گەلی كورد وەك نەتەوەیەكی ڕەسەن و خاوەن شوناس و مێژوو و جیۆگرافیایی تایبەت بەخۆی لە ناوچەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، سەدەیەكە لە پێناو مانەوەی خۆی و بەدەسهێنانی مافی سەربەخۆیی و گەڕاندنەوەی خاكی داگیركراویی بەردەوامە لە خەبات و تێكۆشان، لەو پێناوەشدا باج و قوربانیی گەورەی بەخشیوە .
خاكی كوردستان و نەتەوەی كورد دوور لە ویستی خۆی، بەسەر چوار وڵاتی "عێراق، ئێران، توركیا و سووریا" دابەش كران، دەیان ساڵە لە ژێردەستی و وەك هاووڵاتیی پلە دوو مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت، گەلی كوردیان لە هەموو مافە رەواكانی بێبەش كردووە، بەتایبەتی مافی سەربەخۆیی، هەموو جۆرە پیلانگێڕییەكیان بۆ رێگریكردن لە بەدەستهێنانەوەی خاك و نیشتمانی داگیركەركراویان گرتووەتەبەر.
ویست و خواستی ئێمە بۆ سەربەخۆیی لەسەر حیسابی هیچ گەل و نەتەوەیەكی تر نییە، بەڵكو لەسەر خاك و نیشتمانی ڕەسەنی ئێمەیە، هەروەها گشت ئەو گەل و نەتەوانەی دنیا كە داوای مافی سەربەخۆیان كردووە، بارتەقای گەلی كورد رووبەڕووی تاوانكاری و ستەمكاری نەبوونەتەوە، بەتایبەت لە قۆناغی ئێستەدا كە بەشێك لە ئەوروپییەكان داوای سەربەخۆیی دەكەن وەك سكۆتلەندا و كەتەلۆنیا كە ئەم دوو ھەرێمە، ھیچ كات و سەردەمێك بە ھاووڵاتیی پلە دوو ھەژمار نەكراون لەلایەن بەریتانیا و ئیسپانیاوە، ھەرگیزیش كیمیاباران و ئەنفال و كۆمەڵكوژ نەكراون و ئاوارە و دەربەدەر نەكراون. ئێمەی كورد وێڕای ئەو ھەموو كارەساتانەی كە لە ئێستە و لە ڕابردوودا لەسەر دەستی عەرەب، تورك و فارسدا بەسەرمان ھاتوون، لە دەوڵەتی نوێی عێراقیشدا كە كورد ڕۆڵی گەورەی لە بنیاتنانەوەیدا گێڕا، بەڵام ھەر كە كەوتنە سەرپێی خۆیان، كەوتنە دژایەتیكردنی كورد و مافە ڕەواكانی و لە دژی ڕیفراندۆمی سەربەخۆیی كوردستان وەستانەوە .
دەسەڵاتدارانی عێراق كە زۆرینە شیعە بوون، زۆریان لە ناو باوەشی خاكی كوردستان و لە ناو گەلی كورد هەڵگیرسانەوە، رابردوویان لە بیر كرد و بەشێوەیەكی ئاشكرا دەستووری عێراقیان پێشێل كرد و هەوڵیان دەدا پێگەی كورد لاواز بكەن و تا بۆ تاهەتایە لە ژێردەستی بمێننەوە. مادەی 140 كە یەكێك لە مادە دەستوورییەكانی تایبەت بە ناوچە كوردستانییەكانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم، راستییەكەی یەكێك لە بەهێزترین هۆكارەكانیش بۆ بەشداریی كورد لە بنیاتنانەوەی عێراقی نوێ بوو، بەردەوام و بە بیانووی جۆراوجۆر لەلایەن كاربەدەستانی عێراقەوە پشتگوێ دەخرا.
ئەگەرچی بەهۆی بەرژەوەندیی هەندێك وڵات و سیاسەتی خۆپەرستانە و داگیركەرانەی وڵاتانی هەرێمی و تاقمێكی ناو یەكێتی، رێگرییان لە ویست و ئەو مافە رەوایە كرد، بەڵام نەیانتوانی لە باری ببەن و بە دڵنیاییەوە لە لەبارترین دەرفەتدان، ئەو ماف و پرسە دەگاتە ئامانج و هەردەم كارا و لە ناودڵی هەموو سەربەخۆیخواز، كوردپەوەر و نەتەوەپەوەر زیندووە، دەبێ هەموو رۆژ و مانگ و ساڵێك بە شكۆ و شانازییەوە ئەو یادە بە گەورەیی بكەینەوە، چونكە ریفراندۆمی سەربەخۆیی مەشخەڵی رووناكی سەربەخۆیخوازان، كوردپەوەران و نیشتمانپەوەرانە بەرەو ئامانجە گەورەكە .
ئێمەی كورد كە گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەتین لە دنیادا
ئێمەی كورد كە گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەتین لە دنیادا، ھەروەھا خاوەنی سەرجەم ڕەگەزە سەرەكییەكانی پێكھێنانی دەوڵەتین كە بریتین لە خاك، نەتەوە، حكوومەت و سەروەری، جگە لەمانە گەلەكەمان لە مێژوودا قوربانی زۆری داوە لە پێناوی ئازادی، لە ماوەی سێ دەیەی ڕابردووشدا سەرەڕای ھەموو كەموكوڕییەكان، توانیومانە ئیدارەی باشی خۆمان بدەین. ھەروەھا گەلێكی ئازادیخواز بووین و مافە نەتەوەیی و ئاینی و سیاسی و كولتوورییەكانی پێكھاتە ئاینی و نەتەوەییەكانی تریش لە ھەرێمی كوردستان پارێزراو و ڕێزلێگیراو بوون.
بۆ ئەوەی خاك و ئاو و گەل و ئەزموون و سەروەریمان بەتەواوی پارێزراو بێت، ھاووڵاتیی پلەیەك بین و خۆمان حوكمی خۆمان لەسەر خاكی خۆمان بكەین و كارەساتەكانی ڕابردوو بەسەرماندا دووبارە نەبنەوە، مافی ڕەوای خۆمانە و كەسیش خێرمان پێ ناكات ئەگەر دەوڵەتی سەربەخۆمان ھەبێت و خۆمان چارەنووسی خۆمان دیاری بكەین. بۆیە هەموو ئەو خۆڕاگری و قوربانیدانانەی گەلەكەمان و بوونی رابەرایەتییەكی ژیرانە و دڵسۆز بۆ كورد كوردستان، ڕاستییەكی حاشاهەڵنەگر پێمان دەڵێت، "بەڵێ بۆ ریفراندۆمی سەربەخۆیی كە مەشخەڵێكە هیچ كاتێك ناكوژێتەوە".