دوێنێ لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق دەنگی لەسەر هەردوو مادەی 13 و 14ی پێوەست بە پشكی هەرێمی كوردستان لە پڕۆژەیاسای بودجە دا، كێشەكە ئەوە نییە، پێش ئەوە ژمارەیەك لە نوێنەرانی شیعە لە لیژنەكە چەند پێشنیازێكیان كردبوو، كە دژی ئەوە بووە لە رێككەوتنی پێكهاتنی حكوومەتی سوودانی رێككەوتنی لەسەر كراوە، جیا لەوە پێشنیازەكان دژی ماف و شایستە داراییەكان و دەسەڵاتەكانی هەرێم و حكوومەتەكەیەتی، شارەزایەك ئەوەی رووی دا بە كودەتایەكی سیاسی دژ بە هەرێمی دەزانێت.
د. نەوزاد هیتووتی، مامۆستای زانكۆ و پسپۆڕی پێوەندییە نێودەوڵەتییەكان لە لاپەڕی خۆی لە فەیسبووك نووسیویەتی، ئەو گۆڕانكارییانەی لە رەشنووسی بودجە لە لایەن لێژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق لە بەشە بودجەی هەرێم كراون، زیاتر لە كودتای سیاسی دەچێت نەك ناردنی بەشە بودجەی هەرێم.
روونی كردەوە، بەداخەوە گوڕانكاری زۆر گەورە لەو بەندانەی پێوەندییان بە هەرێمەوە هەیە كران، بە تایبەت لە مادەكانی 13 و 14 كە بەشێك لەو گوڕانكارییانە ئەمانەن:
یەكەم/ دەبێت هەرێم بڕی 400 هەزار بەرمیل نەوت رادەستی بەغدا بكات، جا چ نەوتەكە هەناردە بكات یان نەكات.
دووەم/ داهاتی نەوتی هەرێم لەژێر دەسەڵاتی وەزارەتی دارایی عێراق دەبێت نەك هەرێم.
سێیەم/ لە حاڵەتی ناكۆكی لە نێوان هەرێم و بەغدا رووی دا، ئەگەر لە ماوەی 15 رۆژدا چارەسەر نەكرا، ئەوا بودجەی هەرێم دەبڕدرێت.
چوارەم/ ئەگەر بەغدا بە پێوستی زانی دەتوانێت بودجەی پارێزگاكان بەجیا بنێرێت، واتە ئەوەی یەكێتی نیشتمانیی كوردستان داوای دەكات.
پێنجەم/ دەبێت هەرێم دەستبەرداری كێڵگە نەوتییەكانی شێخان و كۆرمۆر ببێت، كە نزیكەی 200 هەزار بەرمیل نەوتیان هەیە و رادەستی بەغدایان بكات، هەروەها حكوومەتی فیدراڵی بەشدار دەبێت لە بەڕێوەبردنی دەروازە سنوورییەكان.
ئەم خاڵانەی سەرەوە ئەوەمان پێ دەڵێن كە ئەوەی لە لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق روو دەدات، بە هەموو مانایەك كودەتایە بەسەر هەرێمی كوردستان و ئەگەر جێبەجێ بكرێن، هیچ شتێك بەناوی هەرێم نامێنێت، بەشێكی زۆری خاڵەكانیش هاودژن لەگەڵ دەقەكانی دەستووری عێراق، هەروەها لەگەڵ هەموو ئەو رێككەوتنانەی هەرێم لەگەڵ عێراقی كردووە.
وەك هیتووتی باسی كردووە، لە هەمووی سەیرتر ئەوەیە لەكاتێكدا باسی ئەوە دەكات كە دەبێت هەرێم بڕی 400 هەزار بەرمیل نەوت رادەستی بەغدا یان هەناردە بكات، لە هەمان كاتدا دەبێت نەوتی كێڵگەكانی شێخان و كۆرمۆر رادەست بكات، بەو مانایە بێت هەرێم تەنیا دەتوانێت 200 هەزار بەرمیل نەوت بەرهەم بێنێت، ئەمەش بە هەموو مانایەك پیلان و بەرنامەیەكی مەترسیدارە دژی قەوارەی هەرێم.
"بەداخەوە پەرلەمانتارانی یەكێتی واژوویان لەسەر گۆڕانكارییەكان كردووە، كەواتە دەبێت پارتی لە پەرلەمان لەگەڵ ئەوانەی رێككەوتنی لەگەڵ كردوون بە روونی باسی بكات، یان دەبێت ئەو رێككەوتنە لە پەرلەمان پەسەند بكات، كە حكوومەتی هەرێم و بەغدا لە سەری رێككەوتوون، یان بەهیچ شێوەیەك ئەو كودتایە قبووڵ نەكات و هەرچی ببێت با ببێت"، ئەو شارەزایە وا دەڵێت.
زیاتر ئاماژەی كرد، لە هەمووی خۆشتر بۆ پەردەپۆشكردنی پیلانەكە و هەڵخەڵەتاندنی رای گشتیی خەڵكی هەرێم، باسی گەڕانەوەی 10%ی مووچەی پاشەكەوتكراوی فەرمانبەران دەكەن، كە دەبێت لە لایەن هەرێمەوە بدرێت، بێ ئەوەی بەغدا یەك فلس بۆ ئەم مەبەستە تەرخان بكات.
هیتووتی لە پۆستێكی تری لە دوای قبووڵكردنی پێشنیازی نوێنەرانی شیعە لە لیژنەی دارایی پەرلەمانی عێراق نووسیبووی، بەداخەوە ئەگەر بودجە بەو شێوەی ئیستە لە پەرلەمان پەسەند بكرێت، هەرێم زیانی زۆری بەر دەكەوێت، چونكە كۆمەڵێك بڕگەی تیادایە دژی مافەكانی هەرێمی كوردستانن.
زیاتر گوتی، دیارە ئەوجارەش شیعە پابەندی رێككەتنەكەیان لەگەڵ هەرێم نەبوون، ئەوانەی باسی ئەوە دەكەن كە هەرێم پابەند دەكرێت بە دانەوەی 10%ی پاشەكەوتی مووچە بەبێ ئەوەی بەغدا یەك فلس بۆ هەرێم بنێرێت، دەبێتە ریكلامی سیاسی و شیعە بۆ پەردەپۆشكردن و شاردنەوەی پیلانەكانیا و بەلاڕێدابردنی رای گشتی ئەم مادەیان بەكار هێناوە.
بەپێی بەدواداچوونەكان ئەگەر ئەو وردەكارییەی لە مادەی 13 و 14ی بودجەی پێشنیازكراوی عێراقدا هاتووە، حكوومەتی هەرێمی كوردستان هیچ دەسەڵاتێكی دارایی نابێت، هەموو پارەی نەوت و داهاتەكانی هەرێم دەكەوێتە دەست چەند فەرمانبەرێكی عەرەب لە وەزارەتی دارایی عێراق، ئەوەش وەك سووكایەتی بەرانبەر دۆز و پێگەی كورد لێك دەدرێتەوە.
ئەو دوو مادەی پڕۆژەیاسای بودجە كە بۆ سێ ساڵە، بەگوتەی جەمال كۆچەر، پەرلەمانتار لە لیژنەی دارایی، گفتوگۆی لەسەر نەكراوە و ژمارەیەك پەرلەمانتاری شیعە وەك بەدیلی رێككەوتنی حكوومەتی هەرێم و عێراق خستوویانەتە روو و یەكسەر دەنگیشیان پێ داوە، یەكێتیش چووتە پاڵیان، بۆیە نوێنەرانی پارتی و یەكگرتوو دانیشتنەكەیان جێهێشت.