەرچاوەیەكی داهاتی بۆ ناوچەكە و كوردستان دروست كردووە.
محەمەد دەڵێ، "گەلی عەلی بەگ ناوچەیەكی زۆر لەبار و ئاسانە بۆ سەردانكردنی گەشتیاران".
گەلی عەلی بەگ بەدرێژایی 12كم رێگەی سەرەكی هەولێر و سۆران بەیەكەوە گرێ دەدات. ناوچەكە 800 مەتر لە ئاستی دەریاوە بەرزە، لە هاویندا بەرزترین پلەی گەرمای لە 31 پلە و لە زستاندا نزمترین پلەی گەرمای بۆ 10 پلەی ژێر سفر نزم دەبێتەوە.
لە ناوچەی گەلی عەلی بەگ دوو ڕووبار بەیەك دەگەن، یەكیان لە دۆڵی ئالانە سەر بە شارەدێی خەلیفان-سۆران كە تاڤگەی گەلی عەلی بەگ پێك دەهێنێ، لەگەڵ رووبارێكی تر كە لە شارۆكەی رواندز هەڵدەقوڵێ كە ئاوی بێخاڵە و زێی گەورە پێك دێنن.
بەگوێرەی ئامارەكانی بەڕێوەبەرایەتی گەشتوگوزاری سۆران، هاوینی ئەمساڵ تەنیا ئەو گەشتیارانەی سەردانی گەلی عەلی بەگیان كردووە و ماونەتەوە، رۆژانە نزیكەی 70 هەزار گەشتیار بوون، لەكاتێكدا ئەو گەشتیارانەی تەنیا رۆژێك ماونەتەوە، بە سەتان هەزار بوون.
بەگوتەی بەڕێوەبەری گەشتوگوزاری سۆران، "بەرێژەی 85%ی گەشتیارەكان لە باشوور و ناوەڕاستی عێراقەوە هاتوون، ئەوانی تر گەشتیاری توركیا و ئێران و وڵاتانی ئەوروپا بوون".
وەك بەڕێوەبەرەكەی گەشتوگوزار ئاماژەی بۆ دەكات، ئەو شوێنە گەشتیارییە، شایانی گرنگی پێدانە لەلایەن حكوومەتەوە.
لەگەڵ چاپكردنی دراوی نوێی عێراق لە دوای 2003ەوە، بۆ یەكەم جار وێنەی تاڤگەی گەلی عەلی بەگ لەسەر دراوی پێنج هەزار دیناری عێراق نەخشێنرا، ئەوەش بەهۆی بایەخی ئەو شوێنە گەشتیارییەوە.
عەبدولوەهاب سلێمان بەڕێوەبەری شوێنەواری سۆران بۆ "وشە"ی روون كردەوە، گەلی عەلی بەگ لەرووی شوێنەواریشەوە گرنگی خۆی هەیە، بەوەی هەر لە كۆنەوە رێگەی سەرەكی وڵاتی ئاشوور بووە و دواتر رێگەی هامڵتۆنی پێك هێناوە.
لەكاتی فرەوانكردنی رێگەی گەلی عەلی بەگ، چەندان پارچەی شوێنەواری دۆزرانەوە، ئەوەش دەریخست كە پێش هەزاران ساڵ مرۆڤ لەو ناوچەیە ژیاوە.
سلێمان دەڵێ، "دوو ئەشكەوت لە بەرامبەر تاڤگەكە دۆزرانەوە و لە ئەنجامی كنە و پشكنینەكان، كۆمەڵێك پارچە گڵێنەی چاخی بەردینی كانزاییمان دۆزییەوە كە مێژووەكەیان بۆ نزیكەی 4900 ساڵ پێش زاین دەگەڕێتەوە، ئەوە جگە لە دۆزینەوەی پارچە گڵێنەی چاخی ئاسنین".
هەر لە ئەنجامی كنە و پشكنینە شوێنەوارییەكاندا، پەیكەری پیاوێك لە گەلی عەلی بەگ دۆزرایەوە، بەڵام وەك بەڕێوەبەری شوێنەواری سۆران دەڵێ، "بەهۆی نەبوونی تاقیگە نەمانتوانی مێژووەكەی بزانین ئەوەی گرنگە، پەیكەرەكە لە چەند چینێكی شوێنەواری پێش مێژوو پێك هاتووە".
بەگوێرەی سەرچاوەكانی مێژوویی، عەلی بەگ ناوی باپیرە گەورەی میر محەمەد میری سۆران بووە لە ساڵی 1000ی زاینی، میر محەمەد لەكاتی خۆیدا گرنگی زۆری بە گەلییەكە داوە و رێگەوبان و پردی لەسەر دروست كردووە و هەر بەو هۆیەوە بەناوی باپیرە گەورەیەوە كراوە.
وشە/ سۆران- مورشید برادۆستی